عبدالعظیم قریب: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
جز خنثی‌سازی ویرایش 18754415 توسط Modern Sciences (بحث)
جز اصلاح نویسه عربی، + ویرایش با ماژول ابرابزار با استفاده از AWB
خط ۳: خط ۳:
| تصویر = Abolazim_gharib.jpg
| تصویر = Abolazim_gharib.jpg
| توضیح تصویر = عبدالعظیم قریب گرکانی
| توضیح تصویر = عبدالعظیم قریب گرکانی
| نام اصلی =
| نام اصلی =
| زمینه فعالیت =
| زمینه فعالیت =
| ملیت =
| ملیت =
| تاریخ تولد = [[مرداد]] [[۱۲۵۸]] {{سخ}} [[رمضان]] [[۱۲۹۶ (قمری)|۱۲۹۶]]
| تاریخ تولد = [[مرداد]] [[۱۲۵۸]] {{سخ}} [[رمضان]] [[۱۲۹۶ (قمری)|۱۲۹۶]]
| محل تولد = قریهٔ [[گرکان]] ، از توابع [[آشتیان]]
| محل تولد = قریهٔ [[گرکان]]، از توابع [[آشتیان]]
| والدین = '''میرزا علی سررشته‌دار'''
| والدین = '''میرزا علی سررشته‌دار'''
| تاریخ مرگ = [[۳ فروردین]] [[۱۳۴۴]]
| تاریخ مرگ = [[۳ فروردین]] [[۱۳۴۴]]
| محل مرگ =
| محل مرگ =
| محل زندگی =
| محل زندگی =
| مختصات محل زندگی =
| مختصات محل زندگی =
| مدفن =
| مدفن =
|در زمان حکومت =
|در زمان حکومت =
خط ۲۰: خط ۲۰:
|بنیانگذار = بنیان‌گذار دستور زبان فارسی نوین
|بنیانگذار = بنیان‌گذار دستور زبان فارسی نوین
| پیشه = مدرس و متخصص دستور زبان و ادبیات فارسی
| پیشه = مدرس و متخصص دستور زبان و ادبیات فارسی
| سال‌های نویسندگی =
| سال‌های نویسندگی =
|سبک نوشتاری =
|سبک نوشتاری =
|کتاب‌ها =
|کتاب‌ها =
خط ۲۸: خط ۲۸:
|دیوان اشعار =
|دیوان اشعار =
|تخلص =
|تخلص =
|فیلم‌(های) ساخته بر اساس اثر(ها)=
|فیلم (های) ساخته بر اساس اثر(ها)=
| همسر =
| همسر =
| شریک زندگی =
| شریک زندگی =
خط ۳۴: خط ۳۴:
|تحصیلات =
|تحصیلات =
|دانشگاه =
|دانشگاه =
|حوزه =
|حوزه =
|شاگرد =
|شاگرد =
|استاد =
|استاد =
|علت شهرت =
|علت شهرت =
| تأثیرگذاشته بر =
| تأثیرگذاشته بر =
| تأثیرپذیرفته از =
| تأثیرپذیرفته از =
| وب‌گاه =
| وب‌گاه =
| imdb_id =
| imdb_id =
| soure_id =
| soure_id =
| جوایز =
| جوایز =
|گفتاورد =
|گفتاورد =
|امضا =
|امضا =
}}
}}


'''عبدالعظیم قریب گرکانی''' (زاده [[۱۲۵۸]] [[گرکان]] - درگذشت ۳ فروردین [[۱۳۴۴]])، ادیب معاصر ایرانی و بنیان‌گذار دستور زبان فارسی نوین بود.<ref>[http://persianacademy.ir/UserFiles/File/NF/14/NF-14-FA.pdf معرفی عبدالعظیم قریب، بدرالزمان قريب، نامه فرهنگستان]</ref>
'''عبدالعظیم قریب گرکانی''' (زاده [[۱۲۵۸]] [[گرکان]] - درگذشت ۳ فروردین [[۱۳۴۴]])، ادیب معاصر ایرانی و بنیان‌گذار دستور زبان فارسی نوین بود.<ref>[http://persianacademy.ir/UserFiles/File/NF/14/NF-14-FA.pdf معرفی عبدالعظیم قریب، بدرالزمان قریب، نامه فرهنگستان]</ref>


