ابن مقله: تفاوت میان نسخهها
جز ←جایگزینی با [[وپ:اشتباه|اشتباهیاب]]: المقتدرو⟸المقتدر و، باردگر⟸بار دگر، |
|||
خط ۲: | خط ۲: | ||
| name = ابن مقله |
| name = ابن مقله |
||
| image = [[پرونده:Papyrus9-10jhdtaegypten.jpg|200px]] |
| image = [[پرونده:Papyrus9-10jhdtaegypten.jpg|200px]] |
||
| image_size = |
| image_size = |
||
| alt = |
| alt = |
||
| caption = خطی از ابن مقله |
| caption = خطی از ابن مقله |
||
| birth_date = ۸۸۵/۶ |
| birth_date = ۸۸۵/۶ |
||
| birth_place = بیضا فارس ایران |
| birth_place = بیضا فارس ایران |
||
| death_date = ۲۰ ژوئیه ۹۴۰ |
| death_date = ۲۰ ژوئیه ۹۴۰ |
||
| death_place = بغداد |
| death_place = بغداد |
||
خط ۱۸: | خط ۱۸: | ||
== زندگی == |
== زندگی == |
||
⚫ | ابن مقله در عصر روز پنجشنبه [[۲۱ شوال]] سال [[۲۷۲ (قمری)|۲۷۲ه. ق]] در [[بیضا فارس]] متولد شد. این هنرمند توسط خلیفه [[عباسیان|عباسی]] [[المقتدر بالله]] به وزارت برگزیده شد. در سال ۳۱۸ ه. ق بهدنبال سخنچینی و تهمت حسودان از مقام خود عزل شد. او از بغداد به زادگاهش فارس برگشت و تا سال ۳۲۰ ه. ق در آنجا ماند. پس از شورش مردم بغداد علیه المقتدر و پس از سقوط او [[القاهر بالله]] به خلافت رسید. در زمان القاهر، ابنمقله دوباره به وزارت رسید. چندی بعد بار دگر با تهمتهای اطرافیان خلیفه او را از وزارت عزل کرد.<ref>ابوعلی مسکویه، ۱/۲۴۳</ref> |
||
⚫ | ابن مقله در عصر روز پنجشنبه [[۲۱ شوال]] سال [[۲۷۲ (قمری)|۲۷۲ه.ق]] در [[بیضا فارس]] متولد شد. این هنرمند توسط خلیفه [[عباسیان|عباسی]] [[المقتدر بالله]] به وزارت برگزیده شد. در سال ۳۱۸ ه.ق بهدنبال سخنچینی و تهمت حسودان از مقام خود عزل شد. او از بغداد به زادگاهش فارس برگشت و تا سال ۳۲۰ ه.ق در آنجا ماند. پس از شورش مردم بغداد علیه المقتدر و پس از سقوط او [[القاهر بالله]] به خلافت رسید. در زمان القاهر، ابنمقله دوباره به وزارت رسید. چندی بعد بار دگر با تهمتهای اطرافیان خلیفه او را از وزارت عزل کرد.<ref>ابوعلی مسکویه، ۱/۲۴۳</ref> |
||
پس از چندی باز مردم بغداد شورش کردند و القاهر را نیز از تخت به زیر آورده و در چشمانش میل کشیدند. بس از او پسرش با لقب [[الراضی بالله]] به خلافت رسید و ابن مقله بار دگر بهوسیله او به صدارت رسید ولی برای بار سوم از صدارت خلع و درنهایت پس از شکنجه و آزار درپی بدخواهی عدهای حسود، دست راست این هنرمند را از بدنش جدا کردند.<ref>ابوعلی مسکویه، ۱/۳۳۵</ref> ولی چون الراضی پشیمان شده بود، دستور داد به مداوای او بپردازند، اما مداوا سودی نبخشید. پس نوشتن با دست چپ را تمرین کرد و حتی قلم را به آرنج دست راست میبست و مینوشت. گفته شده که او در این کار هم موفق گردید. |
