مسعود رجوی

مسعود رجوی
پرونده:Massoud Rajavi, 1994.png
شورای ملی مقاومت ایران
دوره مسئولیت ۲۱ ژوئیه ۱۹۸۱ – ۲۸ اوت ۱۹۹۳
پس از	تشکیل پست
پیش از	مریم رجوی
سازمان مجاهدین خلق ایران
دوره مسئولیت ۱۹۷۲ – ۱۹۸۹
پس از	محمد حنیف‌نژاد، سعید محسن و علی‌اصغر بدیع‌زادگان
پیش از	مریم رجوی
اطلاعات شخصی
زاده	۱۸ اوت ۱۹۴۸ ‏(۷۵ سال) طبس، ایران
حزب سیاسی	سازمان مجاهدین خلق ایران
همسر(ان)	مریم رجوی (۱۹۸?-) فیروزه بنی صدر (؟ -؟) دختر ابوالحسن بنی صدر اشرف رجوی (۱۹۷۸–۱۹۸۲)

مسعود رَجَوی (زاده ۱۳۲۷ در طبس)، از اعضای سازمان مجاهدین خلق در دهه آخر حکومت پهلوی و رهبر فعلی این سازمان و مسئول شورای ملی مقاومت ایران است.

سازمان مجاهدین خلق ایران

رجوی در سال ۱۳۴۶ در سن ۱۹ سالگی به عضویت سازمان مجاهدین درآمد. وی تحصیلات ابتدایی را در دبستان فارابی کاشمر به پایان رساند و از دبیرستان دانش بزرگ نیا در مشهد دیپلم ریاضی گرفت. در سال تحصیلی ۱۳۴۵–۴۶ در رشته حقوق سیاسی دانشکده حقوق دانشگاه تهران پذیرفته شد و در خردادماه ۱۳۵۰ موفق به اخذ لیسانس گردید. وی تا سال ۵۰ و دستگیری سمت بالایی در سازمان نداشت. مرداد سال ۱۳۴۹ مسعود رجوی به همراه ۵ نفر دیگر (اصغر بدیع‌زادگان، فتح‌الله خامنه‌ای، تراب حق‌شناس، رسول مشکین‌فام و لطفعلی بهپور) برای مذاکره با الفتح رهسپار اردن شد. در آن هیئت مترجم لطفعلی بهپور بود. وی پس از بازگشت از اردن به رده دوم کادر مرکزی راه یافت و در تابستان ۵۰ توسط ساواک دستگیر شد.

دستگیری و زندان

مسعود رجوی

وی تاریخ دستگیری خود را ۴ شهریور اعلام کرده، اما در کارت بازداشتگاه متهمین، تاریخ بازداشت وی اول مرداد یعنی حدود یک ماه قبل از ضربه شهریور ذکر شده‌است. بنا بر تبلیغات حکومتی و نوشته روزنامه دولتی کیهان که همان زمان منتشر شد، وی اطلاعات مفصلی در مورد کادرها و اعضای بازداشت شده و نشده و نیز کروکی محل اقامت آنها را در اختیار ساواک قرار داد. تا جایی که ارتشبد نعمت‌الله نصیری، رئیس وقت سازمان امنیت، وی را از همکاران ساواک معرفی می‌کند. برای دلیل اینکه وی بر خلاف سایر سران سازمان به اعدام محکوم نشد، در کتب و نشریات رسمی سازمان پس از انقلاب همواره تأکید می‌شود که بر اثر فشار بین‌المللی و اقدامات برادرش کاظم رجوی (ساکن سوئیس) اعدام وی لغو گردید. اما روزنامه کیهان آن موقع از قول نصیری بیان می‌دارد که: «چون در جریان تعقیب، کمال همکاری را در معرفی اعضای جمعیت به عمل آورده و در داخل سازمان نیز برای کشف کامل شبکه با مأمورین همکاری نموده، به فرموده مبارک شاهانه، کیفر اعدام او با یک درجه تخفیف به زندان دائم با اعمال شاقه تبدیل گردیده‌است.» بر طبق روایت حکومتی فوق و کتبی که وزارت اطلاعات منتشر نموده، وی مسئول ضربه شهریور سازمان که در واقع موجبات ایجاد چالش بزرگ و دستگیری و قتل رهبران و اعضای سازمان شد قرار می‌گیرد.

