جانماز

یک جانماز.

جانماز یا سجاده فرشی کوچک است که مسلمانان بر کف اتاق یا زمین می‌گسترند و روی آن نماز می‌گزارند.

پیدایش

سجاده یا جانماز نوعی قالیچه است که مسلمانان بر آن نماز می‌گزارند. در صدر اسلام سجاده وجود نداشته و در ابتدای پیدایش آن، به این دلیل که سنت پیامبر نبوده، از سوی بسیاری از مسلمانان با آن مبارزه می‌شده و از جمله در دوران بنی امیه سجاده‌ها را می‌سوزاندند.

سجاده را معمولاً بعد از نماز جمع (لوله یا تا) می‌کنند. از خرافات گذشتگان این بوده که اگر جانماز جمع نشود شیطان به روی آن خواهد رفت و نماز خواهد گذاشت.

طرح اصلی سجاده فرش معمولاً محراب است. نقش قندیل، ستون و سر ستون هم در سجاده معمول است. دوران طلایی بافت سجاده اوایل سدهٔ هفدهم م. (یازدهم ه‍. ق) بوده‌است. شیعیان در بالای محراب، یا در حاشیه سجاده کتیبه‌هایی به نام معصومین - و اشعاری در مدح ایشان- و کلماتی چون «یاهو» یا حروف ابجد مانند ۱۲۱ (یا علی)، ۱۱ (هو) نقش می‌کرده‌اند. در حالی که سجاده‌های ایرانی با گل و بوته و نقش جانوران زیاد دیده شده، سجاده‌های مناطق دیگر - مانند آسیای صغیر- هرگز با شکل حیوانات دیده نمی‌شود. سجاده‌های بافت بلوچ، افغان و ترکمن رنگ متن قرمز سیر، ارغوانی تیره یا مشکی دارند.

تولید سجاده فرش ماشینی

تولید سجاده فرش در ایران در ابتدا به صورت دستباف صورت می‌پذیرفت، اما با گسترش و توسعه ماشین آلات قالی بافی و فرش ماشینی، تولید جانمازی به صورت ماشینی آغاز و در حال حاضر بسیاری از مساجد، نمازخانه‌ها و حسینیه‌ها توسط تولیدات فرش سجاده ای ماشینی مفروش گشته‌است.سجاده فرش های ماشینی در کیفیت های مختلف ۴۴۰ و ۵۰۰ و ۷۰۰ شانه با تراکم های گوناگون تولید می شوند. سجاده فرش های ماشینی عمولا دارای طول ۰٫۶۳ متر یا ۶۳ سانتی‌متر برای هر شخص بوده و عرض حالت معمول آن ۱۲۵ سانتی‌متر است .

نگارخانه

• 

منابع

• معین، محمد، لغتنامهٔ معین.