تضمین کیفیت

تضمین کیفیت (به انگلیسی: Quality assurance، به اختصار QA)، نظارت و ارزیابی منظم و برنامه‌ریزی شده جنبه‌های گوناگون یک پروژه، سرویس، سیستم یا وسیله است که احتمال رعایت حداقل‌های استاندارد کیفیت در فرایند تولید را به حداکثر می‌رساند. تضمین کیفیت قطعاً نمی‌تواند تولید محصولات باکیفیت را ضمانت کند.

تضمین کیفیت راهی برای جلوگیری از خطا و اشکالات احتمالی پیش آمده در هنگام تحویل محصولات یا ارائه ی خدمات به مشتری است. که طبق گواهی ISO 9000 قسمتی از مدیریت کیفیت کالا در جهت ایجاد اطمینان از انجام الزامات کیفی است. این نوع از جلوگیری از خطا با کنترل کیفیت متفاوت است زیرا در مراحل قبل تر انجام می شود.

عبارات تضمین کیفیت و کنترل کیفیت اغلب بصورت جایگزین بکار می روند و بر اطمینان از کیفیت محصول یا خدمات دلالت دارند. تضمین کیفیت عبارت است از نظارت و ارزیابی در حالیکه لغت کنترل به معنی پنجمین مرحله از مراحل تعریف، اندازه گیری، تحلیل، توسعه، کنترل در مدل (DMAIC) است.

تضمین کیفیت شامل اقدامات اجرایی در یک سیستم کیفی است که اهداف محصول، خدمات یا فعالیت ها را انجام پذیر می کند. اندازه گیری سیستماتیک، مقایسه با استاندارد، بازرسی روند ها و بازخوردها که جهت جلوگیری از خطا انجام می شود. این می تواند تفاوت تضمین کیفیت با کنترل کیفیت باش، که بر روی خروجی روندها تمرکز دارد.

دو اصلی که تضمین کیفیت شامل آن‌ها است: «مناسب برای هدف» - محصول باید برای هدف تعیین‌شده مناسب باشد؛ و «درست بار اول» - اشتباهات باید برطرف شوند. تضمین کیفیت شامل تنظیم کیفیت مواد خام، هم‌گذاری‌ها، محصولات و اجزا، خدمات مرتبط با تولید و مدیریت و همچنین تولید و بازرسی فرایندها است. وظیفه ی مهندس کارا بودن در بار اول است در حالیکه وظیفه ی تضمین کیفیت کارایی در تمام اوقات است.

کیفیت توسط کاربران محصول، ارباب رجوع یا مشتریان، و نه جامعه به‌طور کلی، بدست می‌آید. محصولات قیمت پایین را در صورتی می‌توان به عنوان کیفیت بالا در نظر گرفت که کاربران محصول آن‌ها را اینطور یافته باشند.

تفاوت تضمین کیفیت و کنترل کیفیت

کنترل کیفیت غالبا شامل فعالیت‌های عمومی می‌شود که اطلاعات بدست آمده و محاسبه شده در مورد نتیجه فرایند را بدقت بررسی می‌کند و از روش‌های استاندارد مورد تأیید برای نشر محاسبات و اندازه‌گیری ها، تخمین و آرشیو اطلاعات و گزارش استفاده می‌کند. در حالی که تضمین کیفیت(QA ) یک سیستم بازبینی بیرونی و یک سری رویه‌های ممیزی است که توسط افراد خارج از فرایند صورت می پذیرد. در بسیاری از اوقاتQA فقط در مورد محصول نهایی و پایان فرایند بکار می‌رود، اما یک برنامه تضمین کیفیت مؤثر و کارا باید تمام مراحل اعم از برنامه‌ریزی، طراحی، تولید و گام‌های کنترل کیفیت( QC ) را مورد ارزیابی قرار دهد.

تاریخچه

تلاش های اولیه برای کنترل کیفیت تولید

اقدامات اولیه در زمینه ی کنترل کیفیت از دوران قرون وسطی با قرار دادن استانداردهایی برای محصولات و خدمات پایه رزی شده. قبل از مکانیزاسیون منتج از انقلاب صنعتی کارگران می توانستند کیفیت محصولاتشان را خودشان کنترل کنند. بعد از انقلاب صنعتی کارگران بصورت گروهی کار انجام می دادند و کیفیت کار توسط سر کارگر کنترل می شد.

در زمان جنگ روال تولید تا توجه به تعداد زیاد کارگران پیچیده تر شد و به دلیل تولید انبوه کیفیت صنعتکاری پایین آمد. به این ترتیب با توجه به مشکل کیفیت پایین به دلیل تولید انبوه مفاهیمی چون مدیریت علمی شکل گرفت که در آن روند تولید به مراحل مختلف تقسیم شد و کنترل کیفیت در هر مرحله به اجرا در می آمد. (SPC) یا کنترل روند آماری حاصل از همین دوران است.

