سید محسن حکیم

سید محسن حکیم
اطلاعات شخصی
زاده	سید محسن طباطبائی حکیم ۱۳۰۶ هجری قمری ۱۸۸۹ میلادی نجف، عراق

سید محسن طباطبائی حکیم (۱۳۰۶هـ. ق – ۱۳۹۰ هـ. ق) فقیه، اصولی، مرجع تقلید شیعه امامیه و زعیم حوزه علمیه نجف بود. وی پس از درگذشت حسین بروجردی در سال ۱۳۴۰ مرجعیت عامه شیعیان را به مدت بیش از ۹ سال بر عهده داشت.

سید محسن حکیم فرزند سید مهدی حکیم مرجع تقلید شیعیان بنت جُبَیْل لبنان بود. خانواده حکیم پس از درگذشت او مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق را بنیان نهادند. محمدباقر حکیم و عبدالعزیز حکیم (فرزندان محسن حکیم) رؤسای سابق و عمار حکیم (فرزند عبدالعزیز حکیم) رئیس کنونی مجلس اعلا هستند. وی کتابخانه‌ای در جنب مسجد هندی در ابتدای خیابان شارع الرسول در نجف تأسیس کرده‌است و مزار او نیز در همان‌جا می‌باشد.

مرجعیت

پس از درگذشت میرزا محمدحسین نائینی (۱۳۱۵ش)، برخی مقلدان او به سید محسن حکیم رجوع کردند و پس از درگذشت سید ابوالحسن اصفهانی (۱۳۲۵ش)، مرجعیت او تثبیت شد. سید محسن حکیم پس از درگذشت آیت الله بروجردی در سال ۱۳۴۰ش، در جایگاه مؤثرترین مرجع شیعه قرار گرفت.

پس از کودتای عبدالکریم قاسم در عراق و به قدرت رسیدن او در ۱۳۳۷ش/ ۱۹۵۸م و ترویج افکار کمونیستی، حکیم با صدور فتوای معروف خود با عنوان «الشیوعیهٔ کفر و الحاد» (مرام اشتراکی یا کمونیسم، کفر و الحاد است) به مبارزه با کمونیست‌های عراق پرداخت.

به دنبال واقعه مدرسه فیضیه در نوروز ۱۳۴۲، سید محسن حکیم خطاب به مراجع و علمای شاخص مقیم ایران تلگرافی ارسال کرده و آنان را دعوت به مهاجرت به عتبات کرد:

بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم. حوادث مولمه پی در پی و فجایع محزنه به ساحت علمای اعلام و روحانیت قم قلوب مؤمنین را جریحه‌دار و موجب تأثر شدید اینجانب گردیده‌است. وسیعلم الذین ظلموا ای منقلب ینقلبون. امید است حضرات علما دسته‌جمعی مهاجرت به عتبات عالیات بنمایند تا بتوانم رای خود را دربارهٔ دولت صادر نمایم.

با این حال علمای قم در پاسخ به این پیشنهاد، مهاجرت را به صلاح ندانستند و حضور در ایران را ضروری قلمداد کردند.

نامبرده علاقه زیادی به ساختن و تأسیس مدارس، کتابخانه‌ها، مساجد و سایر بناهای علمی و دینی داشت. کتابخانه معروف او به نام «مکتبة الإمام الحکیم» در نجف اشرف، یکی از مجهزترین و مدرنترین کتابخانه‌های اسلامی است و بیش از یکصد شعبه در سراسر عراق دارد. به فرمان او مدارس و مساجد متعددی در نجف اشرف، بغداد، بصره و سایر نقاط عراق و کشورهای دیگر اسلامی ساخته شده‌است.

شاگردان

علمای زیادی در محضر وی تلمذ نمودند که از جمله آنها:

• ابراهیم انصاری خویینی زنجانی
• محمد صالح کمیلی خراسانی
• سید علی حسینی سیستانی
• حسین وحید خراسانی
• سید محمدباقر حکیم
• سید مرتضی نجومی
• شیخ حسن حیدری زنجانی
• ناصر مکارم شیرازی
• مسلم ملکوتی
• سید محمد مهدی بجنوردی
• سید محمد هاشم غضنفری خوانساری
• سید محمد علی موحد ابطحی
• سید طیب جزایری
• سید ابوالفضل فاطمی نایینی (طباطبایی)
• علی آل اسحاق خوئینی زنجانی
• سید غلامحسن واعظ
• سید مرتضی فیروزآبادی

تألیفات

از تألیفات وی، حواشی بر کتاب عروةالوثقی تألیف آقاسید محمدکاظم یزدی است و همچنین کتاب مستمسک العروةالوثقی در دوازده مجلد، از آثار اوست.

درگذشت

سید محسن حکیم در ۲۷ ربیع‌الاول ۱۳۹۰ ق در هشتاد و چهار سالگی درگذشت. تشییع جنازه او که در آن صدها هزار نفر شرکت داشتند به تظاهرات وسیعی بر ضد رژیم بعث عراق تبدیل شد. نماز میت را فرزند بزرگ او سید یوسف حکیم برگزار نمود و نامبرده را در نجف اشرف در جنب کتابخانه خود دفن کردند.

جستارهای وابسته

• سید احمد خوانساری
• سید حسین بروجردی
• سید محمدتقی غضنفری
• روح‌الله خاتمی