همه‌خدایی: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
←‏تاریخ: اشتباه ترجمه
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
جز ویرایش نگارشی
خط ۲: خط ۲:
{{اشتباه نشود|همه‌دادارباوری}}
{{اشتباه نشود|همه‌دادارباوری}}
{{خدا}}
{{خدا}}
'''همه‌خدایی''' یا '''پان‌تئیسم''' {{به انگلیسی|Pantheism}} باور به این است که [[خدا]] (یا [[الوهیت]]) و [[جهان هستی]] (یا [[طبیعت]] به عنوان کلّیّت همه چیز) یکی‌اند<ref>{{Cite book | title = The New Oxford Dictionary Of English | publisher = Clarendon Press | edition = | year = ۱۹۹۸ | location = Oxford | pages = ۱۳۴۱ | doi = | isbn = 0-19-861263-X | mr = | zbl = | jfm =}}</ref> و خدای شخصیّت‌دار، خالق و جدای از طبیعت وجود ندارد. واژهٔ ''خدا'' مترادف است با قانون‌مندیِ حاکم بر امور جهان. بنا به این نظریه، خدا موجودی که جدا از این عالم باشد نیست؛ بلکه کلّ نظام طبیعی است یا جنبه‌ای از آن؛ یا جهان به‌طور کلّی خداست؛ یا قوّه و قدرتی که در تمام جهان انتشار و نفوذ دارد خداست. خدا همه جا هست و همه چیز است یا '''در''' همه چیز است.
'''همه‌خدایی''' یا '''پان‌تئیسم''' {{به انگلیسی|Pantheism}} گونه‌ای فلسفی از [[بی‌دینی]] و [[نقد دین]] است. باور به این که [[خدا]] (یا الوهیت) و جهان هستی (یا طبیعت به عنوان کلّیّت همه چیز) یکی‌اند. خدای شخصیّت‌دار مانند [[الله]]، [[یهوه|یَهُوَه]]، [[اهورامزدا]]، [[زئوس]] و امـثالهم که خالقی جدای از طبیعت است وجود خارجی ندارد. پس بر اساس آن مذاهب پدید آمده نیز عقایدی ناروا هستند. واژهٔ خدا مترادف است با قانون‌مندیِ حاکم بر امور جهان. بنا به این نظریه، خدا موجودی که جدا از این عالم باشد نیست؛ بلکه کلّ نظام طبیعی است یا جنبه‌ای از آن؛ یا جهان به‌طور کلّی خداست؛ یا قوّه و قدرتی که در تمام جهان انتشار و نفوذ دارد خداست. خدا همه جا هست و همه چیز است یا در همه چیز است. این شامل همه شر، و همه خیر و مترادفاً همه زیبایی و همه نقوص و ضعف در جهان‌هستی می‌شود.<ref>{{Cite book | title = The New Oxford Dictionary Of English | publisher = Clarendon Press | edition = | year = ۱۹۹۸ | location = Oxford | pages = ۱۳۴۱ | doi = | isbn = 0-19-861263-X | mr = | zbl = | jfm =}}</ref>


بدیهی است که همه‌خدایی شکلی از بی‌دینی است و ازین رو یک مذهب به حساب نمی‌آید. با این حساب، چون پان‌تئیست ها لزوما بی‌دین بوده و به خدای یکتای شخصی و انسان‌وار معتقد نیستند، عده‌ای همچون [[ریچارد داوکینز]] آنرا شکلی ضعیف‌ از [[بی‌خدایی]]/آتئیسم و یا یک نوع [[آتئیسم مدهبی|آتئیسم مذهبی]] طلقی می‌کنند.
به عبارتی پان تئیست‌ها از کلمه خدا در معنای استعاری بهره میبرند


برای مثال هنگامی که انشتین می‌گوید ایا خدا قابل تغییر است منظور از خدا قوانین فیزیک و طبیعت است
به عبارتی پان‌تئیست‌ها از کلمه خدا در معنای استعاری بهره میبرند، نه مذهبی. برای نمونه، هنگامی که [[آلبرت انیشتین]] از مشهورترین پان‌تئیست‌ها می‌گوید: «آیا خدا قابل تغییر است» یا «می‌خواهم ذهن خدا را بخوانم» منظور از خدا قوانین فیزیک و طبیعت است. در کتاب [[پندار خدا]]، ریچارد داوکینز درباره کلمه پان‌تئیست چنین اظهار می‌کند: «پان‌تئیست کلمه جلا‌زده شده آتئیست (بی‌خدا/خداناباور) است».

