رضاقلی‌خان هدایت: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
جزبدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۷۰: خط ۷۰:
{{Tree chart | | | | | | | JFG | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | ALG | | | | | | | | | | |JFG=جعفرقلی نیرالملک|ALG=علی‌قلی مخبرالدوله}}
{{Tree chart | | | | | | | JFG | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | ALG | | | | | | | | | | |JFG=جعفرقلی نیرالملک|ALG=علی‌قلی مخبرالدوله}}
{{Tree chart | |,|-|-|-|v|-|^|-|v|-|-|-|v|-|-|-|.| | | |,|-|-|-|v|-|-|-|v|-|^|-|v|-|-|-|.| | | | | |}}
{{Tree chart | |,|-|-|-|v|-|^|-|v|-|-|-|v|-|-|-|.| | | |,|-|-|-|v|-|-|-|v|-|^|-|v|-|-|-|.| | | | | |}}
{{Tree chart | SOL | | REZ | | KAR | | |!| | | DOX |-| MEH | | MOH | | HOS | | MOR | | ZIB |-| SAD |SOL=سلیمان‌خان|REZ=رضاقلی‌خان نیرالملک|KAR=امیرلشگر کریم هدایت|DOX=دختر|MEH=مهدی‌قلی‌خان مخبرالسلطنه، نخست‌وزیر ایران|MOH=محمدقلی‌خان مخبرالملک، نمایندهٔ مجلس شورای ملی و وزیر دارایی|HOS=حسین‌قلی‌خان مخبرالدوله، وزیر پست و تلگراف|MOR=مرتضی قلی‌خان صنیع‌الدوله، اولین رئیس ‌مجلس شورای ملی ایران|ZIB=زیبنده خانم|SAD=جوادخان سعدالدوله، نخست‌وزیر ایران}}
{{Tree chart | SOL | | REZ | | KAR | | HED | | DOX |-| MEH | | MOH | | HOS | | MOR | | ZIB |-| SAD |SOL=سلیمان‌خان|REZ=رضاقلی‌خان نیرالملک|KAR=امیرلشگر کریم هدایت|DOX=دختر|MEH=مهدی‌قلی‌خان مخبرالسلطنه، نخست‌وزیر ایران|MOH=محمدقلی‌خان مخبرالملک، نمایندهٔ مجلس شورای ملی و وزیر دارایی|HOS=حسین‌قلی‌خان مخبرالدوله، وزیر پست و تلگراف|MOR=مرتضی قلی‌خان صنیع‌الدوله، اولین رئیس ‌مجلس شورای ملی ایران|ZIB=زیبنده خانم|SAD=جوادخان سعدالدوله، نخست‌وزیر ایران|HED=هدایت‌قلی‌خان اعتضادالملک}}
{{Tree chart | | | | | | | | | | | | | |!| | | |,|-|-|-|-|-|v|-|-|-|-|v|^|-|-|-|-|-|.| | | | | | | |}}
{{Tree chart | | | | | | | | | | | | | |!| | | |,|-|-|-|-|-|v|-|-|-|-|v|^|-|-|-|-|-|.| | | | | | | |}}
{{Tree chart | | | | | | | | | | | | | HED |y| ZIV | | | | GHM | | | MGF | | | | HAK | | | | | | | |HED=هدایت‌قلی‌خان اعتضادالملک|ZIV=زیورالملوک هدایت|GHM=غلامرضاخان مخبرالدوله|MGF=مصطفی‌قلی‌خان فهیم‌الدوله|HAK=حسن‌علی‌خان نصرالملک}}
{{Tree chart | | | | | | | | | | | | | |`|v| ZIV | | | | GHM | | | MGF | | | | HAK | | | | | | | | |ZIV=زیورالملوک هدایت|GHM=غلامرضاخان مخبرالدوله|MGF=مصطفی‌قلی‌خان فهیم‌الدوله|HAK=حسن‌علی‌خان نصرالملک}}
{{Tree chart | |,|-|-|-|v|-|-|-|v|-|-|-|-|-|+|-|-|-|-|-|-|-|v|-|-|-|-|-|-|-|.| | | | | | | | | | | |}}
{{Tree chart | |,|-|-|-|v|-|-|-|v|-|-|-|-|+|-|-|-|-|-|-|-|v|-|-|-|-|-|-|-|.| | | | | | | | | | | | |}}
{{Tree chart | ISA | | MAH | | SAH | | | | AKH |y| MAD | | ASH |y| EBJ | | ANV |-| HAR | | | | | | |ISA=سرلشکر عیسی هدایت|MAH=محمود هدایت|SAH=صادق هدایت|ASH=اشرف‌الملوک|MAD=محمدعلی دولتشاهی|AKH=اخترالملوک|EBJ=ابراهیم جلالی|HAR=حاجی‌علی رزم‌آرا|ANV=انورالملوک}}
{{Tree chart | ISA | | MAH | | SAH | | | AKH |y| MAD | | ASH |y| EBJ | | ANV |-| HAR | | | | | | | |ISA=سرلشکر عیسی هدایت|MAH=محمود هدایت|SAH=صادق هدایت|ASH=اشرف‌الملوک|MAD=محمدعلی دولتشاهی|AKH=اخترالملوک|EBJ=ابراهیم جلالی|HAR=حاجی‌علی رزم‌آرا|ANV=انورالملوک}}
{{Tree chart | | | | | | | | | | | | | | | | | |!| | | | | | | |!| | | | | | | | | | | | | | | | | |}}
{{Tree chart | | | | | | | | | | | | | | | | | |!| | | | | | | |!| | | | | | | | | | | | | | | | | |}}
{{Tree chart | | | | | | | | | | | | | | | | | MGD | | | | | | BIJ | | | | | | | | | | | | | | | | |BIJ=بیژن جلالی |MGD=مهرانگیز دولتشاهی|}}
{{Tree chart | | | | | | | | | | | | | | | | | MGD | | | | | | BIJ | | | | | | | | | | | | | | | | |BIJ=بیژن جلالی |MGD=مهرانگیز دولتشاهی|}}
{Tree chart/end}}
{Tree chart/end}}