پس از چندی باز مردم بغداد شورش کردند و القاهر را نیز از تخت به زیر آورده و در چشمانش میل کشیدند. بس از او پسرش با لقب [[الراضی بالله]] به خلافت رسید و ابن مقله بار دگر بهوسیله او به صدارت رسید ولی برای بار سوم از صدارت خلع و درنهایت پس از شکنجه و آزار درپی بدخواهی عدهای حسود، دست راست این هنرمند را از بدنش جدا کردند.<ref>ابوعلی مسکویه، ۱/۳۳۵</ref> ولی چون الراضی پشیمان شده بود، دستور داد به مداوای او بپردازند، اما مداوا سودی نبخشید. پس نوشتن با دست چپ را تمرین کرد و حتی قلم را به آرنج دست راست میبست و مینوشت. گفته شده که او در این کار هم موفق گردید. |
||
ابنمقله در سال ۳۲۸ه.ق درگذشت. |
ابنمقله در سال ۳۲۸ه. ق درگذشت. |
||
== آوازه == |
== آوازه == |
||
ابن مقله در زمان خویش شهرت به سزایی یافت و نامش را در هر جا به تقدیس و تمجید میبردند |
ابن مقله در زمان خویش شهرت به سزایی یافت و نامش را در هر جا به تقدیس و تمجید میبردند چنانکه شاء گفته: «فصاحه سحبان و خط بن مقله و حکمه لقمان و زهد بن ادهم اذا اجتمعت فی المرء و المرء مفلس فلیس له قدر بمقدار درهم». یعنی اگر فصاحت سحبان و خط ابن مقله و حکمت لقمان و زهد ابن ادهم در مردی جمع شود ولی از مال دنیا بهرهای نداشته باشد در انظار مردم دنیا به اندازه درهمی ارزش ندارد.<ref>رفیعی مهرآبادی، ابوالقاسم</ref> |
||
شهرت ابن مقله در تمام طول تاریخ و تا کنون پابرجاست و نام او با [[خطوط ششگانه]] و هنر [[خوشنویسی اسلامی]] پیوند خورده است. |
شهرت ابن مقله در تمام طول تاریخ و تا کنون پابرجاست و نام او با [[خطوط ششگانه]] و هنر [[خوشنویسی اسلامی]] پیوند خورده است. |
||
خط ۳۸: | خط ۳۷: | ||
ابن مقله ۱۲ قاعده برای زیبایی خط تعیین کرد که به [[اصول دوازدهگانه خوشنویسی]] معروفند و تاکنون، پس از گذشت بیش از ۱۰۰۰ سال، اعتبار خود را حفظ کردهاند. این قواعد عبارتند از: ''ترکیب''، ''کرسی''، ''نسبت''، ''ضعف''، ''قوت''، ''سطح''، ''دور''، ''صعود مجاز''، ''نزول مجاز''، ''اصول''، ''صفا'' و ''شأن''.<ref>[http://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/3300 ابن مقله، دائره المعارف بزرگ اسلامی، ج4 ]</ref> |
ابن مقله ۱۲ قاعده برای زیبایی خط تعیین کرد که به [[اصول دوازدهگانه خوشنویسی]] معروفند و تاکنون، پس از گذشت بیش از ۱۰۰۰ سال، اعتبار خود را حفظ کردهاند. این قواعد عبارتند از: ''ترکیب''، ''کرسی''، ''نسبت''، ''ضعف''، ''قوت''، ''سطح''، ''دور''، ''صعود مجاز''، ''نزول مجاز''، ''اصول''، ''صفا'' و ''شأن''.<ref>[http://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/3300 ابن مقله، دائره المعارف بزرگ اسلامی، ج4 ]</ref> |
||
پس از ابنمقله افرادی چون [[محمد بن سمسانی]] و [[محمد بن اسعد]] شیوه او را فرا گرفتند و یک سده بعد، ابوالحسن علی بن هلال معروف به [[ابن بواب]]، این شیوه را از آن دو آموخت و تکمیل کرد و تمامی خطوطی که ابنمقله |
