سید محمدکاظم موسوی بجنوردی

سید محمدکاظم موسوی بجنوردی (زادهٔ ۱۳۲۱ در نجف) فعال سیاسی ایرانی است. او مؤسس و رهبر حزب ملل اسلامی، بنیانگذار مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهش‌های ایرانی و اسلامی) در سال ۱۳۶۲ و رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در زمان ریاست‌جمهوری سید محمد خاتمی و همچنین مشاور فرهنگی سید محمد خاتمی بود. وی هم‌اکنون رئیس مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهش‌های ایرانی و اسلامی) است.

وی فرزند میرزا حسن موسوی بجنوردی و برادر سید محمد موسوی بجنوردی، فقیه و رئیس گروه فقه و حقوق دانشگاه خوارزمی تهران و رئیس پژوهشکدهٔ امام خمینی است.

خانواده

در سال ۱۳۲۱ش/۱۳۶۲ق در شهر نجف در عراق در خانواده‌ای روحانی ایرانی الاصل به دنیا آمد. پدرش سید حسن بجنوردی از دانشمندان و مراجع تشیع و مادرش نواده سیدابوالحسن اصفهانی، مرجع شیعه بود. وی داماد مرحوم آیت‌الله محمود انصاری قمی که از علمای مشهور تهران و نجف بود، می‌باشد. برادر بزرگ او، سید محمدمهدی بجنوردی از فقهای تهران است. برادر کوچکترش سید محمد موسوی بجنوردی نیز عضو شورای عالی قضایی در دهه ۱۳۶۰ بود.

تحصیلات

سیدکاظم در شهر نجف رشد کرد و به تحصیل علم پرداخت. وی هم‌زمان علوم قدیم و جدید را فرا می‌گرفت و به ویژه در حوزه نجف از محضر اساتید سود می‌برد و از همان ایام به علوم عقلی و فلسفی علاقه وافر نشان می‌داد. در سال ۱۳۳۹ به میهن نیاکانش ایران آمد و ساکن قم شد. سپس در مدرسهٔ سپهسالار تحصیلات حوزوی را پی گرفت.

مبارزات سیاسی

بجنوردی همانند برخی از ایرانیان مقیم عراق که در فعالیت‌های مذهبی، سیاسی واجتماعی شرکت می‌کردند، وی نیز در ۱۶ سالگی با عضویت در حزب الدعوه الاسلامی در عراق وارد کارهای تشکیلاتی شد. وی با وجود سن کم توانست از خود تواناییهای زیادی نشان دهد که نتیجه آن بهره جستن از وی در بسیاری از زمینه‌ها و به عنوان صاحب نظر بود.

تأسیس حزب ملل اسلامی

وی با الهام از حزب الدعوه الاسلامیه و حوادث و جریانات سیاسی عراق و جهان به پایه ریزی سازمان و گروهی مخفی با هدف قیام مسلحانه و تشکیل حکومت اسلامی اقدام کرد. در سال ۱۳۴۱ حزب ملل اسلامی را با هدف براندازی رژیم سلطنتی و تشکیل حکومت اسلامی با مشی مسلحانه و قهرآمیز پایه گذارد و رهبری آن را به دست گرفت.

دستگیری و محکومیت

در سال ۱۳۴۴ با افشای تشکیلات، همراه با جمعی از افراد حزب، به کوه‌های شاه آباد پناه برد ولی پس از محاصره توسط ساواک، دستگیر و به اعدام محکوم شد. بر اثر تلاش کنفدراسیون دانشجویان ایرانی خارج از کشور، ژان‌پل سارتر در نامه‌ای خطاب به شاه، و جمعی از علماء خواهان آزادی وی می‌شوند. سیاستمداران مخالف شاه و روحانیت از جمله آیت‌الله محسن حکیم نیز آزادی وی را خواستار شده بودند که در اثر این تلاش‌ها محکومیت وی به حبس ابد تقلیل یافت.

فعالیت‌های پس از پیروزی انقلاب

مدتی استانداری اصفهان را بر عهده داشت. نمایندهٔ مردم تهران در اولین دوره مجلس شورای اسلامی بود. در سال ۱۳۶۲ به تأسیس مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی اقدام و ادارهٔ آن را بر عهده گرفت. پس از انتخاب محمد خاتمی به ریاست‌جمهوری در ۱۳۷۶ جایگزین او در سمت رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی شد و تا ۱۳۸۴ این سمت را بر عهده داشت. در زمان ریاست جمهوری خاتمی مشاور وی در مسائل مختلف و به ویژه در مسئله فناوری اطلاعات بود.

منابع

• وب‌گاه مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی
• وب‌گاه بنیاد محقق طباطبائی