== آثار ==
== آثار ==

نسخهٔ ‏۱۱ ژوئیهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۲:۴۵

رضاقلی خان هدایت
زادهٔ۱۸ خرداد ۱۱۷۹ خورشیدی
درگذشتاردیبهشت، خرداد ۱۲۵۰ یا ۸ تیر ۱۲۵۰ خورشیدی
ایران، تهران
محل زندگیدامغان، هزار جریب؛ بابل؛ شیراز؛ تهران
ملیتایرانی
والدینملا زمان جعفر قلی خان

رضاقلی‌خان هدایت طبرستانی (زادهٔ ۱۸ خرداد ۱۱۷۹ تهران (اصالتاً هزارجریب مازندران[۱]) - درگذشتهٔ ۸ تیر ۱۲۵۰ تهران)، ادیب، شاعر و تذکره‌نویس سدهٔ سیزدهم هجری در ایران در دوران حکومت محمدشاه و ناصرالدین‌شاه قاجار بود.

زندگی‌نامه

رضاقلی خان طبرستانی ملقب به لَلِـه‌باشی در ۱۸ خرداد ۱۱۷۹ در تهران متولد شد. پدرش از اعیان قریهٔ چارده هزارجریب (که امروزه تبدیل به شهردیباج در شهرستان دامغان شده) و در زمان آقامحمد خان خزانه‌دار بود و در دوران فتحعلی شاه نیز این شغل را ادامه داد. رضاقلی خان در شیراز به تحصیل دانش پرداخت. در سفر فتحعلی شاه به اصفهان مورد توجه شاه قرار گرفت و لقب امیرالشعرایی یافت. پس از فتحعلی شاه، به دربار محمد شاه و سپس ناصرالدین شاه راه یافت و از طرف ناصرالدین شاه به ریاست مدرسهٔ دارالفنون رسید. در سال ۱۲۶۷ قمری پس از پایان جنگ با ترکمانان ناحیهٔ سرخس، به دستور امیرکبیر به‌عنوان سفیر به خوارزم رفت. هدف مأموریت او که یک سال به طول انجامید، آگاهی‌یابی از اوضاع ماوراءالنهر از نظر سوق‌الجیشی، آزادی اسرای مسلمان و ممانعت از خرید و فروش آنان بود.