و نقل قولی از کتاب پندار خدا پروفسور داوکینز میاوریم درباره کلمه پان تئیست : پان تئیست کلمه جلا زده شده اتئیست است

[[باروخ اسپینوزا]] مشهورترین [[فیلسوف]] معتقد به این [[مکتب]] است و مهم‌ترین مروّج آن محسوب می‌شود.


مفهوم همه‌خدایی به چند هزار سال پیش برمی‌گردد و حضور باورهای همه‌خدایی در برخی از ادیان شرقی ادامه دارد. در غرب، مفهوم همه‌خدایی به عنوان الٰهیّات و فلسفه‌ای جداگانه بر اساس کارهای [[فیلسوف]] سدهٔ ۱۷، [[باروخ اسپینوزا]]،<ref>Picton, James Allanson (1905). Pantheism: its story and significance. Chicago: Archibald Constable & CO LTD. {{ISBN|978-1-4191-4008-2|en}}.</ref> مشهورترین فیلسوف معتقد به این [[مکتب]] شناخته شد. [[اخلاق (کتاب)|کتاب اخلاق]] او در پاسخ به نظریهٔ [[دوگانه‌گرایی]] معروف [[دکارت]] بود که جسم و روح دو وجود جدا هستند.<ref name="Plumptre, Constance 1879 pp. 3">Plumptre, Constance (1879). General sketch of the history of pantheism, Volume 2. London: Samuel Deacon and Co. pp. 3–5, 8, 29. {{ISBN|978-0-7661-5502-2|en}}.</ref> اسپینوزا نظر [[یگانه‌انگاری]] را داشت که هر دو یکسان هستند، و یگانه‌انگاری یک بخش اساسی از فلسفهٔ اوست. او متّهم است به این‌که، با استفاده از کلام خدا، برای توصیف وحدت تمام مواد استفاده کرده‌است.<ref name="Plumptre, Constance 1879 pp. 3" />
مفهوم همه‌خدایی به چند هزار سال پیش برمی‌گردد و حضور باورهای همه‌خدایی در برخی از ادیان شرقی ادامه دارد. در غرب، مفهوم همه‌خدایی به عنوان الٰهیّات و فلسفه‌ای جداگانه بر اساس کارهای [[فیلسوف]] سدهٔ ۱۷، [[باروخ اسپینوزا]]،<ref>Picton, James Allanson (1905). Pantheism: its story and significance. Chicago: Archibald Constable & CO LTD. {{ISBN|978-1-4191-4008-2|en}}.</ref> مشهورترین فیلسوف معتقد به این [[مکتب]] شناخته شد. [[اخلاق (کتاب)|کتاب اخلاق]] او در پاسخ به نظریهٔ [[دوگانه‌گرایی]] معروف [[دکارت]] بود که جسم و روح دو وجود جدا هستند.<ref name="Plumptre, Constance 1879 pp. 3">Plumptre, Constance (1879). General sketch of the history of pantheism, Volume 2. London: Samuel Deacon and Co. pp. 3–5, 8, 29. {{ISBN|978-0-7661-5502-2|en}}.</ref> اسپینوزا نظر [[یگانه‌انگاری]] را داشت که هر دو یکسان هستند، و یگانه‌انگاری یک بخش اساسی از فلسفهٔ اوست. او متّهم است به این‌که، با استفاده از کلام خدا، برای توصیف وحدت تمام مواد استفاده کرده‌است.<ref name="Plumptre, Constance 1879 pp. 3" />

نسخهٔ ‏۳ سپتامبر ۲۰۱۸، ساعت ۱۶:۵۹

با همه‌دادارباوری اشتباه نشود.
بخشی از سلسله مقالات در مورد:
خداباوری
انواع ایمان
مفاهیم خاص
در ادیان خاص
خدا در ادیان ابراهیمی
ادیان هندی
چینی
ویژگی‌ها
  • تجربیات
  • اعمال
موضوعات مرتبط

