زابل: تفاوت میان نسخه‌ها

مختصات: ۳۱°۰۱′۴۷″شمالی ۶۱°۲۹′۵۲″شرقی / ۳۱٫۰۲۹۷°شمالی ۶۱٫۴۹۷۸°شرقی / 31.0297; 61.4978
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
Balochnation (بحث | مشارکت‌ها)
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
Arash.pt (بحث | مشارکت‌ها)
به نسخهٔ 26355933 ویرایش Amin shahin55 برگردانده شد. (توینکل)
برچسب: خنثی‌سازی
خط ۵۵: خط ۵۵:


== مردم ==
== مردم ==
پیش از ورود و استقرار آریایی‌ها در سیستان در تاریخ ۲۵۰۰ قبل از میلاد نژادهای بومی در این منطقه می‌زیسته‌اند و بعد از آن مردم ساکن در این منطقه شاخه ای از نژاد آریایی هستند که بهتر از سایر نقاط زبان و خصوصیات کلی ایرانیان دوره هخامنشی را حفظ کرده‌اند. این قوم نجیب قرن هاست که در این خاک مقدس زندگی نموده‌اند و در واقع نژاد آریا تکامل خود را در دشت سیستان طی نموده‌است.
پیش از ورودبلوچها ساکنان بومی و اصیل حسین آباد قدیم یا زابل فعلی میباشند

بلوچهای این منطقه طوایفی اند که نصف افراد این طوایف در مناطق همجوار با زابل فعلی یعنی مناطق شمال غربی و مرکزی بلوچستان شرقی مانند نوشکی و چاغی و خاران منطقه نیمروز در افغانستان و مناطق مرکزی بلوچستان زاهدان و خاش تا سراوان ساکنن.نصف جمعیت زابل فعلی را بلوچها تشکیل میدهند اگر با ریشه یابی برخی طوایف مثل خمر که طبق اعتراف خودشان در اصل بلوچ و شاخه ای از کمبرانی اند و بعدا اکثرشان فرهنگ بلوچی خودشان را از دست داده و فامیلشان از کمبرانی به خمبر و بعدا خمر تبدیل شد و یا میرهای این منطقه که از نسل میرسهراب(سهراب زهی)برادر میربلوچ و میرغلامشاه فرزندان میرافضل که فرهنگ بلوچی خودشان را از دست داده اند اما با میرها خاش هنوز در ارتباطند،یا دهمرده ها،اکثریت جمعیت این منطقه را بلوچ تشکیل میدهد.تشریح برخی از بلوچهای این منطقه
اکثریت مردم شهرستان زابل به لهجه محلی (زابلی) تکلم می‌کنند و سایر لهجه‌های سیستان و بلوچستان نظیر بلوچی نیز رایج است.<ref name=ToolAutoGenRef1 />
کشانی ها از بلوچها این منطقه و شاخه ای از آنها با نام کیانی قرن ها حکومت این منطقه دستشان بود،

از دیگر بلوچها این منطقه رئیسی ها یا ملکرئیسی بودند که حکومت مناطقی دستشان بود حدود سیصدسال پیش بخاطر یک وصلتی با سربندی ها که منجر به کشتار و جنگ شد مجبور به مهاجرت از این منطقه و رفتن به شهر جالق سراوان شدن.قلعه مچی(نخل خرما)یا قلعه رستم یادگار رئیسی ها در سیستان فعلی است،شاه منصور،رئیس خسرو،رئیس چاری،رئیس پیروزشاه و رئیس جمال و رئیس عارف و رئیس رستم حاکمان این طایفه اند
.<ref name=ToolAutoGenRef1 />
از دیگر بلوچها نارویی هستند که سالها حاکمان قدرتمند این منطقه بوده اند.سنجرانی ها از دیگر بلوچها بانفوذ این منطقه اند سردار ابراهیم خان و خانجان سنجرانی از حاکمان این طایفه اند.سارانی ها که شاخه ای از ایل رند هستند و مثل بقیه طوایف بلوچ در یک زمان قدرت و نفوذ زیادی در این منطقه داشته اند شهر دوست محمد فعلی توسط دوست محمد خان سارانی پایه ریزی و ساخته شد
براهویی،رخشانی،ایجباری، رودینی ،ساسولی،صفرزایی،شیخ حسینی،زهروزهی،
سالارزهی،ریگی جلایی،کورد،گرگیچ ،جمالزهی،بامری،
نهتانی.آنشینی،علیزهی.گله بچه.آبیل
از دیگر بلوچهای سیستان فعلی اند
بلوچها تاثیر زیادی روی غیربلوچها این منطقه و جنوب خراسان گذاشته،آنها بسیاری از رسوم بلوچها را تقلید کرده اند.از جمله لباس رند یا همین لباس چین دار برخی کلمات بلوچی و دوچاپی و سه چاپی و یک لٹی یا رقص چوب و زهم ناچ یا رقص شمشیر که این طوایف غیربلوچ که خودشان را فارس میدانند بعلت همجواری با بلوچها این رسومات را برداشته اند و ما بین دیگر فارسها در اصفهان یزد و که با بلوچها همجوار نبودن این رسومات را نمیبینیم و


