صفرا

صفرا (لکه‌های زرد رنگ) در بافت‌برداری از کبد فردی مبتلا به کلستاز.

«زردآب» به اینجا تغییرمسیر دارد. برای دیگر کاربردها، زردآب (ابهام‌زدایی) را ببینید.

صفرا یا زردآب^*[۱] از خلط‌های چهارگانه (به پهلوی زهرپوشش) مایعی قلیایی (پ‌هاش بین ۷٫۶ و ۸٫۶) سبز-زرد رنگ است که توسط نوعی سلول‌های کبد اغلب مهره‌داران ترشح می‌شود و در گوارش چربی‌ها نقش دارد. این مایع در کیسه صفرا ذخیره شده و به هنگام عبور غذا از دوازدهه بر روی آن ریخته می‌شود و موجب امولسیون و در نهایت گوارش ملکول‌های چربی می‌شود.

صفرا توسط هپاتوسیت‌ها ترشح می‌شود. این سلول‌ها روزانه ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی‌لیتر صفرا تولید می‌کنند.

ترکیبات

• آب
• اسیدهای صفراوی (و نمک‌های صفراوی)
• فسفولیپید (لسیتین، که در امولسیون چربی‌ها نقش دارد)
• یون بی‌کربنات و چند الکترولیت دیگر
• کلسترول (که به کمک لسیتین و اسیدهای صفراوی حل شده است)
• رنگ‌دانه‌های صفراوی همچون بیلی‌روبین و بیلی وردین (که از تجزیهٔ هموگلوبین حاصل می‌شود و رنگ مدفوع را می‌سازد).
• پروتئینها (شامل تمامی ایمونوگلوبولین‌ها، آلبومین، متابولیتهای هورمونها و سایر پروتئینهایی که در کبد متابولیز می‌شوند)

تولید و عملکرد

صفرا پس از ترشح توسط هپاتوسیت‌ها وارد کانالیکولهای صفراوی شده و از طریق مجرای سیستیک از کبد خارج می‌شود. صفرا از طریق مجرای کیسه‌ای به کیسه صفرا انتقال می‌یابد. هنگامی که غذا از دوازدهه عبور می‌کند، کیسه صفرا منقبض شده و مایع درون خود را از طریق مجرای مشترک صفراوی به روده هدایت می‌کند و با غذا مخلوط می‌شود. ماده ای که صفرا تولید می‌کند، خاصیت بازی یا قلیایی دارد که باعث خنثی کردن تودهٔ غذا (کیموس معدی) می‌شود.

نمک‌های صفراوی موجب امولسیون چربی‌ها (پراکنده شدن قطرات ریز چربی) می‌شوند و به این ترتیب، آنزیم‌ها و به خصوص لیپاز می‌توانند عمل گوارش لیپیدها را شروع کنند.

نمک‌های صفراوی همچنین باعث تولید میسل می‌شوند. میسل‌ها گروه‌هایی ریز متشکل از ملکول‌های تجزیه شدهٔ لیپید (تری‌گلیسیرید) هستند که در جذب فراورده‌های نهایی تجزیهٔ لیپیدها (توسط لیپاز لوزالمعده) از طریق غشای سلول‌های لایه مخاطی روده نقش اساسی دارند.

آسیب‌شناسی

از جمله بیماری‌های مرتبط به صفرا می‌توان به زردی، کله سیستیت و سنگ کیسه صفرا اشاره کرد.

پانویس

^  واژگان برگزیده فرهنگستان زبان پارسی (واژه‌نامه پارسی سره)

منابع

• «ویکی‌پدیای فرانسوی». دریافت‌شده در ۲۳ دسامبر ۲۰۰۹.
• «ویکی‌پدیای انگلیسی». دریافت‌شده در ۲۳ دسامبر ۲۰۰۹.