پرونده:Masoud Rajavi in SAVAK documents.jpg

سند ساواک دربارهٔ افشاگری مسعود رجوی دربارهٔ اعضای مجاهدین خلق

در سندی از ساواک اینچنین آمده است: «نامبرده بالا [مسعود رجوی] که از محکومین سازمان باصطلاح آزادیبخش ایران وابسته به نهضت آزادی است و در دادگاه تجدید نظر نظامی به اعدام محکوم گردیده بعد از دستگیری در جریان تحقیقات کمال همکاری را در معرفی اعضاء سازمان مکشوفه بعمل آورده و اطلاعاتی که در اختیار گذارده از هر جهت در روشن شدن وضعیت شبکه مزبور مؤثر و مفید بوده و پس از خاتمه تحقیقات نیز در داخل بازداشتگاه همکاری‌های صمیمانه‌ای با مأمورین بعمل آورده لذا به نظر این سازمان استحقاق ارفاق و تخفیف در مجازات را دارد…»

وی در سی‌ام دی‌ماه ۱۳۵۷ به همراه آخرین گروه از زندانیان سیاسی آزاد شد.

پس از انقلاب

مسعود رجوی در اولین سخنرانی خود در ۴ اسفند ۵۸ در دانشگاه تهران اولین موضعگیری سازمان مجاهدین را اعلام نمود. وی اظهار داشت: هیچ‌گونه تضییق نظامی و سیاسی برای انقلابیون اصیل و جان برکف که از قدیم می‌جنگیده‌اند نباید به‌وجود آید/محاکمات در دادگاه‌های علنی مردمی برگزار شود و نمایندگان قشرها مختلف مردم و عموم قشرها و طبقات و نیروهای مبارز و انقلابی در هر موردی شاهد و قاضی محاکمات باشند. /انتصابهای مختلف نظامی و سیاسی و اداری به‌خصوص در حد کادرهای طراح و رهبری کننده با نظر شوراهای مردمی صورت گیرد.

بدنبال کشته و دستگیر شدن تعداد قابل توجهی از اعضا و هواداران مجاهدین و حملات به مراکز آنها در شهرهای مختلف، در ۲۲ خرداد سال ۱۳۵۹ رجوی طی یک سخنرانی تحت عنوان چه باید کرد؟ که در استادیوم امجدیه برگزار گردید دست به افشاگری علنی در مورد نقش مقامات جمهوری اسلامی در چماقداری‌ها و سرکوب آزادی‌ها نمود. در این میتینگ بیش از ۱۵۰ هزار نفر از مردم تهران شرکت نمودند. خود این سخنرانی مورد هجوم چماقداران و زخمی نمودن تعداد زیادی از هواداران سازمان گردید. در این میتینگ مسعود رجوی، خمینی و نظام او را به چالش کشید و به گسترش اختناق اعتراض کرد. در جریان حمله به این میتینگ یکی از هواداران مجاهدین بنام مصطفی ذاکری به قتل رسید و تعداد بسیاری مجروح گردیدند. ۲۲ خرداد ۱۳۵۹– ۱۲ ژوئن: میتینگ مجاهدین در امجدیه تهران

بعد از انقلاب رجوی در رأس سازمان مجاهدین فعالیت‌های سیاسی این سازمان را در سراسر کشور گسترش داد. وی همچنین اقدام به برگزاری کلاس‌های آموزش ایدئولوژی در دانشگاه صنعتی شریف تحت عنوان «تببین جهان» نمود.

در تقابل با کلاسهای تبیین جهان، همزمان سیمای جمهوری اسلامی اقدام به پخش برنامه‌ای تحت عنوان تفسیر سوره حمد توسط آیت‌الله خمینی در تلویزیون نمود. این برنامه در زمانی پخش می‌شد که با توجه به همسویی برخی گروه‌های چپ‌گرا با نظام حاکم تلویزیون ایران صحنه مناظره‌های متعددی میان روحانیونی نظیر محمد بهشتی با چهره‌های مطرح چپ نظیر نورالدین کیانوری، فرخ نگهدار و احسان طبری بود.

نامزدی مسعود رجوی در انتخابات

مسعود رجوی در انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی از استان تهران کاندیدا شد. وی در این انتخابات با ۲۹۷٬۷۰۷ رأی در رتبه دوازدهم قرار گرفت و نتوانست وارد این مجلس شود (از استان تهران ده نفر وارد مجلس شدند). رجوی در این انتخابات علاوه بر مجاهدین خلق مورد حمایت ساش، جاما، جنبش مسلمانان مبارز، جنبش (علی اصغر حاج‌سیدجوادی) و حزب توده نیز بود. مجاهدین با قانون اساسی تصویب شده در مجلس خبرگان مخالف بودند و خواستار تحریم رفراندوم قانون اساسی در ۱۲ آذر ۱۳۵۸ شده بودند.

مسعود رجوی به عنوان کاندیدای اولین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۳۵۸) نام‌نویسی کرد. وی در مصاحبه مطبوعاتی گفت: «ما با حفظ نقطه نظرهای آرمانی و سیاسی خود در کادر قانون اساسی مصوب اعلام آمادگی کرده‌ایم.» رجوی سپس سرتیتر برنامه‌های انتخاباتی اش را در ۱۲ ماده عنوان کرد و به تشریح آنها پرداخت.