== زندگی ==
== زندگی ==
عبدالعظیم قریب، فرزند میرزا علی سررشته‌دار در مرداد [[۱۲۵۸]] خورشیدی (رمضان ۱۲۹۶) در قریهٔ [[گرکان]] ، از توابع [[آشتیان]] متولد شد. مقدمات زبان فارسی و عربی را در زادگاه خود آموخت. در نوجوانی در سال ۱۳۱۱ ه. ق به تهران آمد و نزد اساتید بزرگ آن روزگار به تحصیل و فراگیری زبان و ادبیات عرب، علم اصول، هیئت و نجوم پرداخت. منطق و حکمت را در [[مدرسه سپهسالار|مدرسهٔ سپهسالار]] جدید نزد [[میرزا طاهر تنکابنی]] و زبان [[زبان فرانسوی|فرانسوی]] را در مدرسهٔ [[دارالفنون]] فراگرفت.
عبدالعظیم قریب، فرزند میرزا علی سررشته‌دار در مرداد ۱۲۵۸ خورشیدی (رمضان ۱۲۹۶) در قریهٔ [[گرکان]]، از توابع [[آشتیان]] متولد شد. مقدمات زبان فارسی و عربی را در زادگاه خود آموخت. در نوجوانی در سال ۱۳۱۱ ه‍.ق به تهران آمد و نزد اساتید بزرگ آن روزگار به تحصیل و فراگیری زبان و ادبیات عرب، علم اصول، هیئت و نجوم پرداخت. منطق و حکمت را در [[مدرسه سپهسالار|مدرسهٔ سپهسالار]] جدید نزد [[میرزا طاهر تنکابنی]] و زبان [[زبان فرانسوی|فرانسوی]] را در مدرسهٔ [[دارالفنون]] فراگرفت.


میرزا عبدالعظیم خان قریب در سال ۱۳۱۷ ه. ق به استخدام [[وزارت معارف]] درآمد و در [[مدرسه علمیه]] که تنها آموزشگاه به شیوه جدید بود به تعلیم دانش‌آموزان مشغول گردید. از سال ۱۳۲۴ ه‍. ق تدریس در [[مدرسه نظام|مدرسهٔ نظام]] را آغاز کرد و مدتها با وجود پیری مدرسهٔ نظام را ترک نکرد، و برخی از رجال بعدی ایران همچون کلنل [[محمدتقی پسیان]] از شاگردان او بودند.
میرزا عبدالعظیم خان قریب در سال ۱۳۱۷ ه‍.ق به استخدام [[وزارت معارف]] درآمد و در [[مدرسه علمیه]] که تنها آموزشگاه به شیوه جدید بود به تعلیم دانش‌آموزان مشغول گردید. از سال ۱۳۲۴ ه‍.ق تدریس در [[مدرسه نظام|مدرسهٔ نظام]] را آغاز کرد و مدتها با وجود پیری مدرسهٔ نظام را ترک نکرد، و برخی از رجال بعدی ایران همچون کلنل [[محمدتقی پسیان]] از شاگردان او بودند.