همه‌خدایی یا پان‌تئیسم (به انگلیسی: Pantheism) گونه‌ای فلسفی از بی‌دینی و نقد دین است. باور به این که خدا (یا الوهیت) و جهان هستی (یا طبیعت به عنوان کلّیّت همه چیز) یکی‌اند. خدای شخصیّت‌دار مانند الله، یَهُوَه، اهورامزدا، زئوس و امـثالهم که خالقی جدای از طبیعت است وجود خارجی ندارد. پس بر اساس آن مذاهب پدید آمده نیز عقایدی ناروا هستند. واژهٔ خدا مترادف است با قانون‌مندیِ حاکم بر امور جهان. بنا به این نظریه، خدا موجودی که جدا از این عالم باشد نیست؛ بلکه کلّ نظام طبیعی است یا جنبه‌ای از آن؛ یا جهان به‌طور کلّی خداست؛ یا قوّه و قدرتی که در تمام جهان انتشار و نفوذ دارد خداست. خدا همه جا هست و همه چیز است یا در همه چیز است. این شامل همه شر، و همه خیر و مترادفاً همه زیبایی و همه نقوص و ضعف در جهان‌هستی می‌شود.[۱]

بدیهی است که همه‌خدایی شکلی از بی‌دینی است و ازین رو یک مذهب به حساب نمی‌آید. با این حساب، چون پان‌تئیست ها لزوما بی‌دین بوده و به خدای یکتای شخصی و انسان‌وار معتقد نیستند، عده‌ای همچون ریچارد داوکینز آنرا شکلی ضعیف‌ از بی‌خدایی/آتئیسم و یا یک نوع آتئیسم مذهبی طلقی می‌کنند.

به عبارتی پان‌تئیست‌ها از کلمه خدا در معنای استعاری بهره میبرند، نه مذهبی. برای نمونه، هنگامی که آلبرت انیشتین از مشهورترین پان‌تئیست‌ها می‌گوید: «آیا خدا قابل تغییر است» یا «می‌خواهم ذهن خدا را بخوانم» منظور از خدا قوانین فیزیک و طبیعت است. در کتاب پندار خدا، ریچارد داوکینز درباره کلمه پان‌تئیست چنین اظهار می‌کند: «پان‌تئیست کلمه جلا‌زده شده آتئیست (بی‌خدا/خداناباور) است».

مفهوم همه‌خدایی به چند هزار سال پیش برمی‌گردد و حضور باورهای همه‌خدایی در برخی از ادیان شرقی ادامه دارد. در غرب، مفهوم همه‌خدایی به عنوان الٰهیّات و فلسفه‌ای جداگانه بر اساس کارهای فیلسوف سدهٔ ۱۷، باروخ اسپینوزا،[۲] مشهورترین فیلسوف معتقد به این مکتب شناخته شد. کتاب اخلاق او در پاسخ به نظریهٔ دوگانه‌گرایی معروف دکارت بود که جسم و روح دو وجود جدا هستند.[۳] اسپینوزا نظر یگانه‌انگاری را داشت که هر دو یکسان هستند، و یگانه‌انگاری یک بخش اساسی از فلسفهٔ اوست. او متّهم است به این‌که، با استفاده از کلام خدا، برای توصیف وحدت تمام مواد استفاده کرده‌است.[۳]

همه‌خداانگاری

همه‌خداانگاری یک نظر است که دنیا (یا جهان) و خدا (یا پروردگار) را مانند هم می‌داند. همه‌خداانگاران به یک خدای شخصی یا انسان انگارانه یا خالق معتقد نیستند. کلمه pantheism مشتق شده از کلمه یونانی (pan) به معنی همه و (theos) به معنی خداوند. به معنای دقیق کلمه، به این نکته اشاره می‌کند که، خداوند در فرایند ارتباطی با جهان بهتر دیده می‌شود. اگر چه اختلافاتی در همه‌خداانگاری وجود دارد اما عمدهٔ عقیده‌ها دربارهٔ کل جهان و وحدتی که همه جا را فرا گرفته و طبیعت مقدس بنا شده‌است. در همه‌خداانگاری، خدا و جهان مانند هم هستند اما درخدا فراگیران خداوند محدود و دورتر یا بیرون از جهان قراردارد.[۴]

تاریخ

اولین بار نویسنده ایرلندی جان تولاند در انگلستان در سال ۱۷۰۵م در کتابی به نام "بیان واقعی سوسینوس گرایی از همه خداانگاری " به کار برده‌است. او عقایدش را در سال ۱۷۱۰ م در نامه‌ای که به گوتفرید لایب نیتس نوشته‌است، اصلاح کرده‌است و آن زمانی بوده‌است که او از عقیده به خداهمه -انگاری برگشته و به جهان جاوید معتقد نبوده‌است. به هرحال بسیاری از نویسندگان اولیه، مدارس فلسفه و مذاهب معتقد به خدای واحد، عقیده‌هایی دربارهٔ همه‌خداانگاران بیان کرده‌اند.

