یسنا

یَسنَه یا یسن (در اوستا به معنیِ نیایش) به دو معنی به کار می‌رود: یسنه به معنی یک مراسم مذهبی بسیار مهم در مزدیسنا، یا یکی از نسک‌های (نسک به معنی فصلی از کتاب) اوستا است که در این مراسم مذهبی خوانده می‌شود. همچنین از نام هایی است که زرتشتیان بسیار از آن برای دختران خود استفاده می کنند.

نام

این نام از ریشهٔ ایرانی "یز"(yaz)، و در زبانِ اوستا به معنی پرستش و این یک نام کهن ایرانی زرتشتی برای دختران نیز می باشد. واژهٔ "یشتن" (Yashtan)در زبان پهلوی و جشن در فارسی (گرفته شده از یسن) نیز از همین ریشه است.

نسک

یَسنَه یا یسنا نام مهم‌ترین نسک اوستای کنونی است که ۷۲ هات (فصل) دارد و گاهان پنجگانه زرتشت (گاتاها) نیز جزو همین ۷۲ هات بشمار می‌آید. در این نوشته‌ها یزدان‌ها به مراسم فرا خوانده می‌شوند و دستور ال‌عمل مراسم داده می‌شود. مانند بقیه نسک‌های اوستا یسنا نیز به صورت سرود نوشته شده است.

مراسم مذهبی

این مراسم با سرپرستی موبد انجام می‌شود. مراسم شامل خواندن بخش‌هایی از سرودهای نسک یسنا می باشد که برجا مانده از اشوزرتشت است و همچنین کهن ترین بخش کتاب اوستا نیز است گات ها یا سرودهای اشو زرتشت نام دارد.

یسنا به معنای قربانی (سنسکریت Yajnah)، در اساس، قربانی کردن هومه (نوشیدنی مقدس) است که در مقابل آتش برگزار می شود. محل اجرای آن، اورویسگاه Urvisgah، همان جایی است که آتش را پیوسته در آن روشن نگاه می دارند.

پیش از آیین یسنای اصلی، پرگره paragarah اجرا می شود، که متشکل از یک سلسله عملیات مقدماتی مختلف است که آخرین آن ها آماده ساختن نوشیدنیِ مورد نیاز قربانی است. سایر عملیات که نسبت به آن فرعی است عبارتند از:

• آیین زوهر یا آب مقدس، که تبرک آبی است که از چاهی در کنار معبد کشیده می شود. در آیینی که آمیزش زوهر نامیده می شود، آب در پایان مراسم یسنا، دوباره به چاه بازگردانیده می شود، یعنی آب زوهر از نو با آب چاهی که از آن گرفته شده یکی می شود.

• آیین برسم یا دستهای شاخه، که امروزه با شاخه های فلزی جایگزین شده، اما نامش یادآور برهیس barhis است، حصیری که برای نشستن خدایان طی [مراسم] ودایی قربانی بافته می شد. در طول آیین پارسی، مقداری آب مقدس بر روی برسم ریخته می شود. همان طور که دارمستتر در زند و مودی نیز آن را تأیید کرده است، عمل نمادپردازی روشن است:«برسم نمایانگر آفرینش گیاهان است و آب مقدس ب جای باران؛ زوهر به شکلی روی برسم ریخته می شود تا تماسکامل باشد و به این ترتیب، باروری کل آفرینش گیاهان و خاک تضمین شود.». در طول یسنا، برسم روی دو پایۀ هلای شکل گذاشته می شود که خود نماد روشنی از باروری گیاهی است.

منابع

• اوستا: کهن‌ترین سرودهای ایرانیان، به کوشش گزارش و پژوهش جلیل دوستخواه.، تهران: مروارید، ۱۳۷۷
• ایرانیکا[۱]

پیوند به بیرون

• دانلود کتاب یسنا