از سال ۱۳۲۰ قمری در مدرسهٔ [[دارالفنون]] و سپس در [[دارالمعلمین مرکزی]] (بعداً [[دانشسرای عالی]]) از نخستین دورهٔ تأسیس آن شروع به تدریس ادبیات فارسی کرد. استادان دارالمعلمین، کسانی چون [[ابوالحسن فروغی]]، [[شیخ مرتضی نجم‌آبادی]] و [[محمدحسین فاضل تونی|فاضل تونی]] نسبت به «جناب میرزا» احترام خاصی را رعایت می‌کردند. میرزا عبدالعظیم خان قریب همچنین در [[مدرسه سیاسی|مدرسهٔ سیاسی]] و [[مدرسه ایران و آلمان|مدرسهٔ ایران و آلمان]] نیز تدریس می‌کرد، و ضمن آنکه درس فارسی می‌داد، در سر درس آموزگاران [[آلمان|آلمانی]] حضور می‌یافت تا سبک نوین تدریس را از آنان فراگیرد و به کار ببرد. از سال ۱۳۰۶ تا ۱۳۱۱ شمسی نیز پنج سال تعلیم [[محمدرضا شاه]] را به عهده داشت.
از سال ۱۳۲۰ قمری در مدرسهٔ [[دارالفنون]] و سپس در [[دارالمعلمین مرکزی]] (بعداً [[دانشسرای عالی]]) از نخستین دورهٔ تأسیس آن شروع به تدریس ادبیات فارسی کرد. استادان دارالمعلمین، کسانی چون [[ابوالحسن فروغی]]، [[شیخ مرتضی نجم‌آبادی]] و [[محمدحسین فاضل تونی|فاضل تونی]] نسبت به «جناب میرزا» احترام خاصی را رعایت می‌کردند. میرزا عبدالعظیم خان قریب همچنین در [[مدرسه سیاسی|مدرسهٔ سیاسی]] و [[مدرسه ایران و آلمان|مدرسهٔ ایران و آلمان]] نیز تدریس می‌کرد، و ضمن آنکه درس فارسی می‌داد، در سر درس آموزگاران [[آلمان|آلمانی]] حضور می‌یافت تا سبک نوین تدریس را از آنان فراگیرد و به کار ببرد. از سال ۱۳۰۶ تا ۱۳۱۱ شمسی نیز پنج سال تعلیم [[محمدرضا شاه]] را به عهده داشت.


هنگامی که [[دانشگاه تهران]] تأسیس شد، قریب از اولین کسانی بود که به مقام استادی دانشگاه برگزیده شد و در دانشکده ادبیات عهده‌دار تدریس زبان و دستور فارسی شد. این سمت را تا پایان عمر به عهده داشت. وی به عضویت [[فرهنگستان ایران]] نیز انتخاب شد و از اعضای برجسته این فرهنگستان به شمار می‌رفت.
هنگامی که [[دانشگاه تهران]] تأسیس شد، قریب از اولین کسانی بود که به مقام استادی دانشگاه برگزیده شد و در دانشکده ادبیات عهده‌دار تدریس زبان و دستور فارسی شد. این سمت را تا پایان عمر به عهده داشت. وی به عضویت [[فرهنگستان ایران]] نیز انتخاب شد و از اعضای برجسته این فرهنگستان به شمار می‌رفت.


