طبقه اجتماعی

قشربندی اجتماعی در دههٔ ۱۹۰۰ میلادی در میانمار.

طبقه اجتماعی (کلاس اجتماعی) نوعی قشربندی است ک در آن قشرها به وسیله مقررات قانونی یا مذهبی ایجاد نمی‌شوند و عضویت بر مبنای موقعیت موروثی نیست. هم‌چنین طبقه اجتماعی؛ گروه‌بندی وسیعی از افراد است که دارای منابع اقتصادی مشترکی هستند. نظام‌های طبقاتی انعطاف‌پذیرترین نظام‌های قشربندی هستند. هیچ‌گونه محدودیت‌های رسمی دربارهٔ ازدواج میان گروهی بین افراد متعلق به طبقات مختلف وجود ندارد.

طبقه یک فرد تا اندازه‌ای اکتسابی است؛ نه این که صرفاً در هنگام تولد منسوب گردد. تحرک اجتماعی؛ حرکت صعودی یا نزولی در ساخت طبقاتی؛ بسیار معمول‌تر از انواع دیگر است. طبقات به تفاوت‌های اقتصادی میان گروه‌بندی‌های افراد و نابرابری در تملک و کنترل منابع مادی بستگی دارند. نظام‌های طبقاتی اساساً از طریق ارتباطات گسترده غیرشخصی عمل می‌کنند. پایه‌های اصلی اختلافات طبقاتی؛ تفاوت در ثروت و شغل است. ثروت‌مندان، تاجران، کارفرمایان، صاحبان صنایع و مدیران اجرایی؛ معمولاً در طبقه بالا قرار دارند. کارمندان و کارکنان متخصص حرفه‌ای؛ طبقه متوسط را تشکیل می‌دهند. طبقه کارگر معمولاً در کارهای دستی و مشاغل زراعتی و باربری اشتغال دارند. در بعضی جوامع فئودالی روابط بین طبقات؛ رابطه بهره‌کشی است.

انواع

یک کاریکاتور سیاسی فرانسوی (۱۷۸۹) که نشان می‌دهد از سه طبقهٔ اجتماعی، طبقهٔ روستایی بار حمل دو طبقهٔ روحانیت و اشراف را به دوش می‌کشد.

به‌طور کلی جامعه شناسان سه طبقهٔ اجتماعی را مشخص می‌کنند:

• طبقهٔ ممتاز: این طبقهٔ بخشِ کوچکی از جمعیت را تشکیل می‌دهد .(حدودِ ۱۰ درصد) و چندنان موردِ توجهِ جامعه شناسان نبوده‌است. این طبقه شاملِ اشرافِ زمین‌دار و کسانی است که از راه مالکیت بر زمین، تجارت، مستغلات و امثالِ آن امرار معاش می‌کنند و مارکسیست‌ها، آن‌ها را بورژوازی می‌نامند. مستخدمانِ عالی رتبهٔ دولت، رؤسای نیروهای نظامی و اعضای حکومت را نیز می‌توان در همین ردیف جای داد.
• طبقهٔ متوسط (میانی): این طبقه را کارگرانِ متخصص و کارمندان تشکیل می‌دهند. مثلاً معلمان، پزشکان، استادانِ دانشگاه، روحانیون، مدیرانِ کارخانه‌ها، کارکنانِ دفتری، مستخدمانِ دولت و غیره.
• طبقهٔ کارگر: این طبقه از کارکنانِ خدمات و کارگرانِ یدی مثلاً پیشخدمت، آشپز، مکانیکِ اتوموبیل، بنا، رفتگر، کارگرانِ کارخانه‌ها و غیره تشکیل می‌شود که مارکس ایشان را پرولتاریا نامید.

مزیت اجتماعی

مزایای اجتماعی یا امتیاز اجتماعی در اصطلاح دانش جامعه‌شناسی، ویژگی باارزش کمیابی است که دست‌یابی به آن‌ها با محرومیت نسبی دیگران همراه باشد. ثروت، قدرت و احترام از مهم‌ترین مزایای اجتماعی به‌شمار می‌آیند. مزایای اجتماعی به صورت نابرابر تقسیم می‌شوند تا ایفای نقش ساده‌تر شود. سهم فرد از مزایای اجتماعی با فعالیت، آموزش، اشتغال، عضویت در تشکل‌های مدنی یا ازدواج افزایش می‌یابد.

مزیت رفاهی نوعی از مزیت اجتماعی است که همه باید حق داشتن ان را داشته باشند ولی بعضی‌ها به سختی وبعضی به صورت خیلی آسان از ان بهره‌مند هستند به عنوان مثال کودکان ونوجوانان حق این را دارند که به مدرسه بروند ودانش بیاموزند.

جستارهای وابسته

• رسته اجتماعی
• کاست
• برده‌داری
• پایگاه اجتماعی
• نقش
• هنجار
• تبعیض

منابع

• فرامرز رفیع پور (۱۳۷۷)، آناتومی جامعه یا سنة الله: مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی کاربردی، تهران: انتشارات کاوه
• آنتونی گیدنز (۱۳۷۶)، جامعه‌شناسی، ترجمهٔ منوچهر صبوری، تهران: نشر نی، ص. ۲۳۸