== غذاها ==
== غذاها ==

نسخهٔ ‏۳ ژوئن ۲۰۱۹، ساعت ۲۳:۰۰

زابل
زابل
کشور ایران
استانسیستان و بلوچستان
شهرستانزابل
بخشمرکزی
نام(های) دیگرسکستان، سجستان، نیمروز،
[نیازمند منبع]
نام(های) پیشینحسین‌آباد، هیرمند، سیستان، نصرت آباد
سال شهرشدن۱۳۱۶ خ.
مردم
جمعیت۱۳۷٬۷۲۲ نفر در سال ۱۳۹۰[۱]
جغرافیای طبیعی
ارتفاع۴۸۰ متر
آب‌وهوا
میانگین بارش سالانه۷۴
روزهای یخبندان سالانه۱۷
اطلاعات شهری
ره‌آوردکلوچه واچار سیستانی و کشک زرد
پیش‌شمارهٔ تلفن۰۵۴
زابل بر ایران واقع شده‌است
زابل
روی نقشه ایران
۳۱°۰۱′۴۷″شمالی ۶۱°۲۹′۵۲″شرقی / ۳۱٫۰۲۹۷°شمالی ۶۱٫۴۹۷۸°شرقی / 31.0297; 61.4978

زابُل، یکی از شهرهای ایران در استان سیستان و بلوچستان است. این شهر مرکز شهرستان زابل است. فرمانداری زابل در سال ۱۳۹۲ به فرمانداری ویژه و معاونت استانداری ارتقاء یافت. زابل (زابلستان) در قدیم (سکستان یا سجستان (سیستان) و نیمروز نامیده می‌شد. محلی که امروز زابل نامیده می‌شود در گذشته زمین‌هایی با تپه‌هایی از سبزه زارها و رسوبات دریایی بوده [نیازمند منبع] که قسمتی ازآن در مسیر رودخانه هیرمند قرار داشته‌است. با کم شدن آب رودخانه بر وسعت خشکی‌های اطراف آن افزوده شد و با اتصال این منطقه به روستای حسین‌آباد، آبادی بزرگی تشکیل گردیده‌است. بعدها تأسیس پادگان نظامی بر اهمیت آن افزوده‌است. در سال ۱۳۱۴ هجری شمسی بر طبق مصوبه هیئت وزیران، آن آبادی را زابل نامیدند و در سال ۱۳۱۶ خورشیدی به مرکز سیستان تبدیل شد. زابل بیشتر آثار تاریخی و باستانی را در استان به خود اختصاص داده‌است [نیازمند منبع] -یکی از پربارترین این آثار شهر سوخته سیستان با تمدن چندین هزار ساله در ۵۶ کیلومتری زابل واقع شده‌است. سازمان بهداشت جهانی زابل را آلوده‌ترین شهر دنیا در سال ۲۰۱۶ نامید.[۲]

موقعیت جغرافیایی

شهرستان زابل با مساحت ۳۴۴ کیلومترمربع در ضلع شمال شرقی استان سیستان و بلوچستان با مختصات جغرافیایی ۳۱ درجه و ۲ دقیقه عرض شمالی و ۶۱ درجه و ۳۹ دقیقه طول شرقی قرار گرفته‌است. شهرستان زابل از شمال به شهرستان نیمروز، از شرق به شهرستان هیرمند واز جنوب به شهرستان‌های هامون و زهک و از غرب به شهرستان هامون محدود می‌شود. فاصله مرکز شهرستان تا مرکز استان ۲۰۷ کیلومتر است.[۳]

زیست‌محیط

آب و هوای زابل از نوع بیابانی و گرم و خشک با حداقل دما منفی ۱۲ درجه و حداکثر دما ۵۳ درجه گزارش شده‌است. جریان باد در شهرستان در کلیه فصول برقرار است، بادهای ۱۲۰ روزه حاصل توده‌های پر فشار غربی است که در فصل تابستان از جهت شمال شرق به جنوب شرق می‌وزد.. حداکثر وزش این باد در تیر ماه به صد کیلومتر در ساعت نیز می‌رسد که در مسیر باعث جابجایی ریگ‌های روان می‌گردد و طوفان‌های شن، تپه ماهور و ماسه بادی‌ها را شکل می‌دهد. راهکار جلوگیر ی از پیشرفت این طوفانها در منطقه، طرح تثبیت شن‌های روان به وسیله مارچ پاشی و ایجاد پوشش گیاهی است. در گذشته از باد در این شهرستان بهره‌گیری فراوان می‌گشته از جمله خار خانه‌ها (کولرهای طبیعی منازل)، یخ دانها، باد گیرها و آس بادها به طوری که این منطقه به عنوان خاستگاه آس باد در دنیا لقب گرفته‌است.[۳]

