گردشگری در ایران

گردشگران در یکی از خیابان‌های تهران

صنعت گردشگری در ایران از ظرفیت‌های بسیار بالایی برای رشد و توسعه برخوردار است. بر اساس گزارش سازمان جهانی گردشگری، ایران رتبه دهم جاذبه‌های باستانی و تاریخی و رتبه پنجم جاذبه‌های طبیعی را در جهان دارا است در سال ۱۳۹۵، مجموعاً ۴٬۹۱۱٬۹۲۰ گردشگر خارجی از ایران بازدید کرده‌اند و نسبت به سال قبل از آن ۹٫۹ درصد کاهش داشته‌است.

به نظر کارشناسان، این صنعت از توسعه‌ای که شایستهٔ آن است برخوردار نبوده‌است. از دلایل آن می‌توان به آماده نبودن بسترهای اقتصادی مناسب در ایران برای جذب سرمایه‌گذاری در ساخت هتل و سایر صنایع جانبی این حوزه اشاره کرد. بی‌خبر بودن سرمایه‌گذاران از زمینه‌های موجود در ایران و تبلیغات ضعیف و نیز انتشار اخبار منفی از ایران، محدودیت‌های اجتماعی و مذهبی برای گردشگران خارجی و همچنین تنش‌های سیاسی با بعضی کشورهای غربی نیز از دیگر موانع در راه رشد صنعت گردشگری در ایران است.

در مقایسه با ایران، برخی کشورها توانسته‌اند کارنامه موفقی را در این زمینه از خود برجای بگذارند. به‌طور مثال تنها در سال ۲۰۰۷ میلادی، حدود ۱۵ میلیون گردشگر خارجی از شهر دبی در کشور امارات متحده عربی در جنوب خلیج فارس دیدار کردند. این در حالی است که کشور ایران با سهمی کمتر از یک پانزدهم تعداد گردشگران شهر دبی در سال مشابه، تنها کمتر از یک درصد سهم درآمد جهانی از صنعت توریسم را به خود اختصاص داده‌است.

بدیهی است بخش گردشگری سلامت ایران باعث شد که در سالهای اخیر ایران به مرکز درمان کشورهای همسایه تبدیل شود که می‌توان به عراق. اقلیم کردستان عراق که طبق برخی امار تنها از این اقلیم در سال گذشته بیش از ۱۰۰۰ویزا روزانه صادر شد که بیش از نیمی برای درمان بهتر به ایران سفر کردن؛ و می‌توان به کشور باکو. ارمنستان. تاجیکستان اشاره کرد. بدهی است در سال گذشته نزدیک به ۴۰۰۰ هزار نفر از کشور عمان تنها برای کاشت مو به ایران سفر کرداند؛ و بخش جراحی زیبای ایران از جمله جراحی زیبای بینی. لفتینگ صورت. کاشت مو بخش‌های است که بسیار از گردشگران سلامت کشورهای اروپای را به ایران سرازیر کرداست. تمامی این موارد به دلیل دانش فنی و اطمینانی هست که در بین کشورهای همسایه و دیگر کشورها رواج پیدا کرداست و دومین دلیل عمد کاهش نرخ پول ملی در مقابل ارزهای معتبر دنیا از جمله دلار و یور می‌باشد.

لازم است ذکر شود که توافق اخیر ایران با قدرتهای جهانی می‌تواند رشد گردشگری ایران را تا حدود زیاد تصریح و گسترش دهد تا جای که در حال حاضر طبق گفته مسولین ایران نیاز به ۲۰۰هتل چهار ستاره و پنج ستاره دارد؛ و درصورت تقویت ناوگان هوائی ایران می‌توان ایند روشنی در برای صنعت گردشگری ایران انتظار داشت