پس از ابنمقله افرادی چون [[محمد بن سمسانی]] و [[محمد بن اسعد]] شیوه او را فرا گرفتند و یک سده بعد، ابوالحسن علی بن هلال معروف به [[ابن بواب]]، این شیوه را از آن دو آموخت و تکمیل کرد و تمامی خطوطی که ابنمقله پدیدآورده بود را کمال بخشید.<ref>[http://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/3300 ابن مقله، دائره المعارف بزرگ اسلامی، ج4 ]</ref> |
||
== پانویس == |
== پانویس == |
||
{{پانویس|اندازه=کوچک}} |
{{پانویس|اندازه=کوچک|۲}} |
||
== جستارهای وابسته == |
== جستارهای وابسته == |
||
* [[اصول دوازدهگانه خوشنویسی]] |
* [[اصول دوازدهگانه خوشنویسی]] |
||
خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
== منابع == |
== منابع == |
||
* دانشنامه بزرگ اسلامی، ''مدخل [http://www.cgie.org.ir/shavad.asp?id=123&avaid=1803 ابن مقله]''. |
* دانشنامه بزرگ اسلامی، ''مدخل [http://www.cgie.org.ir/shavad.asp?id=123&avaid=1803 ابن مقله]''. |
||
* رفیعی مهر |
* رفیعی مهر آبادی، ابوالقاسم. ''خط و خطاطان''. انتشارات امیر کبیر. آذر ماه ۱۳۴۵ ش |
||
{{خوشنویسی در جهان اسلام}} |
{{خوشنویسی در جهان اسلام}} |
نسخهٔ ۹ سپتامبر ۲۰۱۶، ساعت ۱۷:۴۷
ابن مقله | |
---|---|
زادهٔ | ۸۸۵/۶ بیضا فارس ایران |
درگذشت | ۲۰ ژوئیه ۹۴۰ بغداد |
پیشه | وزیر دربار خلافت عباسیان |
سالهای فعالیت | ۹۰۸–۹۳۶ |
شناختهشده برای | خوشنویسی اسلامی |
سبک | خط نسخ، خط ثلث، خط توقیع، خط رقاع، خط ریحان و خط محقق |
اِبْنِ مُقْله، ابوعلی محمد بن علی بن حسین (حسن) بن عبدالله شیرازی (شوال ۲۷۲- ۳۲۸ قمری/ مارس ۸۸۶ -۹۴۰ میلادی)، ادیب، خوشنویس، مبتکر و مبدع خطوط مختلف و وزیر عباسیان. ابداع و تنظیم خطوط ششگانه و اصول دوازدهگانه خوشنویسی را به او نسبت میدهند که تحول عظیمی در سیر نگارش حروف به سمت خوشنویسی هنرمندانه به شمار میرود و نقطه عطفی در خوشنویسی اسلامی است.
زندگی
ابن مقله در عصر روز پنجشنبه ۲۱ شوال سال ۲۷۲ه. ق در بیضا فارس متولد شد. این هنرمند توسط خلیفه عباسی المقتدر بالله به وزارت برگزیده شد. در سال ۳۱۸ ه. ق بهدنبال سخنچینی و تهمت حسودان از مقام خود عزل شد. او از بغداد به زادگاهش فارس برگشت و تا سال ۳۲۰ ه. ق در آنجا ماند. پس از شورش مردم بغداد علیه المقتدر و پس از سقوط او القاهر بالله به خلافت رسید. در زمان القاهر، ابنمقله دوباره به وزارت رسید. چندی بعد بار دگر با تهمتهای اطرافیان خلیفه او را از وزارت عزل کرد.[۱]
پس از چندی باز مردم بغداد شورش کردند و القاهر را نیز از تخت به زیر آورده و در چشمانش میل کشیدند. بس از او پسرش با لقب الراضی بالله به خلافت رسید و ابن مقله بار دگر بهوسیله او به صدارت رسید ولی برای بار سوم از صدارت خلع و درنهایت پس از شکنجه و آزار درپی بدخواهی عدهای حسود، دست راست این هنرمند را از بدنش جدا کردند.[۲] ولی چون الراضی پشیمان شده بود، دستور داد به مداوای او بپردازند، اما مداوا سودی نبخشید. پس نوشتن با دست چپ را تمرین کرد و حتی قلم را به آرنج دست راست میبست و مینوشت. گفته شده که او در این کار هم موفق گردید.
