فتنه: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده

درخط

نسخهٔ ‏۵ سپتامبر ۲۰۱۶، ساعت ۱۸:۳۹

فتنه (به عربی: فتنة) هنگامی است که میان دو یا چند نفر نزاعی رخ دهد و انسان از تشخیص خوب از بد واماند.

در صدر اسلام

در صدر اسلام از جنگ‌های داخلی و کشمکش‌های متعددی به عنوان فتنه یاد شده‌است. مانند کشمکش‌های بین علی و معاویه (موسوم به فتنه اول) که با رسیدن معاویه به مسند حکومت اسلامی پایان یافت، قیام حسین، امام سوم شیعه علیه یزید (توسط منابع نزدیک به امویان)، خروج ابن زبیر علیه یزید در مکه، قیام شیعیان عراق و ایران علیه سلسله اموی که به سرنگونی امویان منجر شد. همچنین از شکل‌گیری و انشقاق مسلمانان و تشکیل شیعه و سنی نیز به عنوان فتنه یاد شده‌است.^[۱]

آیات و روایات پیرامون فتنه

در قرآن در موارد مختلفی و با معانی مختلفی از عنوان فتنه استفاده شده است:

و با آنان بجنگيد تا فتنه‌اى بر جاى نماند و دين يكسره از آن خدا گردد پس اگر بازايستند قطعا خدا به آنچه انجام می ‌دهند بيناست^[۲]

و بدانيد كه اموال و فرزندان شما فتنه هستند و خداست كه نزد او پاداشى بزرگ است^[۳]

امام علی درباره فتنه گفته‌است:

در فتنه ها مانند شتر دو ساله باش که نه پشتی دارد تا دیگران از او سواری بگیرند و نه پستانی دارد تا دیگران از او شیری بدوشند.(تاکید بر اینکه باید موضع خود را مشخص کند تا دیگران از او استفاده سوء نکنند.)^[۴]

با احتیاط و بصیرت گام بردارید، به هنگام برخاستن گرد و غبار حادثه‌هایی که نمیتوان به درستی واقع آن را درک کرد و در هم پیچیدن فتنه‌ها به هنگام تولد نوزاد آن و آشکارشدن باطن آن و برقرارشدن قطب و مدار آسیای آن؛ فتنه‌هایی که از مراحل ناپیدا آغاز میشوند و به مرحله شدید و روشن می‌رسند. رشد آن‌ها مانند رشد نوجوان و آثار آن مانند آثار سنگ سخت و محکم است. ستمکاران آن را با پیمان‌هایی که دارند از یکدیگر ارث میبرند.^[۵]

انحراف به راست و چپ مایه گمراهی است و راه وسط و مستقیم همان جاده حق است و قرآن و آثار نبوت بر همین راه است.^[۶]

در روایت‌های اسلامی آمده استː در زمانی که حضرت بقیه الله قیام می‌کنند و جهان پر از عدل و داد می‌شود هم حضرت به دست یک نفر به شهادت می‌رسد این یعنی در آن زمان هم فتنه و جنگ ادامه دارد.^[۷]

فتنه معنایش این است که یک عده‌ای بیایند با ظاهرِ دوست و باطنِ دشمن وارد میدان شوند، فضا را غبارآلود کنند؛ در این فضای غبارآلود، دشمنِ صریح بتواند چهرۀ خودش را پنهان کند، وارد میدان شود و ضربه بزند. اینی که امیرالمؤمنین فرمود: «سرچشمه فتنه ها پيروي كردن از هوي و هوسهاي آلوده و احكام و قوانين مجعولي و اختراعي است.^[۸]»؛ اگر باطل، عریان و خالص بیاید، کسانی که دنبال شناختن حق هستند، امر برایشان مشتبه نمیشود؛ میفهمند این باطل است. « اگر باطل از آميزش با حق خالص مى شد راه بر حق جويان پوشيده نمى ماند.^[۹]»؛ حق هم اگر چنانچه بدون پیرایه بیاید توی میدان، معاند دیگر نمیتواند حق را متهم کند به حق نبودن. بعد میفرماید: «و لیکن یؤخذ من هذا ضغث و من ذاک ضغث فیمزجان»؛ فتنه‌گر یک تکه حق، یک تکه باطل را میگیرد، اینها را با هم مخلوط میکند، در کنار هم میگذارد؛ «فحینئذ یشتبه الحقّ علی اولیائه»؛ آن وقت کسانی که دنبال حقند، آنها هم برایشان امر مشتبه میشود.^[۱۰]

