جزم‌اندیشی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز ربات ردهٔ همسنگ (۳۰.۱) +مرتب (۱۴.۹ core): + رده:فرض |
Danial.far (بحث | مشارکت‌ها) بدون خلاصۀ ویرایش برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''جَزمیت'''، '''خشک‌اندیشی''' یا '''دُگماتیسم''' یا '''جزم گرایی'''{{انگلیسی|Dogma}} عبارت است از روش اندیشه‌گری غیرانتقادی، [[تاریخی|غیرتاریخی]] و [[متافیزیک]]ی، که بر بنیاد باورهای جزمی روایت شده، یعنی نظرات، برهان‌ها و باورها استوار |
'''جَزمیت'''، '''خشک‌اندیشی''' یا '''دُگماتیسم''' یا '''جزم گرایی'''{{انگلیسی|Dogma}} عبارت است از روش اندیشه‌گری غیرانتقادی، [[تاریخی|غیرتاریخی]] و [[متافیزیک]]ی، که بر بنیاد باورهای جزمی روایت شده، یعنی نظرات، برهان‌ها و باورها استوار است و باورهای ثابت را بمثابه حقایق همیشه درست و لا یتغییر و همه جا درست می‌انگارد بدون اینکه آن‌ها را در روندهای تاریخیِ شناخته شده مورد آزمون و آزمایش قرار دهد،و همچنین بدون اینکه بر بنیاد دانش‌های تازه و آموزه‌های عملی نوین به بازبینی درونمایه حقیقت آن‌ها و ارزش معرفتی آن‌ها بپردازد.به عبارتی دیگر در دگماتیسم مراتبی مثل فرضیه و نظریه و قانون وجود ندارد،بلکه انتزاعات یا یک قانون تام هستند و یا خلاف آن.<ref name="roshangari">دائرةالمعارف روشنگری، سرواژهٔ «دگماتیسم».</ref> |
||
== تعریف == |
== تعریف == |
||
نسخهٔ ۱۸ نوامبر ۲۰۱۸، ساعت ۰۴:۱۵
جَزمیت، خشک‌اندیشی یا دُگماتیسم یا جزم گرایی(به انگلیسی: Dogma) عبارت است از روش اندیشه‌گری غیرانتقادی، غیرتاریخی و متافیزیکی، که بر بنیاد باورهای جزمی روایت شده، یعنی نظرات، برهان‌ها و باورها استوار است و باورهای ثابت را بمثابه حقایق همیشه درست و لا یتغییر و همه جا درست می‌انگارد بدون اینکه آن‌ها را در روندهای تاریخیِ شناخته شده مورد آزمون و آزمایش قرار دهد،و همچنین بدون اینکه بر بنیاد دانش‌های تازه و آموزه‌های عملی نوین به بازبینی درونمایه حقیقت آن‌ها و ارزش معرفتی آن‌ها بپردازد.به عبارتی دیگر در دگماتیسم مراتبی مثل فرضیه و نظریه و قانون وجود ندارد،بلکه انتزاعات یا یک قانون تام هستند و یا خلاف آن.[۱]
تعریف
جزم‌باوری - از دید فلسفی - بیانگر اندیشهٔ غیردیالکتیکی، متافیزیکی است، که بر معارف حاصله - بدون کوچکترین انتقاد - باور می‌آورد، آن‌ها را بطور کلیشه‌ای در شرایط جدید پیاده می‌کند، بدون این که خود به تحلیل و واکاوی آن‌ها بپردازد، بدون اینکه به تعمیم تئوریکی آن‌ها اقدام کند و بدین طریق به پیشرفت معرفتی راستین یاری رساند.[۱] دگماتیسم، مشخصه خاص هر مذهب و هر نگرش مذهبی است.[۱]
جزم‌باوری به معنای مکتب جزمی است. البته سخن جزمی و قطعی چند نوع است. این اصطلاح را غالباً فقط در یک مورد آن به کارمی برند.
- گاهی گوینده سخن خویش را با برهان عقلی و دلیل منطقی همراه می‌سازد و آن را به صورت قطعی و جزمی بیان می‌کند، مثل اثبات بسیاری از قضایای هندسی و مسایل ریاضی و موضوعات منطقی و فلسفی.
- گاهی سخن مبتنی است بر واقعیات و عینیاتی که در طبیعت از راه مشاهده و حسن و تجربه ثابت شده‌است، مثل غالب فراورده‌های علوم تجربی، اعم از زیست‌شناسی، فیزیک و شیمی. به همین دلیل به صورت یک قانون قطعی و حتمی بیان می‌گردد.
- گاهی برخی مطالب و سخنان به امور فطری و بدیهیات اوّلی و معلومات حضوری استوار است، به گونه‌ای که با اندک تأملی صحت و درستی مطالب بیان شده و مورد تأیید و تصدیق قرار می‌گیرد، بدون این که نیاز به دلیل و برهان باشد.
در همهٔ موارد سه‌گانهٔ بالا، سخن به شیوهٔ قطعی و جزمی بیان می‌شود، ولی هیچ یک از آن‌ها از مصادیق جزم نیست، بلکه سخنان پوچی که فاقد برهان عقلی و واقعیات باشد، ولی با اصرار به عنوان امر قطعی و حتمی بیان گردد، منسوب به دگم می‌باشد.[۲]
از سوی دیگر به نوشتهٔ لغتنامهٔ دهخدا: «دگماتیسم به معنای فلسفه مبتنی بر یقین، و آن مجموعه افکار کسانی است که معتقد به حل مسائل مابعدالطبیعه با روش علمی هستند.»[۳]
پانویس
منابع
- دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامهٔ دهخدا.
- طلوعی، محمود، فرهنگ جامع سیاسی.
- بهرنگ، ش. م.، دائرةالمعارف روشنگری.