جیمز وات

جیمز وات
زادهٔ	۱۹ ژانویه ۱۷۳۶ گریناک، رنفروشایر، اسکاتلند
درگذشت	۲۵ اوت ۱۸۱۹ (۸۳ سال) هندزورث، بیرمنگام، انگلستان
ملیت	اسکاتلند
شناخته‌شده برای	تکمیل ماشین بخار
پیشینه علمی
شاخه(ها)	مهندس مکانیک، مخترع
محل کار	دانشگاه گلاسگو Boulton and Watt
امضاء

جیمز وات (به انگلیسی: James Watt) (زاده ۱۹ ژانویه ۱۷۳۶ - مرگ ۲۵ اوت ۱۸۱۹) فیزیکدان و مخترع مشهور اسکاتلندی و پدر انقلاب صنعتی است. جیمز وات با تکمیل دیگ بخار خدمت بزرگی به فیزیک و مکانیک کرد. اختراع چگالگر بخار توسط وی موجب صرفه‌جویی زیادی در مصرف سوخت و گسترش استفاده از نیروی بخار شد.

به افتخار او واحد توان در اس‌آی، وات نامیده می‌شود. هر یک وات معادل یک ژول بر ثانیه است. از دیگر واحدهای توان اسب بخار می‌باشد که معادل ۷۴۶ وات است.

زندگی

جیمز وات در سال ۱۷۳۶ در شهر گریناک در اسکاتلند به دنیا آمد. از همان آغاز طفولیت کودکی بسیار ضعیف و ظریف بود؛ به همین علت او را به مدرسه نفرستادند بلکه مادر و پدر در خانه به تربیت او پرداختند.

جیمز وات دارای تخیل قوی بود و به مرور زمان علاقه خود را به امور فنی و مهندسی نشان داد تا آنجا که یک وسیله الکتریکی ساخت و گاهی به وسیله آن به دوستانش شوک وارد می‌کرد.

وی به علم نجوم همچون علم ریاضیات علاقه داشت و ساعتهای متمادی به پشت دراز کشیده و به ستاره‌ها نگاه می‌کرد.

او از خواندن و آموختن لذت می‌برد اما زمانی فرا رسید که به علت فقر خانوادگی و تنگدستی برای امرار معاش باید کار می‌کرد؛ بنابراین در مغازه‌ای شروع به کار کرد. صبح‌ها چند ساعت قبل از باز شدن مغازه برمی‌خواست و شروع به کار می‌کرد که موجب شده بود بر سلامتی او اثر نامطلوب بگذارد.

یکی از اساتید دانشگاه که از مهارت او در امور فنی اطلاع یافته بود اتاقی در دانشگاه به او داد تا او در آنجا بتواند به کارهایش ادامه دهد. او در سال ۱۷۶۴ موتوری را در دانشگاه تعمیر کرد؛ به مدت چند ماه به‌طور شبانه‌روزی انواع مختلف نیروهای بخار را آزمایش کرد. سرانجام اصول موتور بخار به ذهنش راه پیدا کرد.

در این حین مشکلات زیادی برای وی پیش‌آمد و اتاق خود را در دانشگاه از دست داد، اگر کمکهای همسرش مارگارت میلو نبود وی دست از کار می‌کشید. مارگارت دختری بود که جیمز پس از گشودن کارگاه خود در دانشگاه با او ازدواج کرد.

دکتر جان روباک (یکی از دوستانش) قبول کرد که شریک جیمز شده و قرض‌های وی را بپردازد و اختراع او را به ثبت برساند. جیمز با شادی رهسپار لندن شد اما مأمورین اداره ثبت اختراعات، کاملاً بی‌تفاوت بودند و این سبب ناراحتی جیمز شد از طرفی دکتر روباک مقروض شده بود و نمی‌توانست به جیمز کمک کند. در این حین کارخانه دار ثروتمندی به نام ماتیو بالتن از طریق دکتر روباک از اختراعات جیمز آگاه شد و قبول کرد که با جیمز کار کند و این نقطه عطفی در زندگی وی بود و موفق شد موتور بخارش را در سال ۱۷۶۹ بسازد.

در آن هنگام شهرت او افزایش یافته بود و موفقیت بزرگی نصیب مخترع شده بود و موتور او در کارخانه مورد استفاده قرار گرفت و نتیجه تلاشش مورد استفاده صنعت و کارخانه داران قرار گرفت. اختراع جیمز وات نقطه عطفی در انقلاب صنعتی در اروپا بود و توانست راه را برای تولید انبوه کالا، حمل و نقل و مصرف بیشتر باز کند. وی در سال ۱۸۱۹ در سن ۸۳ سالگی فوت کرد.

مخترعین قبلی ماشین بخار

اولین ماشین بخار را دنی پاپن فیزیکدان فرانسوی در سال ۱۶۹۰ اختراع کرد. قسمت اعظم ماشین کوچکی را که پاپن ساخته بود، سیلندرها و پیستون‌ها تشکیل می‌دادند. آب در داخل سیلندرها تبدیل به بخار شده، موجب بالا رفتن پیستون‌ها می‌شدند. با بالا رفتن این پیستون‌ها هوای قسمت فوقانی این سیلندرها فشرده می‌گردید. حال اگر بخار آب زیر پیستون‌ها را ناگهان سرد کرد و تبدیل به آب نمود، هوای فشرده قسمت فوقانی سیلندرها، پیستون‌ها را با قدرت به طرف پایین می‌راند و این حرکت پیستون‌ها می‌توانست مثلاً موجب حرکت کردن یک چرخ شود.

جیمز وات موتور بخار را اختراع نکرد و نه حتی از حرکت در کتری در حال جوشیدن برای این کار الهام گرفت بلکه او نخستین موتور بخار تجاری را با توسعه و بهبود موتور بخار توماس نیو کامن ساخت و موتور ساخته‌شده توسط او بعدها بسیار مشهور شد.

اولین موتور قابل استفاده نیو کامن در سال ۱۷۱۲ ساخته شد که برای تخلیه آب معادن و بالا بردن آب برای چرخاندن چرخهای آبی بسیار مؤثر و ابزاری مقرون به صرفه بود.

جستارهای وابسته

• فهرست فیزیکدانان

منابع

تمبر یادبود جیمز وات - انتشار در سال ۱۹۹۶ - کوبا

• اسدی‌زاده و دیگران (۱۳۷۳ خ.)، «جلد سوم، شخصیت‌های علمی جهان»، دائرةالمعارف مصور دانش و هنر، تهران: سازمان انتشارات اشرفی
• ویکی‌پدیای انگلیسی

پیوند به بیرون

• وب‌گاه سیمرغ جیمز وات