جاذبه‌های گردشگری ایران

مناطق شمالی

غار یخ مراد از جاذبه های طبیعی گردشگری ایران

سواحل دریای خزر (کاسپین)، تالاب انزلی و ماسوله از دیدنی‌های این ناحیه هستند. منطقه کوهستانی ماسوله در استان گیلان که حدود ۳۰ آبادی کوچک و بزرگ را دربردارد خانه‌ها با استفاده از چوب و پنجره‌های مشبک چوبی به صورت مشرف بر یکدیگر در دامنه کوه بنا شده‌اند. از جمله جاذبه‌های طبیعی این ناحیه پارک جنگلی سی سنگان است که در شرق شهرستان نوشهر قرار دارد. در این ناحیه جنگلی امکاناتی نظیر میز و نیمکت‌های چوبی، سرویس‌های بهداشتی، آلاچیق چوبی، اجاق‌های آتش و چادرهایی جهت اسکان مسافران ساخته شده‌است که البته به نسبت انبوه مسافران ناکافی است. متأسفانه در این ناحیه به دلیل عدم فرهنگ صحیح استفاده از پارک و کارهایی نظیر روشن کردن آتش زیر درختان، کندن پوست درختان با چاقو، ریختن زباله و استفاده از تفنگ‌های ساچمه‌ای محیط زیست تخریب می‌شود.

یکی دیگر ار جاذبه‌های برجسته طبیعی در شمال ایران پارک ملی گلستان است که بین گنبد کاووس و بجنورد قرار دارد. در این پارک همانند پارک‌های ملی دیگر کشورها، منطقه‌ای به بخش تفرجگاه اختصاص یافته که سالیانه صدها هزار نفر به آن وارد می‌شوند. تجمع بیش از اندازه توریست‌ها در مراکز تفریحی این ناحیه سبب، آسیب رساندن به پوشش گیاهی و فرار و جابه‌جایی غیرعادی حیوانات می‌شود و آلودگی‌های ایجاد می‌کند.

سواحل جنوبی ایران

کناره‌های خلیج فارس و تنگه هرمز به دلیل آب و هوای گرم برای گذراندن اوقات فراغت به ویژه در فصل زمستان مناسب است. جنگل‌های سحرآمیز حرا در سواحل بندرعباس که به هنگام مد تا نیمه به زیر آب می‌روند و هنگام جزر سر از آب بیرون می‌آورند از دیدنی‌های این ناحیه است.

مناطق غرب و شمال غربی

ارتفاعات البرز و زاگرس در هنگام زمستان که پوشیده از برف است حوزه‌های ورزش زمستانی را تشکیل می‌دهند. در فصل تابستان دامنه‌ها این ارتفاعات با آب و هوای معتدل، چشم‌اندازهای طبیعی زیبا، آبشارها، چشمه سارها و غارهای طبیعی به نواحی جاذب تبدیل می‌شوند. دامنه‌های شاهو و آبیدر در کردستان و همچنین دامنه‌های سبلان و سهند در آذربایجان ومراغه،اردبیل و مشگین شهر منطقه دماوند در البرز و… از نواحی عمده جذب مسافر در فصل تابستان است. از حوزه‌های مهم ورزش زمستانی در ایران می‌توان آبعلی، دیزین، شمشک و توچال را در ارتفاعات البرز نام برد.

آب‌های معدنی یکی از عوامل توسعهٔ گردشگری در هر ناحیه محسوب می‌شود. با نگاهی به نقشه پراکندگی چشمه‌های آب معدنی ملاحظه می‌کنیم که اکثر این چشمه‌ها در مناطق فعال زمین‌شناسی چون مشگین شهر، سرعین، مراغه، لاریجان، آوج و … تمرکز یافته‌اند.

جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی

شاهچراغ شیراز

اماکن مقدس مذهبی

در ایران مراکز و اماکن مقدس مذهبی مهم‌ترین قطب‌های جاذبه گردشگری را تشکیل می‌دهند. شهر مشهد به دلیل وجود بارگاه امام رضا (ع) مهم‌ترین قطب مذهبی کشور است. همه ساله تعداد زیادی از زائران ایرانی و خارجی از کشورهای همسایه و مسلمان به این شهر سفر می‌کنند. در اطراف حرم مطهر نیز بناهای متعددی، چون صحن مسجد گوهرشاد و … وجود دارد که از نظر کاشی کاری، معماری و هنرهای تزئینی از جالب‌ترین بناهای مذهبی اسلامی به‌شمار می‌رود. بارگاه حضرت معصومه (ع) در شهر مذهبی قم، شاهزاده عبدالعظیم حسنی در شهر ری و شاهچراغ فرزند امام کاظم (ع) در شهر شیراز و بارگاه سید جلال الدین اشرف، برادر امام رضا در شهر آستانه اشرفیه نیز از جمله مراکز مهم گردشگری مذهبی ایران به‌شمار می‌روند. در شهر مشهد به دلیل حجم میلیونی زائر در ایام تعطیل چون عید نوروز هتل‌ها مراکز تفریحی و رستوران‌های بسیاری در این شهر وجود دارد.

ابنیه و آثار تاریخی

استان فارس با بناهای وآثارباستانی قبل از تاریخ شامل سنگ نگاره‌های غار نشینان روستای دهمورد و بناهای باستانی چون تخت جمشید، نقش رستم و خرابه‌های استخر، تخت سلیمان، پاسارگاد (مقبره کوروش) و آسیابهای تاریخی روستای دهمورد بهمراه آتشکده و تپه چندین هزار ساله اش و آثار تاریخی پس

مسجد شیخ لطف الله اصفهان

اسلام چون مسجد و حمام و بازار وکیل شیراز، دروازه قرآن و آرامگاه حافظ و سعدی از قطب‌های عمده گردشگری فرهنگی و تاریخی کشور محسوب و پایتخت فرهنگی ایران باستان می‌باشد. شهر اصفهان نیز با وجود میدان نقش جهان، عمارت عالی قاپو، مسجد امام خمینی (ع)، مسجد شیخ لطف‌الله، بازار قیصریه، سی و سه پل، پل خواجو و کاخ چهل ستون گنجینه‌ای از هنرهای گوناگون معماری، مینیاتور، کاشی کاری و حجاری را به وجود آورده‌است و به عنوان پایتخت فرهنگی ایران اسلامی شناخته می‌شود. استان کرمانشاه هم با وجود آثار تاریخی قبل از اسلام چون موزه پارینه سنگی، سنگ‌نگاره آنوبانی‌نی، سنگ نبشته بیستون (بزرگترین نبشته جهان)، طاق بستان، طاق گرا، معبد آناهیتا، تندیس هرکول، فرهادتراش تپه و شکارگاه و آثار تاریخی بعد از اسلام مثل کاروانسرای عباسی، تکیه معاون الملک، تکیه بیگلربیگی، مسجد شافعی، مسجد عمادالدوله، مسجد و حمام حاج شهبازخان، بزرگترین بازار سنتی خاورمیانه، معماری، آینه کاری، کاشی کاری، این استان را یکی قطب‌های گردشگری فرهنگی، تاریخی ایران را به وجود آورده‌است. ا

آمار و ارقام در رابطه با گردشگری در ایران

• در نیمه نخست سال ۱۳۹۱، استان‌هایی که بیشترین گردشگر خارجی را داشته‌اند به ترتیب خراسان رضوی، ایلام، آذربایجان غربی، اردبیل، آذربایجان شرقی، تهران، خوزستان، گیلان، سیستان و بلوچستان و کردستان اعلام شدند. به نظر می‌رسد دلیل دوم شدن ایلام در این مقاصد، ورود گردشگران عراقی از مرز ایلام به ایران است. همین قاعده برای سیستان و بلوچستان هم وجود دارد؛ گردشگران افغانستان و پاکستان از این مسیر به ایران می‌آیند.
• آمارگیری از گردشگران یکی از طرح‌های مرکز آمار ایران است که باهدف تهیه آمار و اطلاعات مربوط به سفرهای گردشگری، برای بررسی‌های اقتصادی و تصمیم‌گیری مدیران و برنامه ریزان در حوزه گردشگری به‌صورت فصلی در سطح ایران، توسط مرکز آمار ایران و با همکاری معاونت برنامه‌ریزی استانداری‌های کشور ایران به اجرا درمی‌آید. مشهد، تهران، رشت، قم، ساری، بندرانزلی، شیراز، اصفهان، کرمانشاه و چالوس با بیشترین تعداد سفر، ده شهرستان با بیشترین گردشگر پذیر در کشور ایران در تابستان سال هزار و سیصد و نود و دو بوده‌اند. عمده سفرها در شهرستان‌های مشهد، تهران، قم، ساری، شیراز، اصفهان و چالوس از نوع سفرهای با اقامت شبانه و عمده سفرها در شهرستان‌های رشت، قزوین و بندرانزلی از نوع سفرهای بدون اقامت شبانه بوده‌است. شهرهای مشهد، تهران، رشت، شیراز و قم ۵ شهری بوده‌اند که بیشترین مقصد اصلی سفر را به خود اختصاص داده‌اند.

