مهندسی ساخت و تولید

مهندسی ساخت و تولید (به انگلیسی: Manufacturing engineering)، بنا به تعریف انجمن مهندسان ساخت و تولید ایران، «رشته‌ای از مهندسی است که به تحصیلات و تجاربی نیازمند است تا رویه‌های مهندسی را در پروسه‌های تولید (جوشکاری، ماشین کاری، تعمیرات و نگهداری و غیره) در همهٔ زمینه‌ها آموخته، به کار برده و کنترل کند. این به توان برنامه‌ریزی در فرایندهای تولید نیازمند است تا دربارهٔ ابزارها، روندها و ماشین‌آلات و تجهیزات تحقیق کند و آن‌ها را بهبود بخشد و امکانات و سیستم‌ها را برای تولید فراورده‌های با کیفیت و هزینه بهینه یکی کند.» یکی دیگر از ظرفیت‌های این رشته در این است که مقرون به صرفه بودن پروژها را نیز مورد ارزیابی قرار می‌دهد.

مهندسان ساخت و تولید سنسورهای به کار رفته در کیسهٔ هوای خودروها، نوک چاپ در چاپگر، و کلید اپتیک در تلفن همراه را می‌سازند. آن‌ها همچنین در زمینهٔ تولید موتورهای جت کوچک، پمپ‌های آب آتش‌نشانی تلسکوپ‌های پیشرفته، سمعک‌های درون گوشی، ریزپردازنده‌ها، و نیز تولید سبز مشغول به فعالیتند. دانش‌آموختگان این رشته یادمی‌گیرند چگونه از طریق میکروماشین کاری بر روی نوک یک سوزن بنویسند، رباتی را کنترل کنند، به کمک رایانه مدل‌های سه بعدی پیچیده بسازند و یک طرح را به یک ماشین پرسرعت انتقال دهند تا آن را بسازد.

اهمیت

تمامی فراورده‌ها از هواپیما و خودرو تا رایانه و اسباب بازی باید تولید شوند. مهندسی ساخت و تولید دانش و هنر ساختن فراورده‌های با کیفیت با هزینهٔ منطقی است. ساخت و تولید شامل اجزایی از مهندسی مکانیک، مهندسی برق، مهندسی مواد و مهندسی صنایع است. در بین رشته‌های مکانیک جامع‌ ترین رشته بوده و تمامی بخش‌های اصلی ساخت و تولید، روندهای تولید، برنامه‌ریزی، کنترل کیفیت، طراحی ابزار، رباتیک، طراحی به کمک کامپیوتر و تولید به کمک کامپیوتر را شامل می‌شود.

مهندسان ساخت و تولید روش ساخت فراورده را طراحی می‌کنند. آن‌ها باید به اندازهٔ کافی با روش‌های متنوع تولید مانند برش فلزات، شکل دهی، مونتاژ، بازرسی و تست آشنا باشند تا بتوانند روند تولید را طرح‌ریزی کنند و برای یافتن بهترین شرایط کارکرد تحقیق کنند. ممکن است آن‌ها ابزارها و ماشین‌های مخصوصی طراحی کنند و برای بهبود بخشیدن به روش‌های تولید کنونی نوآوری‌هایی به خرج دهند. آن‌ها استانداردهای کارها را تعیین می‌کنند و مراحل تولید را هماهنگ می‌کنند تا روند همواری را از دریافتن مواد اولیه تا صادر کردن قطعات ساخته شده تضمین کنند. آن‌ها باید تجهیزات، نیروی انسانی و امکانات را در یک سیستم که فراورده‌های با کیفیت را به‌طور کارامد تولید می‌کند، به خوبی متحد کنند.

قابلیت‌ها

از ویژگی‌های یک فارغ‌التحصیل رشتهٔ ساخت و تولید می‌توان به درک وی نسبت به روندهای تولید، اصول طراحی و تولید، آشنایی با مواد و تحلیل مدل‌های تولیدی اشاره کرد. برای توضیح بیشتر می‌توان گفت فارغ‌التحصیل این رشته تأثیر روندهای متفاوت تولید را بر روی ویژگی‌های ماده درک می‌کند. قدرت انتخاب و به کارگیری مواد را داراست و در این زمینه خود مبتکر آزمایش‌ها و پژوهش‌های گوناگون است. او می‌تواند با تهیهٔ نقشه‌های دو بعدی یا مدل‌های سه بعدی و نیز جداول اطلاعات به دست آمده را منتقل کند. به‌طور کلی انتظار می‌رود مهندسان ساخت و تولید بعد از فارغ‌التحصیلی قابلیت‌های زیر را به دست آورده باشند:

• یک مهندس ساخت وتولید قادر است از دانش خود در ریاضیات، علوم پایه و علوم مهندسی برای حل مسائل مهندسی ساخت وتولید به خوبی استفاده کند.
• یک مهندس ساخت و تولید قادر است آزمایش‌های مورد نظر خود را طراحی کند و نتایج آن را به خوبی تشریح کند.
• قادر است وسیله‌ها، سیستم‌ها یا روندهایی را طراحی کند که مشخصات داده شده را ارضاء کند.
• قادر است با کامپیوتر و نرم‌افزارهای مربوطه برای طراحی، تحلیل و جمع‌آوری اطلاعات به خوبی کار کند.
• قادر است با رسانه‌های نوشتاری، گفتاری یا تصویری، ایده‌های خود را به خوبی به دیگران انتقال دهد.
• قادر است برای تحلیل یک مسئلهٔ مهندسی به عنوان عضوی از گروه به خوبی فعالیت نماید.
• قادر است مسولیت حرفه‌ای یک مهندس و این که چگونه مسائل مهندسی بر ایمنی، اقتصاد، اخلاق، سیاست، جامعه و مسائل فرهنگی تأثیر می‌گذارد، را درک کند.
• درک می‌کند که همواره باید به دنبال دانش باشد تا اطلاعات خود را بروز نگه دارد.

منابع

• انجمن مهندسی ساخت و تولید ایران
• مهندسی ساخت وتولید دانشگاه تگزاس
• ویکی‌پدیای انگلیسی
• مهندسی ساخت وتولید دانشگاه بوستون