علت نامگذاری و تاریخچه

[۴]

سیستان و زابلستان از لحاظ نزدیک بودن فرهنگی و تاریخی با نام‌های یکدیگر شناخته می‌شدند به همین دلیل از دیرباز سیستان را با نام‌های زابلستان نیز یاد می‌کردند.

شهرستان زابل در قدیم سیستان و نیمروز و… خوانده می‌شد. محلی که امروز زابل نامیده می‌شود بیش ازآن زمین‌هایی با تپه‌هایی از رسوبات دریایی بود که قسمتی از آن درمسیر رودخانه قرار داشت با کم شدن آب رودخانه بر وسعت خشکی‌های اطراف آن افزوده شد و بااتصال این منطقه به روستای حسین‌آباد، آبادی بزرگی تشکیل گردید. بعدها تأسیس پادگان نظامی بر اهمیت آن افزود. در سال ۱۳۱۴ شمسی طبق تصویب‌نامه هیئت وزیران، آن آبادی را زابل نامیدند و در سال ۱۳۱۶ شمسی به مرکز شهرستان تبدیل شد. از ارتفاعات مهم این شهرستان کوه خواجه و قلعه رستم است که درغرب زابل قرار دارد. در فراز این کوه تصویری از رستم پهلوان که گرزی دو سر دردست دارد، نقش بسته‌است. در دامنه‌های جنوبی آن نیز ویرانه‌های بناهای منسوب به دوره اشکانیان به جا مانده که در زمان خود بسیار با شکوه بوده‌است. زابل امروزی شهری به نسبت توسعه یافته و مجهز به انواع خدمات مورد نیاز جامعه شهری است.

مناطق زابل

شهرستان زابل دارای دو شهر (زابل و بنجار) و بعنوان مرکز سیستان ۱۷۱۹۴۰ نفر جمعیت که از این تعداد ۱۳۷۷۲۲ نفر آن در شهر زابل، ۴۰۸۸ نفر آن در شهر بنجار و ۳۰۱۳۰ نفر آن در ۷۸ آبادی بزرگ و کوچک در بخش مرکزی استقرار دارند. مسافت شهرستان زابل تا تهران ۱۵۴۸ کیلومتر و ارتفاع از سطح دریا۴۸۰ متر می‌باشد.[۳]

مجسمهٔ یعقوب لیث از دیدنی‌های زابل

مردم

پیش از ورود و استقرار آریایی‌ها در سیستان در تاریخ ۲۵۰۰ قبل از میلاد نژادهای بومی در این منطقه می‌زیسته‌اند و بعد از آن مردم ساکن در این منطقه شاخه ای از نژاد آریایی هستند که بهتر از سایر نقاط زبان و خصوصیات کلی ایرانیان دوره هخامنشی را حفظ کرده‌اند. این قوم نجیب قرن هاست که در این خاک مقدس زندگی نموده‌اند و در واقع نژاد آریا تکامل خود را در دشت سیستان طی نموده‌است.

اکثریت مردم شهرستان زابل به لهجه محلی (زابلی) تکلم می‌کنند و سایر لهجه‌های سیستان و بلوچستان نظیر بلوچی نیز رایج است.[۳]

.[۳]

غذاها

از عمده‌ترین و معروف‌ترین غذاها و خوراکی‌های محلی شهرستان عبارت است از: چنگالی- غلور- آچار- کشک زرد-گندم شیر- پلو- مدل- املت سوزی- نان جو- تجگی- پوری- شورو- لندو- لتی- گندم بریو- کشک کولی- خرمابریون- قاتقاشکنه کشته- چولی- بورک- دوغ بر- ماهی شیرپز- کله جوش- رخمی- قروت- پوچ- قتلمه دیگی- اشکنه آرددستمال- اوجیزک—اشکنه انارترش- گرماست- رشته بریو- اوجیزک گشنیز- کلوچه قندی- کلوچه خرمایی- ترکی- آرددستمال-کورگی- قوتوی سیستانی- شیرینک- شیره هندوانه- چمچه ریزک- پله.[۳]

اماکن گردشگری و تاریخی

آتشکده کرکویهتخت عدالتکوه خواجهقلعه سامسه کوههشهر سوختهدهانه غلامانقلعه رامرودقلعه مچیقلعه تپهقلعه رستمقلعه کهک کهزادچاه نیمهآرامگاه خواجه غلطانزیارتگاه بی‌بی دوستارگ خان ملک کیانی