عبدالعظیم قریب در زبان و ادبیات فارسی و عربی تسلط بی‌مانندی داشت و حدود ۵۸ سال از عمرش را با عشق و علاقه صرف تدریس دستور زبان فارسی و تعلیم و تربیت فرهیختگان ایران کرد. زمانی که وی تدریس را آغاز نمود، در مدارس به زبان فارسی اهمیتی داده نمی‌شد و متون مناسب برای تدریس این زبان به محصلان در دسترس نبود و یا اصلا وجود نداشت. وی قواعد زبان فارسی با به سبک دستورهای فارسی زبان اروپایی تدوین کرد و دستور زبان فارسی را در چهار جلد تألیف کرد. وی منتخباتی از نظم و نثر اساتید زبان فارسی را به نام [[فرائدالادب]] تهیه کرد که سالها در مدارس تدریس می‌شد. قریب نخستین استادی بود که دستور زبان فارسی را در قالبی ساده و روشن تدوین کرد و تدریس آن را به صورت ماده مستقل در مدارس رواج داد. از دیگر فعالیت‌های فرهنگی قریب جمع‌آوری حدود هزار جلد کتب نفیس خطی بود که در کتابخانه بزرگ خود نگهداری می‌کرد. استاد عبدالعظیم قریب در سال ۱۳۲۶ طی جشنی از سوی [[دانشگاه تهران]] مورد تقدیر قرار گرفت و به پاس خدمات علمی و فرهنگی خود به دریافت نشان ویژه دانشگاه تهران نائل گردید و یکی از تالارهای دانشگاه نیز به نام وی نهاده شد.
عبدالعظیم قریب در زبان و ادبیات فارسی و عربی تسلط بی‌مانندی داشت و حدود ۵۸ سال از عمرش را با عشق و علاقه صرف تدریس دستور زبان فارسی و تعلیم و تربیت فرهیختگان ایران کرد. زمانی که وی تدریس را آغاز نمود، در مدارس به زبان فارسی اهمیتی داده نمی‌شد و متون مناسب برای تدریس این زبان به محصلان در دسترس نبود و یا اصلاً وجود نداشت. وی قواعد زبان فارسی با به سبک دستورهای فارسی زبان اروپایی تدوین کرد و دستور زبان فارسی را در چهار جلد تألیف کرد. وی منتخباتی از نظم و نثر اساتید زبان فارسی را به نام [[فرائدالادب]] تهیه کرد که سالها در مدارس تدریس می‌شد. قریب نخستین استادی بود که دستور زبان فارسی را در قالبی ساده و روشن تدوین کرد و تدریس آن را به صورت ماده مستقل در مدارس رواج داد. از دیگر فعالیت‌های فرهنگی قریب جمع‌آوری حدود هزار جلد کتب نفیس خطی بود که در کتابخانه بزرگ خود نگهداری می‌کرد. استاد عبدالعظیم قریب در سال ۱۳۲۶ طی جشنی از سوی [[دانشگاه تهران]] مورد تقدیر قرار گرفت و به پاس خدمات علمی و فرهنگی خود به دریافت نشان ویژه دانشگاه تهران نائل گردید و یکی از تالارهای دانشگاه نیز به نام وی نهاده شد.


== مرگ ==
== مرگ ==
وی که در سال‌های پس از بازنشستگی هنوز دردانشگاه تدریس می‌کرد ، به سبب زمین خوردن ، دچار شکستگی استخوان پای چپ شد و بستری گردید و بعد از عمل جراحی ، به سبب کِبَرِ سن و ناراحتی ناشی از شکستگی پا ، درگذشت. عبدالعظیم قریب در سوم [[فروردین]] [[۱۳۴۴]] در [[تهران]] درگذشت. مزارش در جوار عبدالعظیم، در ایوان حرم مُشْرِف به صحن آیت الله کاشانی (صحن شاه سابق) ، واقع است؛ اما ، به سبب بسته شدن ایوان ، دسترسی به آن میسّر نیست. اکنون [[فرهنگستان زبان و ادب فارسی]]، برای قدردانی از خدمات فرهنگی او خانه قدیمش را در روستای گَرَکان بازسازی کرده و مرکز مطالعات دستور زبان فارسی قرارداده و مراسم افتتاح آن در ۲۰ آبان ۱۳۷۸ برگزار شده‌است.
وی که در سال‌های پس از بازنشستگی هنوز دردانشگاه تدریس می‌کرد، به سبب زمین‌خوردن، دچار شکستگی استخوان پای چپ شد و بستری گردید و بعد از عمل جراحی، به سبب کِبَرِ سن و ناراحتی ناشی از شکستگی پا، درگذشت. عبدالعظیم قریب در سوم [[فروردین]] ۱۳۴۴ در [[تهران]] درگذشت. مزارش در جوار عبدالعظیم، در ایوان حرم مُشْرِف به صحن آیت الله کاشانی (صحن شاه سابق)، واقع است؛ اما، به سبب بسته شدن ایوان، دسترسی به آن میسّر نیست. اکنون [[فرهنگستان زبان و ادب فارسی]]، برای قدردانی از خدمات فرهنگی او خانه قدیمش را در روستای گَرَکان بازسازی کرده و مرکز مطالعات دستور زبان فارسی قرارداده و مراسم افتتاح آن در ۲۰ آبان ۱۳۷۸ برگزار شده‌است.


