صلوات

تابلوی صلوات نوشته شده با خط نستعلیق متعلق به قرن ۱۸ میلادی که عبارت «اللهم صل علی محمد وآل محمد» بر آن نگاشته شده‌است.

صلوات جمله‌ای دعایی و احترام خاص بر محمد که مسلمانان هنگام آوردن نام وی به‌صورت «ٱللَّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ» آن را ذکر می‌کنند و در نوشته‌ها پس از نام وی به‌طور کامل یا اختصاری به صورت «محمد صلی الله علیه و آله و سلم» یا «محمد ﷺ» یا «محمد (ص)» می‌آورند.

صلوات

صلوات نزد شیعیان

صلوات شامل عبارت «ٱللَّٰهُمَّ صَلِّ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ» است. گاهی بخش «آل محمد» بنا به ضرورت خلاصه گویی گفته نمی‌شود اما شیعیان بر ذکر آن اصرار دارند و مسلمانان سنی گاهی به آن احترام بر صحابه را نیز می‌افزایند. شیعیان نیز گاهی جمله‌های دعایی دیگری نظیر «و عجّل فرجهم» یا «والعن اعدائهم» نیز می‌افزایند که به نظر ایشان این مورد اخیر صلوات کامله است.

«ٱللَّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ» به معنی : یا الله مرا به نور محمد و خاندان پاک و مطهرش متصل کن (تا به واسطه این بزرگواران به نور تو تقرب جویم). کلمه صل، مصدر و ریشه کلمه متصل و اتصال می باشد و هرگونه ترجمه غلط موجب تغییر مفهوم اصلی صلوات است و برای مثال استناد به آیه ۲۳۸ سوره بقره صلوات و صلاة که بمعنی نماز هست از هم تفکیک و دارای دو معنی متفاوت هستند.

قرآن

إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَی النَّبِیِّ ۚ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِیمًا (احزاب ۵۶)

به راستی خداوند و فرشتگانش بر نبی صلوات می‌فرستند، ای مؤمنان «شما هم» بر او صلوات بفرستید و به‌طور کامل تسلیمش باشید تسلیم شدنی

فضیلت صلوات در روایات

فضیلت ذکر صلوات

در اسلام برای صلوات (الّلهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ) فضایل فراوانی همانند آمرزش گناهان، عامل اجابت شدن دعاها و حاجت‌ها و عامل خیرهای فراوان در دنیا و آخرت ذکر شده‌است. در حكمت ۱۶۳ «نهج البلاغه» آمده‌است: «هرگاه از خدای سبحان درخواستی داری، بر پیامبر اكرم صل الله درود بفرست. تمام دعاهای «صحیفه سجّادیه» نیز با صلوات آغاز یا پایان می‌یابد. در برخی از دعاها نیز در اواسط دعا، صلوات فرستاده شده‌است؛ زیرا ائمّه علیهما السلام معتقدند صلوات، ذكر برآورده شدن حاجت است و در هر دعایی كه صلوات فرستاده شود، اجابت آن از سوی خدا حتمی است. امام صادق علیه السلام نیز در باب اهمیت صلوات می‌فرمایند: «كسی كه شهادت بدهد خدایی جز خدایی یگانه نیست و اگر شهادت دهد كه حضرت محمّد صل الله رسول خداست، ده هزار حسنه برای او نوشته می‌شود.» در مورد كیفيّت صلوات، روایات فراوانی است كه درود و سلام بر پیامبر صل الله را همراه با آلش، مقبول می‌دانند. این نوع كیفيّت صلوات از منابع شیعه و سنّی قابل اثبات است. روایات فراوانی است كه تأكید می‌كند كه صلوات ده هزار بار حسنه دارد، رحمت و بركت و لطف و كرامت خدا را به همراه دارد، معادل با پاداش و ثواب تسبیح و تكبیر خداست، ارتقای درجه به همراه دارد، معادل سبحان الله و الحمدالله و لا اله الّا الله و الله اكبر است.

صلوات بركات فراوانی را برای شخص به دنبال دارد. بركات صلوات را می‌توان به بركت‌های دنیوی و اخروی تقسیم كرد.

