زبان‌های داردی

Dardic
پراکنش:	Eastern Afghanistan, Northern India (Jammu and Kashmir), Northern Pakistan (Gilgit-Baltistan, Khyber Pakhtunkhwa)
تبار:	هندواروپایی Indo-Iranian Indo-Aryan Dardic
زیرگروه‌ها:	Chitral Kashmiri Kohistani Kunar Pashayi Shina
گلاتولوگ	None indo1324  (Northwestern Zone)

زبان‌های داردی (با گرته‌برداری از انگلیسی زبان‌های دردیک هم نوشته‌اند)، شاخه‌ای‌ست از خانوادهٔ زبانی هندوآریایی (زبانهای خانوادهٔ هندی) که در مناطق شمال پاکستان، شرق افغانستان و بخش جامو و کشمیر هند سخنورانی دارد. البته عده‌ای آن را شاخه‌ای مستقل در خانوادهٔ زبانی هندوایرانی در کنار زبانهای هندوآریایی و زبانهای ایرانی فرض کرده‌اند.

جایگاه در خانوادهٔ هندوآریایی

زبان‌های داردی زیرشاخه‌ای از زبان‌های هندوآریایی‌ست که به دلیل مجاورت با زبان‌های ایرانی شرقی و نورستانی، پیوندهای مستحکم ساختاری با آن‌ها پیدا کرده‌است. نورستانی زبانیست که در شرق افغانستان بدان سخن گفته می‌شود. در ابتدا زبانشناسان زبان نورستانی را شاخه‌ای از زبان‌های داردی فرض می‌کردند اما امروزه طبق پژوهشهای گئورگ مورگنشتیرنه نروژی، زبان نورستانی خود یکی از شاخه‌های مستقل زبان‌های هندوایرانیست. طبق پژوهش‌های این زبانشناس، زبان‌های هندوایرانی به سه شاخهٔ هندوآریایی، ایرانی و نورستانی تقسیم می‌شوند.

زبانهای داردی درکتاب فرهنگ وزبان پشه ای افغانستان نشرایراناونوشته حمیدرضاکهنگی موردبررسی قرارگرفته است (ازجمله زبانهای پشه ای افغانستان وکشمیری هند وکالاشه پاکستان).

بجز زبان کشمیری، دیگر زبانهای خانوادهٔ داردی، زبانهایی با سخنوران کم و مناطق زیر پوشش کوچک هستند و بسیاری از آنها فرهنگ نوشتاری و قدرت تدریس ندارند. در بیشتر موارد سخنوران بدین زبان‌ها در مناطق سخت‌گذر کوهستانی بسر می‌برند. بخش بزرگی از این مناطق بعلاوه مشکل سخت‌گذر بودن بطور مداوم با نیروهای دولتی در ستیز بسر می‌برند. همه زبان‌های داردی بطور تاریخی تحت تاثیر زبان‌های پیشرفته‌تر همسایه مانند زبان‌های ایرانی و دیگر زبان‌های هندی قرار گرفته‌اند که این باعث نامشخص بودن دسته‌بندی خانوادگی در این زبان‌ها شده‌است.

زیر شاخه زبانهای داردی

1. . کشمیری(کشمیری ,کشتوری, پوگلی, رمبانی )
2. .زبان شینه ( بالستان ,لدخ , داماکی , کوندال شاهی , شینه , اشوجو, کلکوتی پاولی و ساوی است.
3. .زبان چترال ( کلشه, خوار)
4. . زبان کنری( دامیلی , گواربتی , نان گالمی , گرنگالی , شمشتی)
5. . پشه ای
6. .زبان کوهستانی  : (باتری, چلی سو, گورو , مایا , کوهستانی اندس , تیراهی , توروالی , تاپور, کترقالی)

زبانهای داردی در افغانستان

• زبان پشه‌ای
• زبان داملی
• زبان دوماکی
• زبان شمشتی
• زبان کالامی
• زبان کوهستانی
• زبان کهوار
• زبان گواربتی
• نان گالمی
• گرنگالی

منابع

• Morgenstierne, G. Irano-Dardica. Wiesbaden 1973;
• Morgenstierne, G. Die Stellung der Kafirsprachen. In Irano-Dardica, 327-343. Wiesbaden, Reichert 1975
• Decker, Kendall D. Sociolinguistic Survey of Northern Pakistan, Volume 5. Languages of Chitral.
• The Comparative study of Urdu and Khowar. Badshah Munir Bukhari National Language Authority Pakistan 2003.
• National Institute of Pakistani Studies, Quaid-i-Azam University & Summer Institute of Linguistics [1] Re

کتاب فرهنگ وزبان پشه ای افغانستان نوشته حمیدرضاکهنگی نشرایراناتهران1398