پس از فتوای خمینی در تاریخ ۲۹ دی ۱۳۵۸، مسعود رجوی از نامزدی ریاست جمهوری کنار گذاشته شد. وی طی پیامی خطاب به مردم ایران نوشت:

«اکنون بیش از هر چیز به سرنوشت انقلابی می‌اندیشیم که یکی از بزرگ‌ترین مسئولیت‌های خطیر و تاریخی خود را بر دوش من و سایر خواهران و برادرانم گذاشته است.»

مسعود رجوی در انتخابات مجلس شورای ملی (۱۳۵۸) نیز از شهر تهران کاندیدا شد. در این انتخابات مجاهدین خلق با چند گروه چپ‌گرای کوچک ائتلاف کرده بود. جنبش مسلمانان مبارز هم که فهرست جداگانه‌ای منتشر کرده بود رجوی را در فهرست خود قرار داده بود. رجوی در این انتخابات با ۵۳۰ هزار رأی (حدود ۲۶ درصد) به دور دومٰ راه یافت اما در دور دوم موفق به ورود به مجلس نشد.

خروج از ایران

سی خرداد ۱۳۶۰ نقطه پایانی بر تقابل مسالمت آمیز سازمان مجاهدین خلق با ساختار سیاسی جمهوری اسلامی به رهبری روح‌الله خمینی بود و رهبری سازمان با به خیابان آوردن هواداران و کادرهای نظامی سعی کرد تا مخالفت خود با حکومت را در قالبی جدید و وسیع به عرصه عمومی جامعه بکشاند. چند روز بعد اما در تیرماه سال ۱۳۶۰ پس از آنکه روح‌الله خمینی در پی رای عدم کفایت مجلس اول شورای اسلامی، فرمان عزل بنی‌صدر را امضا کرد مسعود رجوی به همراه ابوالحسن بنی صدر از تهران به پاریس گریخت و درگیری نظامی بین مجاهدین و جمهوری اسلامی صورتی رسمی و علنی به خود گرفت. این پرواز از پایگاه یکم شکاری تهران به هدایت خلبان بهزاد معزّی، خلبان اختصاصی محمّد رضا پهلوی صورت گرفت. وی اکنون عضو شورای ملی مقاومت ایران است.

با شروع فاز ترور و زندگی مخفی، اعضای سازمان در خانه‌های تیمی خود متمرکز شدند. در این فاز یا مرحله رویارویی مجاهدین و مردم به یک جنگ مسلحانه تبدیل گردید. مجاهدین در شروع این مرحله اعلام داشتند که جمهوری اسلامی هیچ زبان دیگری نمی‌فهمد. کار اصلی این خانه‌ها که نامتمرکز عمل می‌کردند، سازماندهی عملیات ترور و شکنجه بر روی روحانیّون (بخصوص نمایندگان روح‌الله خمینی در ارگان‌ها) و اعضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و مردم عادی (علی الخصوص مذهبیون) بود.

اشرف ربیعی همسر مسعود رجوی و قائم‌مقام او موسی خیابانی مدتی بعد طی افشای پی در پی خانه‌های تیمی سازمان، در درگیری مسلحانه کشته شدند و طی ماه‌ها و سالهای بعد تعداد زیادی از اعضای دیگر این گروه نیز پس از دستگیری اعدام شدند.

دامنه این ترورها که صدها نفر را در اوایل دهه ۶۰ شامل می‌شد علاوه بر تعدادی از اعضای درجه اول جمهوری اسلامی نظیر آیت‌الله بهشتی، محمدعلی رجایی رئیس جمهور، محمد جواد باهنر نخست وزیر، ائمه جمعه شهرهای اصلی ایران، شامل افرادی از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بود.

در این حین مسعود رجوی پایگاه فرماندهی سازمان مجاهدین را در فرانسه قرار داده بود. اما در اثر یک معامله برای آزادسازی گروگانهای فرانسوی در لبنان، دولت فرانسه به مسعود رجوی برای خروج از خاک فرانسه فشار آورد و در نهایت مسعود رجوی از فرانسه اخراج شد و بر اساس توافق با دولت صدام که در حال جنگی گسترده با ایران بود راهی عراق شد. همکاری با دولت عراق در خلال جنگ با ایران موجب جدایی برخی همفکران این سازمان از جمله ابوالحسن بنی صدر و قطع همکاری با سازمان مجاهدین خلق گردید.