در دنیا صلوات باعث برآورده شدن حاجت، ازدیاد مال، رفع فقر، بخشش گناهان، ادای قرض، خوشبو شدن، درمان فراموشی، رفع نفاق، نجات از سختی، تندرستی، خواب مقصود دیدن و درك امام قائم علیه السلام می‌باشد. حضرت رسول اكرم صل الله می‌فرمایند: «صلوات فرستادن، فقر را برطرف می‌كند.» از دیگر بركات حائز اهمّیت صلوات، از بین رفتن گناهان است؛ چنان‌كه امام رضا علیه السلام به نقل از رسول خدا صل الله می‌فرمایند: «الصّلاه علی و علی اهل بیتی تذهب بالنّفاق؛ صلوات و درود بر من و خاندان من نفاق را از بین می‌برد.»

بركات اخروی صلوات را می‌توان به پنج مرحله تقسیم كرد:

1. عالم برزخ : مداومت بر صلوات، عذاب قبر را در عالم برزخ دور می‌كند، ظلمت گناه را از بین می‌برد، عذاب را از همه اهل قبرستان دور می‌كند، ثواب صلوات سنگین‌تر از گناهان است، صلوات، فریادرس انسان در قبر است، چهره او را در برزخ نورانی و جان كندن را راحت می‌كند.
2. قیامت : هر كس در دنیا مداومت بر صلوات داشته باشد، خصوصاً در روز جمعه، صلوات، شفیع ایشان می‌شود. در قیامت، همچنین صلوات بسیار، صلوات فرستنده را در روز قیامت نزدیك‌ترین فرد به پیامبر صل الله قرار می‌دهد، خداوند از هر جهت بر فرد نور می‌تاباند، هفتاد حاجتش را در قیامت برآورده می‌كند و او را در زیر عرش الهی قرار می‌دهد، همچنین این صلوات‌ها موجب سنگینی اعمال در قیامت و افضل اعمال محسوب می‌شود و ذخیره‌ای خوب برای ایشان در قیامت به حساب می‌آید.
3. پل صراط : صلوات، راهنمای انسان در هنگام عبور از پل صراط است و نوری است كه راه را بر او روشن می‌كند. رسول اكرم صل الله می‌فرمایند: «بر من بسیار درود بفرستید؛ زیرا درود فرستادن بر من، برای صلوات فرستنده، نوری است در قبر و نوری است بالای صراط و نوری است در بهشت.»
4. جهنّم : صلوات انسان را از گرمای جهنّم مصون می‌دارد و مانعی است برای او در ورود به آتش جهنّم. رسول خدا صل الله فرمودند: «آن كس كه بر من درود بفرستد، داخل آتش نخواهد گردید و هر كس درود فرستادن بر من را فراموش كند، از راه بهشت به خطا خواهد رفت.»
5. بهشت : صلوات فرستندگان در بهشت، حورالعین نصیبشان می‌شود، دوست پیامبر صل الله در بهشت شده و هفتاد هزار قصر بهشتی دریافت می‌كنند، شراب سلسبیل می‌نوشند و در زمره خواصّ پیامبر صل الله وارد بهشت می‌كردند.

فضیلت نوشتن صلوات

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: هر کس در کتابی یا نوشته ای بر من صلوات بنویسد (الّلهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ)، تا زمانی که نام من در کتاب هست فرشتگان پیوسته برای او از درگاه حق طلب آمرزش می کنند.

در ادبیات

صلوات در ادبیات فارسی نیز جلوه کرده:

از ناصر خسرو:

بسوال تو چو درماند بگوید به نشاط

بر پیمبر صلواتی خوش خواهم به آواز

از سنائی:

آنکه او را دهیم ما صلوات

گفت کالمکرمات دفن نبات

از خاقانی:

چون نوبت نبوت او در عرب زدند

از جودی و احد صلوات آمدش صدا

از فردوسی:

درود تو بر گور پیغمبرش

که صلوات تاجست بر منبرش

از مولوی:

شادی روان مصطفی را صلوات

ناگه ز درم درآمد آن دلبر مست

از سعدی:

بلغ العلی بکماله		کشف الدجی بجماله
حسنت جمیع خصاله		صلّوا علیه و آله