== خاندان ==
== خاندان ==
پدرش، میرزا علی ، سررشته دار مستوفی و از دانشمندان و اهل فضل زمان خود و پدربزرگش، میرزا یوسف مستوفی، وزیر [[شیخعلی میرزا]] پسر [[فتحعلی شاه]] بود و در قلمرو حکومت او به امور وزارت اشتغال داشت. مادرش، دختر [[میرزا اسماعیل مستوفی]]، زنی بود دارای تحصیلات که ، به گفته عبدالعظیم قریب، کارهای نوشتنی و خواندنی خویش را خود انجام می‌داد. جدّش حاج عبدالقریب بود که همه جناح‌های خاندان قریب از وی منشعب می‌شود. عبدالعظیم قریب پنج فرزند داشت: سه دختر و دو پسر. پسر بزرگ او ، مرحوم [[عباس قریب]]، پزشک متخصص رادیولوژی و چشم پزشکی ، سال‌ها در [[بیمارستان]] بانک ملی خدمت کرد و در سال ۱۳۷۳ درگذشت. دختر مهتر او ، [[صدیقه قریب]] (همسر آقای معرفت ، صاحب کتاب خانه معرفت)، در سال ۱۳۷۵ درگذشت. دختر کهترش، مرحوم [[معصومه قریب]]، استاد گروه زبان شناسی همگانی دانشگاه تهران ، در سال ۱۳۷۴ درگذشت. پسر کهترش، [[یحیی قریب]]، استاد بازنشسته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران است. دختر دیگرش، [[زهرا قریب]]، همسر [[محمد قریب]]، بنیانگذار [[طب کودکان]] در ایران است که دارای دو پسر ([[حسین قریب]]، متخصص بیماری‌های عروق و داخلی و از پزشکان برجسته ایرانی که اکنون در [[مرکز پزشکی مایوکلینیک امریکا]] مشغول خدمت است؛ و [[محسن قریب]]، متخصص رادیولوژی) و دو دخترند.
پدرش، میرزا علی، سررشته دار مستوفی و از دانشمندان و اهل فضل زمان خود و پدربزرگش، میرزا یوسف مستوفی، وزیر [[شیخعلی میرزا]] پسر [[فتحعلی شاه]] بود و در قلمرو حکومت او به امور وزارت اشتغال داشت. مادرش، دختر [[میرزا اسماعیل مستوفی]]، زنی بود دارای تحصیلات که، به گفته عبدالعظیم قریب، کارهای نوشتنی و خواندنی خویش را خود انجام می‌داد. جدّش حاج عبدالقریب بود که همه جناح‌های خاندان قریب از وی منشعب می‌شود. عبدالعظیم قریب پنج فرزند داشت: سه دختر و دو پسر. پسر بزرگ او، مرحوم [[عباس قریب]]، پزشک متخصص رادیولوژی و چشم پزشکی، سال‌ها در [[بیمارستان]] بانک ملی خدمت کرد و در سال ۱۳۷۳ درگذشت. دختر مهتر او، [[صدیقه قریب]] (همسر آقای معرفت، صاحب کتاب‌خانه معرفت)، در سال ۱۳۷۵ درگذشت. دختر کهترش، مرحوم [[معصومه قریب]]، استاد گروه زبان‌شناسی همگانی دانشگاه تهران، در سال ۱۳۷۴ درگذشت. پسر کهترش، [[یحیی قریب]]، استاد بازنشسته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران است. دختر دیگرش، [[زهرا قریب]]، همسر [[محمد قریب]]، بنیانگذار [[طب کودکان]] در ایران است که دارای دو پسر ([[حسین قریب]]، متخصص بیماری‌های عروق و داخلی و از پزشکان برجسته ایرانی که اکنون در [[مرکز پزشکی مایوکلینیک آمریکا]] مشغول خدمت است؛ و [[محسن قریب]]، متخصص رادیولوژی) و دو دخترند.