در دوران پس از جنگ جهانی دوم، کارخانجات تولیدی تخریب شده بازسازی و مفاهیم مدرن کیفیت مطرح شدند.

روش ها

آزمون خطا

آزمون استرس یا خطا برای تکمیل فرآیند کالای مصرفی بسیار ارزشمند است. در مفهوم مکانیکی این عملیاتی است که روی محصول انجام می شود تا اغلب بر اثر تنش هایی چون لرزش، دما، و رطوبت از کار بیفتد و به این ترتیب ضعف های محصول مشخص می شود.

کنترل آماری

کنترل آماری بر پایه ی تحلیل داده های عملی و ذهنی است. هر محصول در صورت داشتن واریانس عمومی و خاص قابل تحلیل بر اساست کنترل آماری است.

مدیریت کیفیت کل

کنترل یک محصول وابسته به کنترل اجزاء آن است. روند های کنترل اجزاء در تضمین کیفیت به مدیریت کیفیت کل می انجامد. چنانچه مشخصات نشانگر الزامات کیفیتی نباشند، کیفیت محصول قابل تضمین نیست.

مدل ها و استاندارد ها

ISO 17025 استانداردی بین المللی است که الزامات کلی تست ها و تراز بندی ها را در بر می گیرد که شامل ۱۵ شرط مدیریتی و ۱۰ شرط فنی است. سیستم مدیریت به ساختار سازمانی گفته می شود که مدیریت روندها و فعالیت های تغییر منابع ورودی به محصول یا خدمات را به عهده دارد. این فعالیت ها می بایست در راستای الزامات کیفی، قانونی و یا اهداف محیط زیستی باشند. مدل (CMMI) یکی از پر استفاده ترین مدل های (PPQA) در سازمان ها می باشد.

کیفیت شرکت

در ده ۸۰ میلادی مفهوم کنترل شرکت با تمرکز بر مدیریت و افراد در آمریکا بوجود آمد. در این مضمون فرض بر آن بود که اگر تمام قسمت های یک شرکت با ذهن باز به مفهوم کیفیت بپردازند و چنانچه مدیریت به روند توسعه ی کیفیت بها دهد، موفقیت حتمی خواهد بود. این روش به چهار جنبه تاکید دارد:

- عواملی مانند کنترل، مدیریت شغلی، روندهای کافی، عملکرد و تمامیت، و توجه به پیشینه

-توانمندی هایی چون دانش، مهارت، تجربه، تخصص

-عوامل نرم مانند درستی کارکنان، اعتماد، فرهنگ سازمانی، انگیزه، روحیه گروهی و ارتباطات

-زیر ساخت ( چون باعث بهبود یا محدودیت عملکرد می شود)

تضمین کیفیت به تولید محدود نمی شود و می تواند به فعالیت ها تجاری و غیر تجاری شامل طراحی، مشاوره، بانکداری، بیمه، تولید نرم افزار کامپیوتر، عمده فروشی، سرمایه گزاری، حمل و نقل، تحصیلات و ترجمه شود.

در عمل تضمین کیفیت در حوزه هایی چون پزشکی ، صنعت هوا فضا و تولید نرم افزار کاربرد زیادی دارد.

مشاوران و پیمانکاران در ارائه ی روش های جدید برای ایجاد کیفیت و تعیین نیازمندی های مهارتی و تخصصی مرتبط در سازمان مؤثرند. این مشاوران و پیمانکاران معمولا از سیستم هایی مثل (QMS),

(CMMI), (MSA) , (QFD), (FMEA) (APQP) استفاده می کنند.

منابع

• Quality assurance، مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیای انگلیسی، برداشت شده در ۲۸ ژانویهٔ ۲۰۱۱.
• نظام‌الدین فقیه, کنترل کیفیت آماری ۹۶۴–۴۵۹-۲۹۳-ایکس:شابک
• نظام‌الدین فقیه، مهندسی کیفیت و اطمینان ۹۷۸–۹۶۴-۹۹۹۸–۱۸-۳:شابک
• نظام‌الدین فقیه، سازمان و مدیریت: فراگرد مفاهیم و نظریه‌ها ۹۶۴–۸۵۶۹-۱۸–۵:شابک
• نظام‌الدین فقیه، خودارزیابی در فرایند سرآمدی کیفیت بنیاد مدیریت کیفیت اروپایی ۹۷۸–۹۶۴-۹۹۹۸–۰۳-۹:شابک
• نظام‌الدین فقیه، راهنمای تدوین اظهارنامه برای سرآمدی (بنیاد مدیریت کیفیت اروپا) ۹۷۸–۹۶۴-۹۹۹۸–۲۳-۷:شابک