حزب جمهوری خلق مسلمان ایران

حزب جمهوری خلق مسلمان یکی از احزاب سیاسی ایران بود که حول محور شخصیت آیت‌الله سید کاظم شریعتمداری تشکیل شد. این حزب در جریان رفراندوم (همه پرسی) جمهوری اسلامی خواستار رای موافق بدان شد اما در جریان تصویب قانون اساسی با گنجاندن اصل ولایت فقیه در قانون اساسی مخالفت کرد. این مخالفت‌ها سرانجام به رویارویی گشترده این حزب با حکومت تازه تاسیس پس از انقلاب اسلامی انجامید. این رویارویی بویژه در شهر تبریز مشهود بود که با مرکزیت آذربایجام مرکز اصلی طرفداران این حزب به شمار می‌امد. در اسفند ۱۳۵۸ طرفداران حزب در تبریز موفق به تصرف ساختمان رادیو و تلویزیون تبریز شد. که با پیام آیت‌الله روح الله خمینی به شریعتمداری برای خروج از حزب و اعدام ده تن از هوادارانش توسط دادگاه انقلاب تبریز، این حزب سرکوب و منحل اعلام شد. به اعتقاد برخی از تندروهای انقلاب هنوز هم این حزب فعال است.

اعتراضات تبریز

در دوران پیش از رای‌گیری قانون اساسی طرفداران این حزب، به طرفداری از آیت الله شریعتمداری برخی ناآرامی‌ها را در تبریز پدید آوردند. طرفداران حزب خلق مسلمان با اختلاط دین و سیستم سیاسی مخالف بودند و همچنین خواهان احقاق حقوق اقلیت آذربایجانی بودند. در پی گسترش ناآرامی‌ها نیروهای نظامی مستقر در تبریز از جمله پایگاه دوم نیروی هوایی ایران واقع در شمال غرب تبریز به حمایت از معترضین پرداخت. در نهایت کنترل مراکز حساس شهر از جمله مرکز صدا و سیما تبریز و پایگاه دوم شکاری نیروی هوایی به دست معترضین آمد. معترضان برای نشان دادن قدرت خود شش فروند جنگده فانتوم را در ارتفاع پایین بر فراز تبریز به پرواز درآوردند. نیروهای پاسداران انقلاب اسلامی اعزامی از تهران بوسیله هلیکوپتر در دانشگاه تبریز٬ که در آن زمان هنوز تحت کنترل گروه‌های چپ حامی رژیم انقلابی تهران بود٬ پیاده شدند و درگیری‌ها در تبریز به خشونت کشیده‌شد. آیت الله خمینی٬ رهبر وقت انقلاب ایران٬ به دیدار شریعتمداری که در آن زمان در قم زندگی می‌کرد شتافت. در رسانه‌ها چنان وانمود شد که این دیدار برای مصالحه انجام گرفته‌است با این حال برخی روزنامه‌ها ادعا نمودند که در این دیدار خمینی تهدید کرده بود که در صورت عدم تسلیم مرکز تلویزیون تبریز ظرف ۲۴ ساعت این شهر بمباران خواهد شد. سید محمدکاظم شریعتمداری از بیم تبدیل تبریز و آذربایجان به کردستانی دیگر در پیامی که از تلویزیون دولتی ایران پخش شد٬ مردم را به پرهیز از خشونت دعوت نمود و سرانجام اعتراضات تبریز آرام گرفت. با دستگیری‌ها و اعدام‌های گسترده٬ حصر خانگی و خلع لباس سید محمدکاظم شریعتمداری٬ و تعطیلی حزب خلق مسلمان این ناآرامی‌ها در۲۰ دی‌ماه ۱۳۵۸ خاتمه یافت. بعد از ناآرامی‌های مربوط به حزب خلق مسلمان٬ و به بهانه تاسیس مصلای نماز جمعه٬ بخش‌های بزرگی از دیوارهای ارگ تبریز٬ پارک باغ ملت٬ و سالن تئاتر شیر و خورشید تبریز توسط جهاد سازندگی با استفاده از بولدوزر و مواد منفجره تخریب شد. برخی در تبریز بر این باورند که این تخریب در پی انتقام خواهی حکومت جدید از این شهر بوده‌است.

جستارهای وابسته

• سید محمدکاظم شریعتمداری
• حسن شریعتمداری

پیوند به بیرون

• حسین منتظرحقیقی، مقالاتی در باره آیت‌الله العظمی سید محمدکاظم شریعتمداری و حزب خلق مسلمان