== آثار ==
== آثار ==
خط ۷۱: خط ۷۱:
* دستور زبان فارسی (در ۴ جلد)
* دستور زبان فارسی (در ۴ جلد)
* قواعد فارسی در صرف و نحو
* قواعد فارسی در صرف و نحو
* بدایه‌الادب (۱۳۲۴ ه. ق)
* بدایه‌الادب (۱۳۲۴ ه‍. ق)
* کتاب ا۱۳۲۴ در ۳ جلد (۱۳۴۶ ه. ق)
* کتاب ا۱۳۲۴ در ۳ جلد (۱۳۴۶ ه‍. ق)
* قرائت فارسی، در ۲ جلد (به دستور وزارت فرهنگ و با همکاری تنی چند ازدانشمندان) (۱۳۰۲)
* قرائت فارسی، در ۲ جلد (به دستور وزارت فرهنگ و با همکاری تنی چند ازدانشمندان) (۱۳۰۲)
* بدیع (۱۳۰۲)
* بدیع (۱۳۰۲)
خط ۸۵: خط ۸۵:
{{پانویس}}
{{پانویس}}
* آرین پور، یحیی: از نیما تاروزگارما، تهران، انتشارات زوار، ۱۳۷۶
* آرین پور، یحیی: از نیما تاروزگارما، تهران، انتشارات زوار، ۱۳۷۶
* مرسلوند، حسن: زندگینامه رجال و مشاهیر ایران، تهران، الهام، ۱۳۷۵-۱۳۶۹
* مرسلوند، حسن: زندگینامه رجال و مشاهیر ایران، تهران، الهام، ۱۳۷۵–۱۳۶۹
* مجله یغما، سال هجدهم، شماره ۱، فروردین ۱۳۳۴
* مجله یغما، سال هجدهم، شماره ۱، فروردین ۱۳۳۴


==پیوند به بیرون==
== پیوند به بیرون ==
* [http://persianacademy.ir/UserFiles/File/NF/14/NF-14-FA.pdf بیوگرافی عبدالعظيم قريب]
* [http://persianacademy.ir/UserFiles/File/NF/14/NF-14-FA.pdf بیوگرافی عبدالعظیم قریب]


{{دانشگاه خوارزمی}}
{{دانشگاه خوارزمی}}


{{ترتیب:قریب، عبدالعظیم}}
{{ترتیب‌پیش‌فرض:قریب، عبدالعظیم}}
[[رده:استادان گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران]]
[[رده:استادان گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران]]
[[رده:اهالی آشتیان]]
[[رده:اهالی آشتیان]]

نسخهٔ ‏۱۱ اوت ۲۰۱۷، ساعت ۰۷:۵۴

عبدالعظیم قریب
عبدالعظیم قریب گرکانی
عبدالعظیم قریب گرکانی
زادهمرداد ۱۲۵۸
رمضان ۱۲۹۶
قریهٔ گرکان، از توابع آشتیان
درگذشته۳ فروردین ۱۳۴۴
پیشهمدرس و متخصص دستور زبان و ادبیات فارسی
بنیانگذاربنیان‌گذار دستور زبان فارسی نوین
پدر و مادرمیرزا علی سررشته‌دار

عبدالعظیم قریب گرکانی (زاده ۱۲۵۸ گرکان - درگذشت ۳ فروردین ۱۳۴۴)، ادیب معاصر ایرانی و بنیان‌گذار دستور زبان فارسی نوین بود.[۱]

زندگی

عبدالعظیم قریب، فرزند میرزا علی سررشته‌دار در مرداد ۱۲۵۸ خورشیدی (رمضان ۱۲۹۶) در قریهٔ گرکان، از توابع آشتیان متولد شد. مقدمات زبان فارسی و عربی را در زادگاه خود آموخت. در نوجوانی در سال ۱۳۱۱ ه‍.ق به تهران آمد و نزد اساتید بزرگ آن روزگار به تحصیل و فراگیری زبان و ادبیات عرب، علم اصول، هیئت و نجوم پرداخت. منطق و حکمت را در مدرسهٔ سپهسالار جدید نزد میرزا طاهر تنکابنی و زبان فرانسوی را در مدرسهٔ دارالفنون فراگرفت.