ابنمقله در سال ۳۲۸ه. ق درگذشت.
آوازه
ابن مقله در زمان خویش شهرت به سزایی یافت و نامش را در هر جا به تقدیس و تمجید میبردند چنانکه شاء گفته: «فصاحه سحبان و خط بن مقله و حکمه لقمان و زهد بن ادهم اذا اجتمعت فی المرء و المرء مفلس فلیس له قدر بمقدار درهم». یعنی اگر فصاحت سحبان و خط ابن مقله و حکمت لقمان و زهد ابن ادهم در مردی جمع شود ولی از مال دنیا بهرهای نداشته باشد در انظار مردم دنیا به اندازه درهمی ارزش ندارد.[۳]
شهرت ابن مقله در تمام طول تاریخ و تا کنون پابرجاست و نام او با خطوط ششگانه و هنر خوشنویسی اسلامی پیوند خورده است.
خوشنویسی
بیشتر تاریخدانان از ابنمقله بهعنوان اولین مبتکر خوشنویسی اسلامی نام میبرند و او را اولین کسی ذکر میکنند که کتابت را به یک هنر ارتقاء داد. در واقع ابنمقله با بررسی و نظام بخشیدن به خطوط مختلف رایج در زمان خود خطوط ششگانه را ابداع کرد و برایشان قواعدی وضع کرد.[۴]
ابنمقله وزیر خط محقق را از خط کوفی و نسخ قدیمی بیرون کشید و آن را قاعدهمند کرد. سپس خط ریحان را ایجاد کرد. بعد از آن خط ثلث را از خط ریحان اخذ کرده و قاعدهمند ساخت. بعد از آنها به شکلدادن و منزه کردن خط نسخ پرداخت. ابنمقله قرآنی به خط نسخ نوشت و خطوط محقق و ریحانی و کوفی را در سر سورهها قرار داد و هنگامی که خواست کتابت قرآن با سایر خطوط فرق داشته باشد خط توقیع را ابداع کرد.[۵]
ابن مقله ۱۲ قاعده برای زیبایی خط تعیین کرد که به اصول دوازدهگانه خوشنویسی معروفند و تاکنون، پس از گذشت بیش از ۱۰۰۰ سال، اعتبار خود را حفظ کردهاند. این قواعد عبارتند از: ترکیب، کرسی، نسبت، ضعف، قوت، سطح، دور، صعود مجاز، نزول مجاز، اصول، صفا و شأن.[۶]
پس از ابنمقله افرادی چون محمد بن سمسانی و محمد بن اسعد شیوه او را فرا گرفتند و یک سده بعد، ابوالحسن علی بن هلال معروف به ابن بواب، این شیوه را از آن دو آموخت و تکمیل کرد و تمامی خطوطی که ابنمقله پدیدآورده بود را کمال بخشید.[۷]
پانویس
- ↑ ابوعلی مسکویه، ۱/۲۴۳
- ↑ ابوعلی مسکویه، ۱/۳۳۵
- ↑ رفیعی مهرآبادی، ابوالقاسم
- ↑ ابن مقله، دائره المعارف بزرگ اسلامی، ج4
- ↑ ابن مقله، دائره المعارف بزرگ اسلامی، ج4
- ↑ ابن مقله، دائره المعارف بزرگ اسلامی، ج4
- ↑ ابن مقله، دائره المعارف بزرگ اسلامی، ج4
جستارهای وابسته
منابع
- دانشنامه بزرگ اسلامی، مدخل ابن مقله.
- رفیعی مهر آبادی، ابوالقاسم. خط و خطاطان. انتشارات امیر کبیر. آذر ماه ۱۳۴۵ ش