صنایع دستی

  • پشتی و گلیم‌بافی
  • قالی‌بافی
  • توتن‌سازی (بلم‌سازی)
  • تولید ابزارآلات موسیقی
  • کلوچه و نان‌پزی
  • حصیربافی یا خولک‌بافی
  • پرده‌بافی
  • خومک دوزی (خامه دوزی بر روی لباس مردانه)

تربیت بدنی

این شهرستان از وجود ۱ استادیوم، ۹ میدان فوتبال، ۴ زمین والیبال، ۱۰ زمین بسکتبال، ۲۸ سالن ورزشی و ۳ ورزشگاه بهرمند می‌باشد. سرانه فضای ورزشی سرپوشیده به ازای هر هزار نفر ۳۳ متر مربع و سرانه فضای ورزشی روباز ۵۷ متر مربع برای هزار نفر جمعیت است.

امور تولیدی و اقتصادی

منابع آب و خاک

در سال ۱۳۸۲ حجم آب‌های زیر زمینی در شهرستان زابل – میلیون متر مکعب بوده که معادل – درصد کل آب‌های زیر زمینی استان می‌باشد. همچنین کل منابع آبهای سطحی در این شهرستان ۹۶ میلیون متر مکعب بوده که حدود ۵۰ میلیون متر مکعب از این آب‌ها برداشت شده‌است. [نیازمند منبع]

کشاورزی، منابع طبیعی و دامپروری

در سال زراعی ۸۳–۱۳۸۲ سطح زیر کشت محصولات زراعی و باغی شهرستان زابل بالغ بر ۲۵۸۶۱ هکتار است که ۱/۱۶ درصد از سطح کشت زیر کشت استان را تشکیل می‌دهد. از این مقدار ۵۶/۱ درصد به کشت باغات و ۱/۱۶ درصد به زراعت‌های سالانه اختصاص دارد. محصولات عمده زراعی شهرستان غلات، محصولات جالیزی و نباتات علوفه‌ای می‌باشد. طی همان سال، ۱۱۸ واحد صنعتی پرورش و نگهداری دام و طیور در سطح شهرستان فعال بوده‌است. همچنین میزان تولید شیر، گوشت قرمز، گوشت مرغ و عسل به ترتیب ۳۷، ۱/۷، ۳ و – هزار تن بوده‌است. لازم است ذکر شود این شهرستان دارای ۳۱۶ واحد پرورش ماهی با تولید ۱۰۸هزار تن می‌باشد.[نیازمند منبع]

جنگل و مرتع

در سال ۱۳۸۲ شهرستان زابل، ۴۷۴۵۹۵ هکتار مرتع وجود داشته و مقدار علوفه قابل برداشت از این مراتع صفر تن بوده‌است. مساحت جنگل‌های طبیعی شهرستان ۱۱۰۰۰ هکتار و مساحت جنگل‌های مصنوعی نیز ۱۶۳۳ هکتار می‌باشد.[نیازمند منبع]

صنعت و معدن

تعداد صنایع موجود شهرستان زابل ۷۲ واحد می‌باشد که تعداد – واحد آن در نقاط روستایی و تعداد – واحد بقیه در نقاط شهری مستقر می‌باشند. در سال ۱۳۸۲ تعداد ۲ کارگاه فعال مسئولیت استخراج معادن را به عهده داشته که عمده‌ترین معادن موجود در سطح این شهرستان عبارت‌اند از: کرومیتمرمر – سنگ لاشه. سهم شهرستان از کارگاه‌های معدنی فعال استان ۳/۱۳ درصد می‌باشد. میزان تولیدات اسمی سالانه گروه معدنی غیر فلزی – تن می‌باشد که – درصد تولیدات معدنی کل استان را به خود اختصاص داده‌است.[نیازمند منبع]

پیوند به بیرون

منابع

  1. «نتایج سرشماری سال ۱۳۹۰». معاونت برنامه‌ریزی استانداری خراسان جنوبی (به نقل از مرکز آمار ایران). ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲. دریافت‌شده در ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲.
  2. Miles, Tom (May 12, 2016). "Iranian, Indian cities ranked worst for air pollution". Reuters. Retrieved February 14, 2017.
  3. ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ ۳٫۴ ۳٫۵ https://zabol.sbportal.ir/fa/introduction-زابل
  4. رزم‌آرا، فرهنگ جغرافیای ایران، ج۸، ص۲۱۶؛ ایران، وزرات کشور، کتاب جغرافیا و اسامی دهات کشور، ج۲، ص۵۰۵؛ کیهان، ج۳، ص۴۴۶و۴۴۷