میرزا عبدالعظیم خان قریب در سال ۱۳۱۷ ه‍.ق به استخدام وزارت معارف درآمد و در مدرسه علمیه که تنها آموزشگاه به شیوه جدید بود به تعلیم دانش‌آموزان مشغول گردید. از سال ۱۳۲۴ ه‍.ق تدریس در مدرسهٔ نظام را آغاز کرد و مدتها با وجود پیری مدرسهٔ نظام را ترک نکرد، و برخی از رجال بعدی ایران همچون کلنل محمدتقی پسیان از شاگردان او بودند.

از سال ۱۳۲۰ قمری در مدرسهٔ دارالفنون و سپس در دارالمعلمین مرکزی (بعداً دانشسرای عالی) از نخستین دورهٔ تأسیس آن شروع به تدریس ادبیات فارسی کرد. استادان دارالمعلمین، کسانی چون ابوالحسن فروغی، شیخ مرتضی نجم‌آبادی و فاضل تونی نسبت به «جناب میرزا» احترام خاصی را رعایت می‌کردند. میرزا عبدالعظیم خان قریب همچنین در مدرسهٔ سیاسی و مدرسهٔ ایران و آلمان نیز تدریس می‌کرد، و ضمن آنکه درس فارسی می‌داد، در سر درس آموزگاران آلمانی حضور می‌یافت تا سبک نوین تدریس را از آنان فراگیرد و به کار ببرد. از سال ۱۳۰۶ تا ۱۳۱۱ شمسی نیز پنج سال تعلیم محمدرضا شاه را به عهده داشت.

هنگامی که دانشگاه تهران تأسیس شد، قریب از اولین کسانی بود که به مقام استادی دانشگاه برگزیده شد و در دانشکده ادبیات عهده‌دار تدریس زبان و دستور فارسی شد. این سمت را تا پایان عمر به عهده داشت. وی به عضویت فرهنگستان ایران نیز انتخاب شد و از اعضای برجسته این فرهنگستان به شمار می‌رفت.

عبدالعظیم قریب در زبان و ادبیات فارسی و عربی تسلط بی‌مانندی داشت و حدود ۵۸ سال از عمرش را با عشق و علاقه صرف تدریس دستور زبان فارسی و تعلیم و تربیت فرهیختگان ایران کرد. زمانی که وی تدریس را آغاز نمود، در مدارس به زبان فارسی اهمیتی داده نمی‌شد و متون مناسب برای تدریس این زبان به محصلان در دسترس نبود و یا اصلاً وجود نداشت. وی قواعد زبان فارسی با به سبک دستورهای فارسی زبان اروپایی تدوین کرد و دستور زبان فارسی را در چهار جلد تألیف کرد. وی منتخباتی از نظم و نثر اساتید زبان فارسی را به نام فرائدالادب تهیه کرد که سالها در مدارس تدریس می‌شد. قریب نخستین استادی بود که دستور زبان فارسی را در قالبی ساده و روشن تدوین کرد و تدریس آن را به صورت ماده مستقل در مدارس رواج داد. از دیگر فعالیت‌های فرهنگی قریب جمع‌آوری حدود هزار جلد کتب نفیس خطی بود که در کتابخانه بزرگ خود نگهداری می‌کرد. استاد عبدالعظیم قریب در سال ۱۳۲۶ طی جشنی از سوی دانشگاه تهران مورد تقدیر قرار گرفت و به پاس خدمات علمی و فرهنگی خود به دریافت نشان ویژه دانشگاه تهران نائل گردید و یکی از تالارهای دانشگاه نیز به نام وی نهاده شد.