دنیاطلبان برای اینکه به مقاصد خودشان برسند، در جامعه فتنه ایجاد میکنند؛ جنگها، تبلیغات دروغین، سیاست‌بازیهای ناجوانمردانه؛ اینها ناشی از همین دنیاطلبیهاست. در محیط فتنه - محیط فتنه به معنای محیط غبارآلود است - و وقتی فتنه در جامعه‌ای به وجود آمد، فضای ذهنی مردم مثل محیطِ غبارآلود و مه‌آلود است که گاهی انسان نمیتواند دو متری خودش را هم ببیند. یک چنین وضعی به وجود می‌آید. در یک چنین وضعیتی است که خیلیها اشتباه میکنند، بصیرتشان را از دست میدهند. تعصبهای بیخود، عصبیتهای جاهلی در چنین فضائی رشد پیدا میکند. آن وقت میبینید محور دنیاطلبانند، اما یک عده کسانی که اهل دنیا هم نیستند، به خاطر فتنه در جهت هدفهای آنها حرکت میکنند؛ وضع دنیا اینجور میشود.^[۱۱]

در ادبیات سیاسی ایران

واژه فتنه به ویژه پس از انتخابات ریاست جمهوری ایران در سال ۱۳۸۸ به صورت گسترده ای توسط حاکمیت به کار می رود. در ادبیات حکومتی نظام جمهوری اسلامی به رهبران اصلاح‌طلب مخالف دولت به ویژه میرحسین موسوی، مهدی کروبی و بعضا سید محمد خاتمی سران فتنه گفته می‌شود ^[۱۲]^[۱۳] و از وقایع و ناآرامی‌های پس از انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ به عنوان فتنه یا جریان فتنه یاد می شود.

پانویس

↑ Juan Eduardo Campo, ed. (2009). "Fitna". Encyclopaedia of Islam (1st ed.). New York: Infobase Publishing. pp. 241–242. {{cite encyclopedia}}: Cite has empty unknown parameters: |accessmonth=، |month=، |accessyear= و |coauthors= (help)
↑ سوره 8 آیه 39
↑ سوره 8 آیه 28
↑ نهج‌البلاغه، حکمت 1
↑ نهج‌البلاغه، خ ۱۵۱. : «و تثبتوا فی قتام العشوه اعوجاج الفتنه عند طلوع جنینها و ظهور کمینها و انتصاب قطبها و مدار رحاها تبدء فی مدارج خفیء و توول الی فظاعه جلیه. شبابها کشباب الغلام و آثارها کاثارالسلام یتوارثها الظلمه بالعهود»
↑ نهج‌البلاغه، خ ۱۶. :«الیمین و الشمال مضله و الطریق الوسطی هی الجاده علیها باقی الکتاب و آثار النبوه»
↑ http://www.mashreghnews.ir/fa/news/375436/%D9%85%D8%B5%D9%84%D8%AD%DB%8C-%D8%B2%D9%86-%D9%81%D8%A7%D8%AD%D8%B4%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%BE%D9%88%D9%84-%D9%88-%D8%AA%D8%B7%D9%85%DB%8C%D8%B9-500-%D9%86%D9%81%D8%B1-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D9%88%D8%A8%D8%A7%D8%B4-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%AE%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D8%B4%D8%A7%D9%86%D8%AF
↑ قال علي (ع):« إنما بَدْءُ وقوع الفِتن اهواء تُتّبعُ و أحكام تُبْتَدعُ »(نهج البلاغه، خطبه 50)»، تا آنجائی که میفرماید: «فلو انّ الباطل خلص من مزاج الحقّ لم‌یخف علی المرتادین [۱]
↑ و لو انّ الحقّ خلص من مزج الباطل انقطع عنه السن المعاندین
↑ http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=8629
↑ http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3813
↑ خشم کیهان از «بیانیه اعتراضی» آیت‌الله موسوی اردبیلی، رادیو فردا
↑ جدیدترین تصاویر منتشرشده از ضیافت سران فتنه، مرکز اسناد انقلاب اسلامی

منابع

تفسیر المیزان، بقره، ۱۹۱.

پیوند به بیرون

شاخص‌های فتنه و فتنه‌گری

این یک مقالهٔ خرد اسلام است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.