همه‌خداانگاری رواقیون با زنون از شهرهای کیتیون و کلومینانتن در امپراطوری فیلسوف مارسوس آرلیوس آغاز شد. در طول امپراطوری مسیحیت رم، فلسفه رواقی یکی از سه مکتب اصلی فلسفه بود که در راستای مکتب‌های ایپوگرافی و نوافلاطونی بود. تائوئیسم اولیه از لاوستی و ژانونستسی آغاز شد و در برخی مواقع همه خداانگاری مورد توجه بود.

درکشورهای غربی همه‌خداانگاری در بین سالهای حاکمیت مسیحیت در میان قرن‌های ۱۴ تا ۱۵ میلادی، وقتی که الحاد و سنت شکنی حاکم بود، مورد اند و اقرار گرفت.

اولین پیشرفت با جوردانو برونو (سوزاندن ۱۶۰۰شمع) آغازشد. انتشار کتاب اخلاقیات با رواج اسپینوزا در سال ۱۶۷۵(به عنوان) منبع اصلی همه‌خداانگاری حجت را تمام کرد. اگر چه اسپینوزا بشخصه از کلمه «همه‌خداانگاری» استفاده نکرده و برخی در مورد اینکه بیشترین تمرکز او روی همه‌خداانگاری بوده‌است، بحث کرده‌اند.

جان تولاند نیز در کنار اسپینوزا و برونو مسائلی را انعکاس داده‌است. در سال ۱۷۲۰ میلادی او نوشته‌است همه‌خداانگاران شکلی از جشن گرفتن اجتماعی در جامعه‌ای لاتینی است. مهمترین بحث همه‌خداانگاری درسال ۱۷۸۵ در آلمان بود. بحث همه‌خداانگاری میان منتقد فدریک جادوکسی و دوستش موسی مندلسون به انتشار آگاهانه همه‌خداانکاری در بسیاری افکار آلمانی در قرن‌های ۱۸و ۱۹ میلادی کمک کرد.

در قرن ۱۹ همه‌خداانگاری مورد نظر مذاهب، بسیاری از نویسندگان مهم، فیلسوفان و بسیاری از فعالان مثل ویلیام وردرزث و ساموئل کالریج، از بریتانیا، یوهان گوتلیب فیخته فردیش ویلهم یوزف اشلینگ گئورگ ویلهم و فردیش هگل از آلمان و والت ویتمن و رالف والدو امرسون و هنری دیوبدثورو از آمریکا واقع شد.

به هر حال در طی ۲۰ قرن، همه‌خداانگاری اطلاعات تازه‌ای به وسیله ایدئولوژیست‌های مدنی مثل کمونیسم و فاشیسم به وسیله آشوب‌های مخرب جنگ‌های جهانی دوم و اخیراً سنی‌گرایی فلسفی مثل اگزیستانسیالیسم و پست مدرن کسب کرد. پافشاری وحدت‌گراهای مشهور مثل نولست لاورنوس دانشمند، آلبرت انیشتن، یوت روبنسون جفرس، هنرمندان فرانک لویر، نویسنده و مورخ آرنولد توبنی مؤثر بوده‌است.[۵]

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

  1. ↑ The New Oxford Dictionary Of English. Oxford: Clarendon Press. 1998. pp. ۱۳۴۱. ISBN 0-19-861263-X.
  2. ↑ Picton, James Allanson (1905). Pantheism: its story and significance. Chicago: Archibald Constable & CO LTD. ISBN 978-1-4191-4008-2.
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ Plumptre, Constance (1879). General sketch of the history of pantheism, Volume 2. London: Samuel Deacon and Co. pp. 3–5, 8, 29. ISBN 978-0-7661-5502-2.
  4. ↑ ترجمه از ویکی‌پدیای انگلیسی (توسط قلیچ لی).
  5. ↑ ترجمه از ویکی‌پدیای انگلیسی.

پیوند به بیرون

برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=همه‌خدایی&oldid=24455668»