پانتومیم

صحنه‌ای از نمایش پانتومیم ژان و بریژیت سوبیران.

برای دیگر کاربردها، پانتومیم (ابهام‌زدایی) را ببینید.

پانتومیم یا ادابازی (به انگلیسی: Pantomime)، به اجرای نمایش بی‌کلام فقط با استفاده از حرکات بدن گویند.

تاریخچه

سرآغاز آن را باید از روم باستان و نمایش‌های آکروباتیک که به «میموس» مشهور بودند، دانست. نامدارترین هنرمند معاصر این رشته، هنرپیشه مشهور نمایش فرانسه «مارسل مارسو» است که چند سال پیش درگذشت.

معنی

واژه پانتومیم به ۲ قسمت تقسیم می‌شود.

1. پانتو
2. میم

در اصل واژه میم به صورت اشتباه به کار برده می‌شود، که درست و اصل آن مایم است.

ریشه مایم برمی‌گردد به نخستین روزهای حیات بشر و انسان‌ها که کلام نداشتند و برای برقراری این کلام نداشتند و به چیزی جز بدن خود متکی نبودند. در دوران آنتی میزیسیم یا جاندارگرایی اشیا این پدیده به نام «جادوگر» اتفاق می‌افتد او که اولین بازیگر تاریخ است با زدن ماسک به چهره‌اش صحنه شکار را توصیف می‌کند.

این پدیده دارای محیط اجرایی و داستانی است که این‌ها هیچ‌کدام چیزی کمتر از درام امروزی ندارد. بعداً ماسک از چهره جدا شد و آغاز تئاتر عروسکی است. مایم به زندگی خودش ادامه می‌دهد تا قرون وسطی که مایم تبدیل به نمایش‌های مستهجن می‌شود البته در یونان. در روم تبدیل به گلادیاتورها و خشونت می‌شود، همه اینها تا قبل از قرن ششم پیش از میلاد است. بعد از این زمان بدون کلام می‌شود. شخصی بنام سوفورن نمایش ملایم را پیش می‌برد، (بدون کلام).

نوع‌ها

بازیگر پانتومیم یا همان اداباز باید نشانه‌ها و کدهایی را با نشانه‌گذاری استفاده کند که تماشاگر آنرا درک کند.

پانتومیم به پنج دسته تقسیم می‌شود.

1. مایم فیگوراتیو
2. مایم تشریحی
3. مایم کاربردی
4. مایم عروسکی به دو دسته تقسیم می‌شود: الف: عروسک کوکی ب: خیمه شب بازی
5. مایم ماشینی یا ربوتیک

اجرای پانتومیم در تمام جنبه‌های آن در یک‌کلام خلاصه می‌شود و آن کنترل است:

• کنترل حس
• کنترل بدن
• کنترل کلام

۱- مایم فیگوراتیو

یک کنترل و ایستائی‌های بدن در اشکال مختلف و متفاوت برای زمان‌های متفاوت. گاهی فیگور درحد چند ثانیه یا حتی چند دقیقه است که درهمان حال بماند. فیگور یا ژست یا ژستوس یونانی‌ها یا ژستورال حالتی است که باید دارای معنا باشد و مخاطب باید بتواند از او مفهومی از او دریافت کند. با کنترل بدن و تعادل براساس تنفس بوجود می‌آید. در کارهای عملی روی شیوه درست تنفس برای رسیدن به تعادل بدن گفتگو خواهیم کرد.

۲- مایم تشریحی(آنتآ)

یک موقعیت توصیف می‌شود. این ساخت موقعیت در " مایم " با ساخت موقعیت در تئاتر کاملاً متفاوت است. یکی از ویژگیهای پانتومیم بدون متن بودن آن است و یک طرح پانتومیم حداقل یک جمله است. مارسل مارسو می‌گوید: " تمام متن یک پانتومیم درحد سه یا چهار کلمه است مثل، پیت به رستوران می‌رود ". متن‌هایی که برای جلوه " ایما " می‌نویسند فقط خلق یا گفتن یک موقعیت است زندگی کاراکتر از نقطه A تا نقطه B (کل زندگی) نیست بلکه برشی فقط بین A و B است.

۳- مایم کاربردی

در این نوع مایم از دو دیگر به بالا استفاده می‌شود که " اصلی " را یاری می‌کنند و می‌توانند جنبه اشیا، صخره، … باشند.

۴- مایم عروسکی

مایم عروسکی به دو دسته: الف - عروسک کوکی ب - عروسک خیمه شب بازی تقسیم می‌شود. در مایم عروسکی با مایم غیر عروسکی یا تفاوت عمده دارد و آن اینکه، در مایم عروسکی مفاصل بدن به شش مفصل تقلیل پیدا می‌کند.

1. مفصل گردن
2. مفصل دو دست
3. مفصل دو پا
4. مفصل کمر

که مجموعاً شش تا می‌شود. در مایم عروسکی حرکت افقی و عمودی باهم اتفاق می‌افتد. در مایم عروسکی کوکی، حرکات کاملاً شکسته، تعداد مفاصل شش، حرکات متصل است. در مایم عروسک خیمه شب بازی، تعداد مفاصل شش، حرکات منقطع است و حرکات کاملاً شکسته نیست.

۵- مایم ماشینی یا آدم آهنی یا روباتیک

ترکیب محورهای حرکتی وجود ندارد. حرکات افقی و عمودی باهم اتفاق نمی‌افتد یعنی، تعداد مفاصل زیادتر است اما، دیگر نرمش حرکتی عروسکی در آن وجود ندارد.