[1] Juan Eduardo Campo, ed. (2009). "Fitna". Encyclopaedia of Islam (1st ed.). New York: Infobase Publishing. pp. 241–242. {{cite encyclopedia}}: Cite has empty unknown parameters: |accessmonth=، |month=، |accessyear= و |coauthors= (help)

[2] سوره 8 آیه 39

[3] سوره 8 آیه 28

[4] نهج‌البلاغه، حکمت 1

[5] نهج‌البلاغه، خ ۱۵۱. : «و تثبتوا فی قتام العشوه اعوجاج الفتنه عند طلوع جنینها و ظهور کمینها و انتصاب قطبها و مدار رحاها تبدء فی مدارج خفیء و توول الی فظاعه جلیه. شبابها کشباب الغلام و آثارها کاثارالسلام یتوارثها الظلمه بالعهود»

[6] نهج‌البلاغه، خ ۱۶. :«الیمین و الشمال مضله و الطریق الوسطی هی الجاده علیها باقی الکتاب و آثار النبوه»

[7] ttp://www.mashreghnews.ir/fa/news/375436/%D9%85%D8%B5%D9%84%D8%AD%DB%8C-%D8%B2%D9%86-%D9%81%D8%A7%D8%AD%D8%B4%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%BE%D9%88%D9%84-%D9%88-%D8%AA%D8%B7%D9%85%DB%8C%D8%B9-500-%D9%86%D9%81%D8%B1-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D9%88%D8%A8%D8%A7%D8%B4-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%AE%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D8%B4%D8%A7%D9%86%D8%AF

[8] قال علي (ع):« إنما بَدْءُ وقوع الفِتن اهواء تُتّبعُ و أحكام تُبْتَدعُ »(نهج البلاغه، خطبه 50)»، تا آنجائی که میفرماید: «فلو انّ الباطل خلص من مزاج الحقّ لم‌یخف علی المرتادین [۱]