مرگ

وی که در سال‌های پس از بازنشستگی هنوز دردانشگاه تدریس می‌کرد، به سبب زمین‌خوردن، دچار شکستگی استخوان پای چپ شد و بستری گردید و بعد از عمل جراحی، به سبب کِبَرِ سن و ناراحتی ناشی از شکستگی پا، درگذشت. عبدالعظیم قریب در سوم فروردین ۱۳۴۴ در تهران درگذشت. مزارش در جوار عبدالعظیم، در ایوان حرم مُشْرِف به صحن آیت الله کاشانی (صحن شاه سابق)، واقع است؛ اما، به سبب بسته شدن ایوان، دسترسی به آن میسّر نیست. اکنون فرهنگستان زبان و ادب فارسی، برای قدردانی از خدمات فرهنگی او خانه قدیمش را در روستای گَرَکان بازسازی کرده و مرکز مطالعات دستور زبان فارسی قرارداده و مراسم افتتاح آن در ۲۰ آبان ۱۳۷۸ برگزار شده‌است.

خاندان

پدرش، میرزا علی، سررشته دار مستوفی و از دانشمندان و اهل فضل زمان خود و پدربزرگش، میرزا یوسف مستوفی، وزیر شیخعلی میرزا پسر فتحعلی شاه بود و در قلمرو حکومت او به امور وزارت اشتغال داشت. مادرش، دختر میرزا اسماعیل مستوفی، زنی بود دارای تحصیلات که، به گفته عبدالعظیم قریب، کارهای نوشتنی و خواندنی خویش را خود انجام می‌داد. جدّش حاج عبدالقریب بود که همه جناح‌های خاندان قریب از وی منشعب می‌شود. عبدالعظیم قریب پنج فرزند داشت: سه دختر و دو پسر. پسر بزرگ او، مرحوم عباس قریب، پزشک متخصص رادیولوژی و چشم پزشکی، سال‌ها در بیمارستان بانک ملی خدمت کرد و در سال ۱۳۷۳ درگذشت. دختر مهتر او، صدیقه قریب (همسر آقای معرفت، صاحب کتاب‌خانه معرفت)، در سال ۱۳۷۵ درگذشت. دختر کهترش، مرحوم معصومه قریب، استاد گروه زبان‌شناسی همگانی دانشگاه تهران، در سال ۱۳۷۴ درگذشت. پسر کهترش، یحیی قریب، استاد بازنشسته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران است. دختر دیگرش، زهرا قریب، همسر محمد قریب، بنیانگذار طب کودکان در ایران است که دارای دو پسر (حسین قریب، متخصص بیماری‌های عروق و داخلی و از پزشکان برجسته ایرانی که اکنون در مرکز پزشکی مایوکلینیک آمریکا مشغول خدمت است؛ و محسن قریب، متخصص رادیولوژی) و دو دخترند.

آثار

  • فرائدالادب در نظم و نثر منتخب (در ۶ جلد، چاپهای متعدد)
  • دستور زبان فارسی (در ۴ جلد)
  • قواعد فارسی در صرف و نحو
  • بدایه‌الادب (۱۳۲۴ ه‍. ق)
  • کتاب ا۱۳۲۴ در ۳ جلد (۱۳۴۶ ه‍. ق)
  • قرائت فارسی، در ۲ جلد (به دستور وزارت فرهنگ و با همکاری تنی چند ازدانشمندان) (۱۳۰۲)
  • بدیع (۱۳۰۲)
  • تصحیح و تحشیه کلیله و دمنه (۱۳۰۸)
  • تصحیح و تحشیه گلستان سعدی (۱۳۱۰)
  • تصحیح تاریخ برامکه (۱۳۱۳)
  • سخنان شیوا (۱۳۱۸)
  • منتخب کلیله و دمنه (۱۳۲۰)
  • تصحیح و تحشیه بوستان سعدی (۱۳۲۸)

منابع

  • آرین پور، یحیی: از نیما تاروزگارما، تهران، انتشارات زوار، ۱۳۷۶
  • مرسلوند، حسن: زندگینامه رجال و مشاهیر ایران، تهران، الهام، ۱۳۷۵–۱۳۶۹
  • مجله یغما، سال هجدهم، شماره ۱، فروردین ۱۳۳۴

پیوند به بیرون