گویش رودباری کرمان

گویش رودباری به گویشوران مناطق رودبار جنوب، کهنوج، قلعه گنج، منوجان، فاریاب، بخش‌هایی از جیرفت و عنبرآباد، در استان کرمان وبخش های رودخانه بَر[زیارتعلی] ، جغین(در رودان) وبخش های توکهور و هشت بندی ، سندرک(در میناب) و شهرستان بشاگرد در استان هرمزگان گفته می‌شود در واقع این گویش از سندرک میناب شروع و تا در نزدیکی جیرفت منطقه میانچیل پایان می‌یابد، در واقع به تمامی این مناطق رودباری زبان، رودبارزمین گفته می‌شود چون در گذشته منطقه کنونی رودبار جنوب مرکز جنوب کرمان بود. برخی‌ها به این گویش، گویش اَرَم نارَم می‌گویند.

ویژگی‌های گویش رودباری

از ویژگی های گویش رودباری طایفه ای بودن گویش هاست یعنی در هر طایفه ممکن است چند کلمه با دیگر طوایف تفاوت باشد ولی این فرق اندک است و تمامی طایفه ها به خوبی گویش یکدیگر را درک می کنند .

چند مثال از طایفه ای بودن گویش رودباری :

برای مثال کلمه فارسی ((می خواهی )) در طایفه ها به صورت ، اَخای ، تَوا ،تَوِی ، اَواتِت و اَوِیتِت می گویند . یا کلمه ((بردار)) در اکثر طوایف وُرگِن تکلم می شود اما در منطقه رودخانه بَر وِرگِن می گویند . یا کلمه ((با )) در اکثر طوایف رودبار ((خُوی )) و در عنبرآباد ((خِی )) و در منوجان ((وِی )) تلفظ می شود هر چند این که این واژه ها مربوط به تمامی طوایف نیست ، اما اکثرا این طور تلفظ می کنند ،این امکان هم هست که کلمه ای دیگر باشد .

صرف فعل و افعال در این گویش

صرف فعل «آمد»

فارسی / رودباری

من امدم	ما امدیم	مو یَهتُوم	ما یَهتیم
تو آمدی	شما امدید	تو یَهتی	شما یَهتین
او امد	آنها آمدند	آ یَه	آهوُن یهتِن

کلمات رودباری

از نکات جالب در گویش رودباری این است که حرف های اضافه به ، با و از وجود ندارند{ یا کاربردشان بسیار کم است }و جایشان را به کلماتی دیگر می دهند که این در تمام استان کرمان رایج است.

برای مثال می خواهند بگویند (از شهر آمدم) می گویند ( اِی شهر یَهتوم ) یا ( با علی هستم ) ( خُوی [وِی]{خِی} علی اُم ) یا به من نگفتی می گویند [خُوی (خِی) (اِی) {وِی }مُونِت نگو ].

دیگر نکات جاب گفتن حرف اُ در آخر اکثر کلمات به جای اَ که در جنوب کاملا رایج است مانند:

دارم (دارُم) داشتم (داشتُم ) خوردم (خوردُم)

فهمیدم (فهمیدُم) زدم ( زدُم ) بریزم ( بریزُم )

در این گویش همانند گویش برخی گویش های جنوبی و لری کلماتی که ((می )) در اول آن هست ،این کلمه حذف شده و جایش را به کلمه (( اَ )) می دهد و برای منفی کردن نیز کلمه ((ن)) قبل از ((اَ)) می آید مانند:

می دانم (می دونم) = اَدوُنُم نمی دانم (نمی دونم )= نادوُنُم

می روم (میرم)= اَرَم نمی روم (نمیرم)= نارَم

می خورم = اَخورُم نمی خورم = ناخورُم

می سوزم =اَسوزُم نمی سوزم= ناسوزُم

می خواهم (میخوام)= اَخام نمی خواهم (نمیخوام)= ناخام

می زنم = ازنُم نمی زنم = نازنُم

در این گویش برای جمع بستن کلمات از واژه ( ُن) استفاده می شود مانند :

درخت ها (درختان ) = درختوُن

کارگرها (کارگران) = کارگروُن

دوست ها (دوستان) = دوستوُن

آدم ها = آدموُن

اما از نکات بارز دیگر این است که بعضی کلمات که در این منطقه استفاده می شود این است که شاید در هیچ نقطه ای دیگر استفاده نشود و در گویش رودباری اسم دیگری دارند مانند:

کفش (کوش) مرغ ( مُرگ ) نخل خرما ( موگ ) کپر (توپ) باران( اُور) رعد و برق (اُستون ) پیرزن (پیرزال )

عروس (گُروک ) اقوام (خَشَم) پیراهن (شَهین) باد گرم (لُوار) دوقلو (جَمَلَک)

جستارهای وابسته

• فهرست زبان‌ها و لهجه‌های ایرانی
• زبان فارسی
• رودبار (رودبار جنوب)
• فعل‌های فارسی
• حرف اضافه

منابع

• بررسی زبان شناختی گویش رودباری کرمان