باستان‌ژنتیک خاور نزدیک

باستان‌ژنتیک خاور نزدیک، به بررسی دی.ان.آ یا دی.ان.آ باستانی می‌پردازد، و تک‌گروه و هاپلوتایپ مادری و پدری اسکلت‌های برجای مانده از جمعیت‌های خاور نزدیک باستان ( حوزه دریای مدیترانه: مصر، عربستان، شام، میان‌رودان و آناتولی) را پیدا می‌کند. پروژه ژنوگرافیک نشنال جئوگرافیک یکی از این پژوهش‌هاست.

ایران

همچنین ببینید: مردمان ایرانی

بتازگی در سال 2013 پژوهشی در خصوص پراکندگی ژنتیکی اقوام ساکن ایران شامل فارس ها، کردها، آذری ها، سیستانی ها و ...) انجام شده‌است. طبق این بررسی فارس ها، ارمنی‌ها و قشقایی ها قرابت زیادی با یکدیگر دارند. طبق این پژوهش‌ها آذری‌های ایران بیشتر با گرجی ها قرابت دارند تا دیگر اقوام ساکن ایران. حال آنکه آذری‌های ناحیه قفقاز ویژگی ژنتیکی متفاوتی از آذری‌های ساکن ایران دارند و موقعیتی میان آذری ها/گرجی‌ها از یک سو و ایرانی ها/ترک‌ها از سوی دیگر دارند.

رایج‌ترین رده دی‌ان‌ای میتوکندریایی در ایران، موسوم به U3b3، محدود به جمعیت‌های ساکن ایران و قفقاز است، در حالی که زیرخوشه U3b1a با کل ناحیه خاورمیانه مشترک است.

مردم گیلان و مازندران

پژوهش دیگری که در خصوص جمعیت‌های مردم گیلکی و مازندرانی شمال ایران انجام شده است، بررسی کروموزوم Y نشان می دهد که آنان با مردم قفقاز جنوبی اشتراک ژنتیکی دارند. نشانه‌های زبان شناختی شباهت زبان مازندرانی و زبان گیلکی با زبان‌های قفقازی نیز مؤید این فرضیه است. اما اما دی‌ان‌ای میتوکندریایی گیلکی و مازندرانی‌ها مشابه دیگر اقوام ساکن ایران است. سناریوی محتمل آن است که مردانی از ناحیه قفقاز جنوبی به سواحل جنوبی دریای خزر آمده و با زنانی از جمعیت‌های ساکن در این ناحیه وصلت کرده‌اند.

آذری‌ها

مطالعات ژنتیکی نشان داده که آذربایجانی‌های قفقاز هم از نظر میتوکندری دی‌ان‌ای، که فقط از مادر منتقل می‌شود و هم از نظر کروموزوم ایگرگ، که فقط از پدر به ارث می‌رسد، به همسایگان جغرافیایی خود یعنی اقوام قفقازی (گویشوران به زبان‌های قفقازی) شبیه ترند تا به خویشان زبانی خود یعنی اقوام ترک‌تبار در نقاط دیگر. مطالعات ژنتیکی دیگر در مورد ارمنی‌ها قوم همسایه هندواروپایی زبان آذربایجانی‌ها هم نشان داده که شباهت ژنتیکی آن‌ها هم در نسب مادری و هم در نسب پدری به همسایگان قفقازی بیشتر از هم‌زبانان هندواروپایی است. خصوصیات ژنتیکی قفقازی‌ها نیز در مجموع چیزی بین اروپائی‌ها و ساکنان خاورمیانه‌است که نسب مادری شباهت بیشتری را به اروپائی‌ها و نسب پدری شباهت بیشتری را به خاورمیانه‌ای‌ها نشان می‌دهد. این نتایج ایده جابجایی زبانی آذربایجانی‌ها را تقویت می‌کند و نشان می‌دهد که گروه‌های مهاجر آن قدر کوچک بوده‌اند که سهم ژنتیکی آن‌ها در جمعیت فعلی قابل مشاهده نیست. بر مبنای یک مقاله منتشر شده در سال ۲۰۱۳، که مقایسه‌ای است در مورد ساختار ژنتیکی ۳۵۲ ایرانی، با وجود اینکه تنوع ژنتیکی کل ایرانیان بسیار بالا است، اما آذری‌های ایران قرابت ژنتیکی نزدیکتری بامردم گرجی در مقایسه با گروه‌های ایرانی و همچین آذری‌های قفقاز دارند. این مقاله همچنین اشاره می‌کند که آذری‌های ساکن جمهوری آذربایجان با وجود منشأ مشترک با آذری‌های ایران نسبت به آذری‌های ایران شباهت بیشتری به گروه‌های ایرانی دارند و بین فارسی‌زبانان و اهالی ترکیه از یک طرف وآذری‌های ایران ومردم گرجی از طرف دیگر قرار می‌گیرند. باور غالب دانشمندان بر این است که آذربایجانی‌های امروز از نسل آلبانیای قفقاز

منابع

• Cruciani، F.; La Fratta، R.، Torroni، A.، Underhill، P. A.، Scozzari، R. (۲۰۰۶). "Molecular Dissection of the Y Chromosome Haplogroup E-M۷۸ (E۳b۱a): A Posteriori Evaluation of a Microsatellite-Network-Based Approach Through Six New Biallelic Markers." Human Mutation ۹۱۶ April ۲۰۰۶.
• King، R. J.; Ozcan، S. S.، Carter، T.، Kalfoglu، E.، Atasoy، S.، Triantaphyllidis، C.، Kouvatsi، A.، Lin، A. A.، Chow، C-E. T.، Zhivotovsky، L. A.، Michalodimitrakis، M.، Underhill، P. A.، (۲۰۰۸). "Differential Y-chromosome Anatolian Influences on the Greek and Cretan Neolithic." Annals of Human Genetics ۷۲ Issue ۲ March ۲۰۰۸: ۲۰۵-۲۱۴.
• Shen، P; Lavi T، Kivisild T، Chou V، Sengun D، Gefel D، Shpirer I، Woolf E، Hillel J، Feldman MW، Oefner PJ (۲۰۰۴). "Reconstruction of Patrilineages and Matrilineages of Samaritans and Other Israeli Populations From Y-Chromosome and Mitochondrial DNA Sequence Variation." Human Mutation ۲۴: ۲۴۸-۲۶۰
• Zalloua، P.، Wells، S. (۲۰۰۴) “Who Were the Phoenicians?” National Geographic Magazine، October ۲۰۰۴.
• جدول تک گروه‌ها بر اساس اقوام ساکن خاورمیانه

پیوند به بیرون

• Early Neolithic genomes from the eastern Fertile Crescent