آمار و برآوردهای اقتصادی

به گفته کارشناسان گردشگری به صورت غیر مستقیم ۶٫۱ تولید ناخالص ملی و نیم درصد اشتغال را به عهده دارد و توجه بیشتر به آن، می‌تواند کشور را از بحران اشتغال خارج سازد.

گردشگری در فضای مجازی

در عصر کنونی جهان مجازی فرصت مناسبی را برای گردشگران فراهم آورده‌است تا پیش از سفر خود با گشت و گذار در سایت‌های گردشگری اطلاعات بیشتر و دقیق تری را از سفر خود به یک منطقه فراهم آورند در چند سال اخیر سایت‌ها و پرتال‌های زیادی برای معرفی ایران راه اندازی شده‌اند که انواع سفر را معرفی نموده و برای هر یک از این سفرها جاذبه‌های مرتبط را نیز معرفی کرده یا ملزومات مورد نیاز مسافران را نیز به آن‌ها یادآوری می‌نماید. نمایش یک تور مجازی قبل از سفر می‌تواند دیدگاه بهتری به مسافران و گردشگران از مقصد بدهد. این‌گونه تورهای مجازی شامل انواع تعاریف محلی از سبک زندگی تا گوناگونی جاذبه‌های گردشگری از قبیل جاذبه‌های طبیعی یا فرهنگی می‌باشد. این‌گونه سایتها که تمامی اطلاعات سفر را به گردشگر معرفی نمایند به وب سایتهای Destination Recommend معروف بوده که از مهمترین آن‌ها می‌توان به مجموعه وب سایتهای "پرتال ویزیت ایران" یا پرتال گردشگری مکانبین است شما در این پرتال می‌توانید اطلاعات دقیق هر استان را به تفکیک شهرهای آن در اختیار داشته باشید تا پیش از سفر به یک استان یا شهر با اماکن تاریخی، طبیعی و گردشگری آن آشنایی بیشتری بیابید از جمله دیدن عکس‌های آن مکان، دانستنی‌های تاریخی یا طبیعی، پیشنهادهای ویژه برای سفر به آنجا و مسیر دسترسی از طریق گوگل مپ امیدواریم سایت‌هایی از این دست شایسته و بایسته گردشگری و صنعت گردشگری ایران باشند و راهنمای مناسبی که نیازهای گردشگران ایران را برطرف می‌سازد. اپلیکیشن‌های موبایل در شاخهٔ گردشگری روز به روز در حال توسعه می‌باشند و بسیار مورد نظر کاربران قرار گرفته‌اند. سرمایه‌گذاری و بازاریابی در این زمینه بسیار ضروری و سودمنداست.

فصلنامه میراث و گردشگری گیلگمش

فصلنامه گیلگمش با رویکرد آگاهی‌رسانی و ایجاد انگیزه تحقیق و پژوهش برای علاقه‌مندان، دانشجویان، محققان، دست‌اندرکاران میراث فرهنگی، میراث طبیعی، میراث ناملموس، گردشگری، هنرهای سنتی و سایر مخاطبان، با پرداختن به موضوعات فرهنگی و تاریخی، محیط زیست و طبیعت گردی و با نگاهی به چالش‌های روز صنعت گردشگری به صورت فصلی و زیر نظر کانون راهنمایان گردشگری ایران (IFTGA) تهیه و منتشر می‌شود.