[9] و لو انّ الحقّ خلص من مزج الباطل انقطع عنه السن المعاندین

[10] ttp://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=8629

[11] ttp://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3813

[12] خشم کیهان از «بیانیه اعتراضی» آیت‌الله موسوی اردبیلی، رادیو فردا

[13] جدیدترین تصاویر منتشرشده از ضیافت سران فتنه، مرکز اسناد انقلاب اسلامی

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

@@ خط ۴۴: / خط ۴۴: @@
 در روایت‌های اسلامی آمده استː در زمانی که حضرت [[بقیه الله]] قیام می‌کنند و جهان پر از عدل و داد می‌شود هم حضرت به دست یک نفر به [[شهید|شهادت]] می‌رسد این یعنی در آن زمان هم فتنه و جنگ ادامه دارد.<ref>http://www.mashreghnews.ir/fa/news/375436/%D9%85%D8%B5%D9%84%D8%AD%DB%8C-%D8%B2%D9%86-%D9%81%D8%A7%D8%AD%D8%B4%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%BE%D9%88%D9%84-%D9%88-%D8%AA%D8%B7%D9%85%DB%8C%D8%B9-500-%D9%86%D9%81%D8%B1-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D9%88%D8%A8%D8%A7%D8%B4-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%AE%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D8%B4%D8%A7%D9%86%D8%AF</ref>
-فتنه معنایش این است که یک عده‌ای بیایند با ظاهرِ دوست و باطنِ دشمن وارد میدان شوند، فضا را غبارآلود کنند؛ در این فضای غبارآلود، دشمنِ صریح بتواند چهره‌ی خودش را پنهان کند، وارد میدان شود و ضربه بزند. اینی که [[علی بن ابی طالب|امیرالمؤمنین]] فرمود: «سرچشمه فتنه ها پيروي كردن از هوي و هوسهاي آلوده و احكام و قوانين مجعولي و اختراعي است.<ref>[http://www.pajoohe.com/25513/index.php?Page=definition&UID=36376 قال علي (ع):« إنما بَدْءُ وقوع الفِتن اهواء تُتّبعُ و أحكام تُبْتَدعُ »(نهج البلاغه، خطبه 50)]»، تا آنجائی که میفرماید: «فلو انّ الباطل خلص من مزاج الحقّ لم‌یخف علی المرتادین [http://ali.ommolketab.ir/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%B9-%D9%86%D9%87%D8%AC-%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%BA%D9%87-%D8%AE%D8%B7%D8%A8%D9%87-50/ ]</ref>»؛ اگر باطل، عریان و خالص بیاید، کسانی که دنبال شناختن حق هستند، امر برایشان مشتبه نمیشود؛ میفهمند این باطل است. « اگر باطل از آميزش با حق خالص مى شد راه بر حق جويان پوشيده نمى ماند.<ref>[http://www.erfan.ir/farsi/nahj/nsm_proj/nahgol/display/display.php?Vr_page=123 و لو انّ الحقّ خلص من مزج الباطل انقطع عنه السن المعاندین]</ref>»؛ حق هم اگر چنانچه بدون پیرایه بیاید توی میدان، معاند دیگر نمیتواند حق را متهم کند به حق نبودن. بعد میفرماید: «و لیکن یؤخذ من هذا ضغث و من ذاک ضغث فیمزجان»؛ فتنه‌گر یک تکه حق، یک تکه باطل را میگیرد، اینها را با هم مخلوط میکند، در کنار هم میگذارد؛ «فحینئذ یشتبه الحقّ علی اولیائه»؛ آن وقت کسانی که دنبال حقند، آنها هم برایشان امر مشتبه میشود.<ref>http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=8629</ref>
+فتنه معنایش این است که یک عده‌ای بیایند با ظاهرِ دوست و باطنِ دشمن وارد میدان شوند، فضا را غبارآلود کنند؛ در این فضای غبارآلود، دشمنِ صریح بتواند چهرۀ خودش را پنهان کند، وارد میدان شود و ضربه بزند. اینی که [[علی بن ابی طالب|امیرالمؤمنین]] فرمود: «سرچشمه فتنه ها پيروي كردن از هوي و هوسهاي آلوده و احكام و قوانين مجعولي و اختراعي است.<ref>[http://www.pajoohe.com/25513/index.php?Page=definition&UID=36376 قال علي (ع):« إنما بَدْءُ وقوع الفِتن اهواء تُتّبعُ و أحكام تُبْتَدعُ »(نهج البلاغه، خطبه 50)]»، تا آنجائی که میفرماید: «فلو انّ الباطل خلص من مزاج الحقّ لم‌یخف علی المرتادین [http://ali.ommolketab.ir/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%B9-%D9%86%D9%87%D8%AC-%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%BA%D9%87-%D8%AE%D8%B7%D8%A8%D9%87-50/ ]</ref>»؛ اگر باطل، عریان و خالص بیاید، کسانی که دنبال شناختن حق هستند، امر برایشان مشتبه نمیشود؛ میفهمند این باطل است. « اگر باطل از آميزش با حق خالص مى شد راه بر حق جويان پوشيده نمى ماند.<ref>[http://www.erfan.ir/farsi/nahj/nsm_proj/nahgol/display/display.php?Vr_page=123 و لو انّ الحقّ خلص من مزج الباطل انقطع عنه السن المعاندین]</ref>»؛ حق هم اگر چنانچه بدون پیرایه بیاید توی میدان، معاند دیگر نمیتواند حق را متهم کند به حق نبودن. بعد میفرماید: «و لیکن یؤخذ من هذا ضغث و من ذاک ضغث فیمزجان»؛ فتنه‌گر یک تکه حق، یک تکه باطل را میگیرد، اینها را با هم مخلوط میکند، در کنار هم میگذارد؛ «فحینئذ یشتبه الحقّ علی اولیائه»؛ آن وقت کسانی که دنبال حقند، آنها هم برایشان امر مشتبه میشود.<ref>http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=8629</ref>
 [[File:Hadith imam javad.svg|thumb|دیدگاهی به فتنه در حدیثی از امام جواد علیه السلام]]
 دنیاطلبان برای اینکه به مقاصد خودشان برسند، در جامعه فتنه ایجاد میکنند؛ جنگها، [[تبلیغات]] دروغین، [[سیاست‌بازی]]های [[جوانمردی|ناجوانمردانه]]؛ اینها ناشی از همین دنیاطلبیهاست. در محیط فتنه - محیط فتنه به معنای محیط غبارآلود است - و وقتی فتنه در جامعه‌ای به وجود آمد، فضای ذهنی مردم مثل محیطِ غبارآلود و مه‌آلود است که گاهی انسان نمیتواند دو متری خودش را هم ببیند. یک چنین وضعی به وجود می‌آید. در یک چنین وضعیتی است که خیلیها اشتباه میکنند، بصیرتشان را از دست میدهند. [[تعصب]]های بیخود، عصبیتهای جاهلی در چنین فضائی رشد پیدا میکند. آن وقت میبینید محور دنیاطلبانند، اما یک عده کسانی که اهل دنیا هم نیستند، به خاطر فتنه در جهت هدفهای آنها حرکت میکنند؛ وضع دنیا اینجور میشود.<ref>http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3813</ref>