سون تزو

سون تسی
Statue of Sun Tzu in Yurihama, Tottori, in ژاپن
زاده	544 BC (traditional)
درگذشته	496 BC (traditional)
پیشه	جنرال و فرمانده ارتش
دوره	Spring and Autumn
کار(های) برجسته	هنر رزم

سون‌تزو (به چینی:孫子؛ پین یین:Sūn Zǐ) (زاده ۵۴۴، مرگ ۴۹۶ (پیش از میلاد)) نویسنده چینی کتاب هنر رزم (به چینی:兵法) بود. این کتاب چینی باستانی اثر بسیاری بر فن جنگ گذارد. او همچنین یکی از نخستین واقع‌گرایان در نگره رابطه‌های فرامیهنی بود.

نام راستین او سون وو (به چینی:孫武؛ Sūn Wǔ) بود و سون تزو که معنای استاد سون را می‌داد لقب افتخاری او بود. خود وو در زبان چینی معنای جنگی را می‌دهد. سون تزو را همچنین با نام محترمانه چانگ چینگ (به چینی:長卿؛ Cháng Qīng) نیز می‌خوانند.

زندگی

سون تزو در سده ۶ (پیش از میلاد) در ایالت وو در کشور چین یک ارتشتار بود. وی همدوره با اندیشمند چینی کنفوسیوس بود. او از یک خاندان نجیب زاده بی‌زمین بود که در دگرگونی‌های تاریخی چین جایگاه خود را از دست داده‌بودند. سون تزو برعکس بسیاری از هم‌رسته‌های خود که به آموختن دانش می‌پرداختند، رو به مزدوری و جنگ آورد. او به خدمت هلو که سرگرم جنگ با ایالت چو بود درآمد. او که همیشه در آرزوی آشتی و زندگی‌ای آرام بود با پایان پیروزی بر چو به ناگاه ناپدید شد.

هنر رزم

کتاب او که در چینی Sunzi bingfa (سونزی بینگفا) خوانده‌می‌شود و معنای شیوه‌های جنگی یا روش‌های به کارگیری نیروها را می‌دهد نخستین بار در ۱۷۲۲ به فرانسوی برگردان‌شد و این نخستین باری بود که این کتاب به زبانی اروپایی برگردان‌می‌شد. نام این کتاب در فرانسوی Art Militaire des Chinois گذارده‌شد و این نام در گزینش نام انگلیسی کتاب درآینده-The Art of War- اثرگذارد. این کتاب یکی از خواستنی‌ترین مجموعه‌های جنگی در تاریخ بوده‌است. در نزد چینیان باستان این کتاب شیفته‌کننده و یکی از مهم‌ترین‌های کتاب‌ها در ادبیات چینی‌است. گفته می‌شود که مائو تسه‌دونگ و ژوزف استالین هردو در هنگام جنگ این کتاب را می‌خوانده‌اند.

این کتاب با نام هنر جنگ سون تزو با ترجمه ابوذر مرادی به فارسی منتشر شده‌است.

هنر جنگ

از نظر سون تزو، به عنوان اسطوره استراتژی‌پردازان، ایجاد عدم تقارن در جنگ کلید پیروزی خواهد بود. در واقع از نظر وی ایجاد یا کشف عدم تقارن‌ها و عدم تشابه‌ها بین طرفین درگیری در نهایت منجر به پیروزی خواهد شد فقط مهم است چه کسی سریع‌تر به این عدم تشابهات پی برده یا چه کسی سریع‌تر از این عدم تشابهات بهترین بهره‌برداری را در صحنه نبرد یا دیپلماسی ببرد.

هنر جنگ را می‌توان به عنوان نمونهٔ بسیار خوبی از آموزه‌های جنگ نامتقارن یا حداقل تعریف مشخص و واضح از «جنگ نامتقارن» در دوران کهن تلقی نمود. اولین نکته‌ای که سان تزو روشن می‌کند این است که نامتقارن‌ها را می‌توان در ابعاد و حوزه‌های مختلفی یافت یا خلق نمود. (ح. اژدر، ۱۳۸۷، تهران)

سان تزو، موارد اعمال فشار مختلف و بالقوه‌ای را در درگیری نشان می‌دهد که با آن می‌توان در سطوح مختلف تاکتیکی، سیاسی و استراتژیکی جنگ تأثیر گذاشت؛ وی همچنین به مکانیسم و دینامیک‌های فیزیکی، مکانی، روحی و شناختی جنگ اشاره کرده و تأکید می‌کند که با تسلط بر عوامل فوق ذکر می‌توان به وضعیت و شرایط نامتقارن دست یافت و در نهایت بر نتیجهٔ یک درگیری تأثیر شگرفی نهاد.

از نظر سان تزو، جنگ یک رقابت چند سطحی و چند بعدی است که عملیات نظامی و جنگ واقعی فقط یک بخش مهم از آن است، ولی همچنان تنها بخش آن نیست و جنگ را وسیع‌تر از میدان کارزار می‌دانست. (اژدر، حسین، جنگ نامتقارن میراثی از گذشته برای پس فردا، ۱۳۹۲، تهران)

سون تزو برای حکومت‌داری و ابعاد مختلفی که جنگ در آن رخ می‌دهد چشمان تیزبینی دارد.

وی معتقد است که در حین درگیری ابعاد سیاسی، دیپلماسی، اقتصادی و روحی حذف نخواهند شد و در واقع او در خصوص توجه انحصاری به یک روی سکه در جنگ که همان بعد خاص نظامی است هشدار می‌دهد.

در نتیجه او به تعهدات، زیرساخت‌های ملی، رهبری سیاسی، اقتصادی و نظامی می‌پردازد و به انسجام پیوندها درعین‌حال یگانی رهبری جنگ، اعتماد بین رهبران نظامی و نیروهایشان و نیز روحیهٔ نیروهای نظامی می‌پردازد.

کلیهٔ موارد فوق را می‌توان از طریق اقدامات فیزیکی، تهدید، اطلاعات گمراه‌کننده، کمبود اطلاعات و روش‌هایی از این قبیل تحت تأثیر قرارداد. (حسین اژدر، درس‌هایی از هنر جنگ سان تزو، ۱۳۸۴، تهران، باشگاه اندیشه)

منابع

• نویسندگان ویکی‌پدیای انگلیسی، Sun Tzu. (نسخه ۹ مه ۲۰۰۷)
• ترجمه تحلیلی هنر جنگ سون تزو(1396)، نوشته ابوذر مرادی و همکاران. انتشارات نارین رسانه. کرج