شیخ اسدالله ایزدگشسب گلپایگانی ملقّب به درویش ناصر علی (۱۳۲۵–۱۲۶۴. ش) در کتاب شمس التواریخ در شرح احوال رضاقلیخان هدایت آورده‌است: «امیرالشّعرا رضاقلی خان هدایت؛ در وصفش نشاطی گفته:

تا که شعر ایجاد شد آمد دو شاعر در وجودامرءالقیس از عرب خانِ هدایت از عجم

کتاب ریاض العارفین و مجمع الفصحا و اصول الفصول او در جمع شعرا و عرفاً حقّی عظیم دارد. ارادت خدمت مستعلی شاه شیروانی داشته و کتاب فرهنگ انجمن آرای او در بیان لغت فارسی بی نظیر است و سه مجلّد روضةالصفای ناصری از اوست. تولدش در طهران نیمهٔ محرم الحرام ۱۲۱۵ بوده و درگذشتش به طهران ماه ربیع‌الاول سال ۱۲۸۸ این بیت از اوست:

با چنین آهوی مشگین که تو داری با خویشپنجه در پنجهٔ شیران نر انداخته‌ای

و نیز از اوست:

در توبهٔ من از می سعی عجبی داریدمن توبه نخواهم کرد از من طلبی دارید»[۲]

فرزندان

  1. علی‌قلی مخبرالدوله
  2. جعفرقلی نیرالملک

وی جد صادق هدایت می‌شد.[۳]

شجره نامه خاندان هدایت

{Tree chart/end}}


آثار

جستارهای وابسته

منابع

رضاقلی‌خان هدایت
جعفرقلی نیرالملکعلی‌قلی مخبرالدوله
سلیمان‌خانرضاقلی‌خان نیرالملکامیرلشگر کریم هدایتهدایت‌قلی‌خان اعتضادالملکدخترمهدی‌قلی‌خان مخبرالسلطنه، نخست‌وزیر ایرانمحمدقلی‌خان مخبرالملک، نمایندهٔ مجلس شورای ملی و وزیر داراییحسین‌قلی‌خان مخبرالدوله، وزیر پست و تلگرافمرتضی قلی‌خان صنیع‌الدوله، اولین رئیس ‌مجلس شورای ملی ایرانزیبنده خانمجوادخان سعدالدوله، نخست‌وزیر ایران
زیورالملوک هدایتغلامرضاخان مخبرالدولهمصطفی‌قلی‌خان فهیم‌الدولهحسن‌علی‌خان نصرالملک
سرلشکر عیسی هدایتمحمود هدایتصادق هدایتاخترالملوکمحمدعلی دولتشاهیاشرف‌الملوکابراهیم جلالیانورالملوکحاجی‌علی رزم‌آرا
مهرانگیز دولتشاهیبیژن جلالی
  1. هدایت طبرستانی، رضا قلی خان (۱۳۸۲ چاپ دوم). مجمع الفصحا. ج. دوم بخش سوم صفحه ۱۷۸۹. به کوشش مظاهر مصفا. تهران: انتشارات امیرکبیر. شابک ۹۷۸۹۶۴۰۰۰۸۸۷۸۲ مقدار |شابک= را بررسی کنید: length (کمک). تاریخ وارد شده در |سال= را بررسی کنید (کمک)
  2. شیخ اسدالله ایزدگشسب گلپایگانی (درویش ناصر علی)، شمس التّواریخ(شرح احوال فقها و حکما و عرفاً و شعرا و ادبا به انضمام مجموعه‌ای از اشعار)،انتشارات نقش جهان، تهران: 1345.
  3. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۹ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۰ اکتبر ۲۰۱۹.
  • مدارج‌البلاغه در علم بدیع، نوشتهٔ رضاقلی‌خان هدایت، به‌کوشش حمید حسنی (با همکاری بهروز صفرزاده)، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، چاپ اوّل، ۱۳۸۳، ص یازده ـ دوازده.
  • لغت‌نامهٔ دهخدا
  • Encyclopædia Iranica[پیوند مرده]
  • شناخت نامه ی هدایت، محمدابراهیم ایرج پور، نشریهٔ «آینه میراث»، بهار و تابستان ۱۳۸۹، شماره ۴۶.
آثار رضاقلی‌خان هدایت
اصول‌الفصول | تاریخ روضه‌الصفای ناصری | دیوان غزلیات | دیوان قصاید | سِتّهٔ ضروریّه | فرهنگ انجمن‌آرای ناصری | فهرس‌التواریخ | مجمع‌الفصحاء | مدارج‌البلاغه در علم بدیع | مفتاح‌الکنوز در شرح اشعار خاقانی | نژادنامه | هدایت‌نامه | تذکره ریاض‌العارفین