ورود به عراق

پرونده:Saddam Hussein..jpg

مسعود رجوی مورد استقبال رئیس جمهور سابق عراق صدام حسین قرار می‌گیرد

در سال ۱۳۶۴ دولت فرانسه به درخواست جمهوری اسلامی در ازای آزادی گروگانهای فرانسوی در لبنان حکم به اخراج رجوی از فرانسه و منع فعالیت سازمان مجاهدین در خاک فرانسه داد. رجوی پیش از این با نمایندهٔ دولت عراق بیانیهٔ صلح امضاء کرده بود. البته بعداً مشخص شد که دولت ایران درخواست استرداد او را کرده بود که از طرف فرانسه مورد قبول واقع نشد.

مسعود رجوی بهمراه تعداد کثیری از اعضای مجاهدین مقیم فرانسه به عراق رفت. این مهاجرت سرفصلی مهم در تاریخچهٔ مجاهدین و نبرد آنها با جمهوری اسلامی بود. مسعود رجوی به هنگام ورود به عراق مورد استقبال رسمی معاون رئیس جمهور وقت عراق قرار گرفت. رجوی در عراق ارتشی بنام ارتش آزادی‌بخش ملی را متشکل از اعضای سازمان مجاهدین و کلیهٔ افرادی که خواهان مبارزه با رژیم جمهوری اسلامی بودند پایه‌ریزی کرد.

محمد محمدی ری شهری وزیر وقت اطلاعات ایران، در بارهٔ مهاجرت رجوی به عراق در خاطرات خود می‌گوید که با روی کار آمدن دولت گلیست‌ها در فرانسه میل دولت آن کشور به بهبود روابط با ایران افزایش یافته و هیئت‌هایی از طرفین از دو کشور دیدار کردند. شرط دولت ایران برای بهبود روابط با فرانسه اخراج مجاهدین بوده‌است. دولت فرانسه نهایتاً ضرب الاجلی برای خروج رجوی تعیین می‌کند. به گفتهٔ ری شهری دولت‌های اتریش و اسپانیا و برخی دولت‌های دیگر خبر درخواست پناهندگی رجوی و رد آنرا به دولت ایران اعلام کرده بودند و همزمان دولت ایران در تلاش بود با استفاده از پلیس بین‌الملل وی را بازداشت و به ایران منتقل کند. وی می‌نویسد که مجاهدین ابتدا قصد مهاجرت به سوییس و استفاده از بیطرفی و وجود کانتن‌های مختلف در آن کشور را داشته‌اند اما پس از آنکه از طریق تخلیهٔ تلفنی سفارت ایران از قصد دولت ایران برای همکاری با اینترپل مطلع شدند راه عراق را در پیش گرفتند. به گفته ری شهری مجاهدین در سالهای دهه ۶۰ اطلاعات با ارزشی از طریق تخلیهٔ تلفنی اماکن سیاسی و نظامی ایران بدست می‌آوردند. به گفتهٔ ری شهری مجاهدین موفق به جذب ۲۵۰۰ نفر از میان اسرای ایرانی در اردوگاه‌های عراق شده و همچنین طی عملیات‌های آفتاب و چلچراغ به ترتیب ۲۱۶ و ۱۵۰۰ نفر از سربازان ایرانی را اسیر کردند.

وضعیت نامعلوم حیات

همواره سازمان مجاهدین خلق این موضوع را منکر شده است، اکونومیست در اوایل سال ۱۳۸۸ نوشت از زمان اشغال خاک عراق توسط نیروهای آمریکایی در سال ۱۳۸۱ اطلاع دقیقی از وضعیت مسعود رجوی در دسترس نیست و کسی از زنده یا مرده بودن او خبر ندارد هر چند که اکثریت عقیده دارند که او زنده نیست. از آن زمان تاکنون هیچ عکس و فیلمی از مسعود رجوی منتشر نشده و وی در مکان‌های عمومی ظاهر نشده و مستندی که برای اثبات زنده بودن وی ارائه شده پیام‌های صوتی مربوط به عاشورای سال ۱۳۸۸ بوده که متشکل از ده پیام در هر شب از شب‌های ماه محرم است. برخی از کارشناسان در صحت و اصالت این پیام‌ها تردیدهایی دارند. مدتی بعد در تاریخ ۱۱ آبان سال ۱۳۹۳ پیامی با عنوان «عهد پرچم در لیبرتی و ابلاغیه چراغ خاموش» ، منتسب به صدای او منتشر شد. در سال ۱۳۹۵ و در نشست سالانه مجاهدین در فرانسه که ترکی الفیصل در آن حضور داشت از او به عنوان «مرحوم» یاد کرد. از آخرین باری که او در ملأ عام دیده شده در سال ۱۳۸۱ و در زمان آخرین حمله نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا به حکومت صدام حسین در عراق بود، شایعاتی حاکی از کشته شدن او در جریان حملات سال ۱۳۸۱ به عراق منتشر شده بود، اما هیچ سند یا شاهدی در این زمینه وجود ندارد.