نویسه‌گردانی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''نویسه‌گردانی'''<ref>واژهٔ مصوب [[فرهنگستان زبان و ادب فارسی]]، [http://www.persianacademy.ir/fa/wordspdf.aspx دفتر ششم]، درآمد «Transliteration»</ref> یا '''حرف‌نویسی'''<ref>ژاله آموزگار، احمد تفضلی، ''زبان پهلوی ادبیات و دستور آن ۴۷</ref> {{انگلیسی|Transliteration}} در [[زبان‌شناسی]] به معنی نوشتن الفبای یک [[دبیره|دبیرهٔ]] خاص با الفبای دبیره‌ای دیگر (معمولاً [[الفبای لاتین|لاتین]]) به نحوی‌است که نوعی تناظر میان حروف اولی با آنِ دومی بر قرار باشد. پس لزوماً صورت ملفوظ کلمه نوشته نمی‌شود. در حرف‌نویسی [[املای تاریخی]] یا [[املای شبه‌تاریخی|شبه‌تاریخی]] مراعات می‌شود. |
'''نویسه‌گردانی'''<ref>واژهٔ مصوب [[فرهنگستان زبان و ادب فارسی]]، [http://www.persianacademy.ir/fa/wordspdf.aspx دفتر ششم]، درآمد «Transliteration»</ref> یا '''حرف‌نویسی'''<ref>ژاله آموزگار، احمد تفضلی، ''زبان پهلوی ادبیات و دستور آن ۴۷</ref> {{انگلیسی|Transliteration}} در [[زبان‌شناسی]] به معنی نوشتن الفبای یک [[دبیره|دبیرهٔ]] خاص با الفبای دبیره‌ای دیگر (معمولاً [[الفبای لاتین|لاتین]]) به نحوی‌است که نوعی تناظر میان حروف اولی با آنِ دومی بر قرار باشد. پس لزوماً صورت ملفوظ کلمه نوشته نمی‌شود. در حرف‌نویسی [[املای تاریخی]] یا [[املای شبه‌تاریخی|شبه‌تاریخی]] مراعات می‌شود. |
||
برای نمونه کلمهٔ ''گردن'' (بدون اعراب) را می‌توان با الفبای لاتین به صورت grdn حرف‌نویسی کرد. نمونهٔ دیگر کلمهٔ ''خواهر'' است که مثلاً می‌توان آن را به صورت xvAhr حرف‌نویسی کرد. |
برای نمونه کلمهٔ ''گردن'' (بدون اعراب) را می‌توان با الفبای لاتین به صورت grdn حرف‌نویسی کرد. نمونهٔ دیگر کلمهٔ ''خواهر'' است که مثلاً می‌توان آن را به صورت xvAhr حرف‌نویسی کرد. چنان‌که دیده می‌شود املای کلمهٔ ''خواهر'' املایی تاریخی‌است و فارسی‌زبانان امروز (حداقل در لهجهٔ استاندارد) ''و'' را تلفظ نمی‌کنند اما همچنان هنگام حرف‌نویسی ''v'' که با ''و'' فارسی متناظر است نوشته می‌شود. حرف‌نویسی با [[آوانویسی]] تفاوت دارد، در آوانویسی صورت ملفوظ کلمه‌ها نوشته می‌شود. |
||
آنچه در حرف‌نویسی اهمیت دارد این است که بتوان صورت اصلی نگارشی کلمه به دبیرهٔ اصلی را از روی صورت حرف‌نویسی‌شده بدون ابهام بازسازی کرد. از این رو لزومی ندارد که یک‌نویسه همیشه به یک صورت حرف‌نویسی شود. مثلاً کلمهٔ شاپور به [[خط پهلوی کتیبه‌ای]] {{پهلوی ج|sh}}{{پهلوی ج|h}}{{پهلوی ج|p}}{{پهلوی ج|w}}{{پهلوی ج|h}}{{پهلوی ج|r}}{{پهلوی ج|y}} نوشته می‌شود و به صورت šhpwhry حرف‌نویسی می‌شود.<ref>اکبرزاده ۲۳</ref> |
آنچه در حرف‌نویسی اهمیت دارد این است که بتوان صورت اصلی نگارشی کلمه به دبیرهٔ اصلی را از روی صورت حرف‌نویسی‌شده بدون ابهام بازسازی کرد. از این رو لزومی ندارد که یک‌نویسه همیشه به یک صورت حرف‌نویسی شود. مثلاً کلمهٔ شاپور به [[خط پهلوی کتیبه‌ای]] {{پهلوی ج|sh}}{{پهلوی ج|h}}{{پهلوی ج|p}}{{پهلوی ج|w}}{{پهلوی ج|h}}{{پهلوی ج|r}}{{پهلوی ج|y}} نوشته می‌شود و به صورت šhpwhry حرف‌نویسی می‌شود.<ref>اکبرزاده ۲۳</ref> چنان‌که دیده می‌شود نویسهٔ «{{پهلوی ج|r}}» که در کلمهٔ فوق دوبار آمده‌است یک‌بار w و یک‌بار r حرف‌نویسی شده‌است. با این حال با داشتن صورت šhpwhry شکل پهلوی کلمه را عیناً می‌توان بازسازی کرد. تنها باید به خاطر داشت که w و r در خط پهلوی کتیبه‌ای یک‌سان نوشته می‌شوند. |
||
حالت دیگری هم متصور است و آن هنگامی‌است که چند نویسهٔ متفاوت یک‌سان حرف‌نویسی می‌شود. در این صورت معمولاً در دبیرهٔ اصلی قاعده‌ای وجود دارد که هنگام بازسازی کلمه تعیین می‌کند که صورت حرف‌نویسی‌شده باید به کدام نویسه تبدیل شود. مثلاً اگر در خط فارسی نویسه‌های ''ک'' و ''ک'' را دو نویسهٔ جدا در نظر گیریم، همچنان صورت حرف‌نویسی شدهٔ واژهٔ ''کک'' kk خواهد بود. حال برای بازسازی صورت کلمه به خط اصلی از روی kk باید دانست که ''k'' اگر در ابتدا بیاید ''ک'' نوشته می‌شود و اگر در پایان پس از نویسه‌ای بیاید که به حرف بعد می‌چسبد ''ک'' نوشته |
حالت دیگری هم متصور است و آن هنگامی‌است که چند نویسهٔ متفاوت یک‌سان حرف‌نویسی می‌شود. در این صورت معمولاً در دبیرهٔ اصلی قاعده‌ای وجود دارد که هنگام بازسازی کلمه تعیین می‌کند که صورت حرف‌نویسی‌شده باید به کدام نویسه تبدیل شود. مثلاً اگر در خط فارسی نویسه‌های ''ک'' و ''ک'' را دو نویسهٔ جدا در نظر گیریم، همچنان صورت حرف‌نویسی شدهٔ واژهٔ ''کک'' kk خواهد بود. حال برای بازسازی صورت کلمه به خط اصلی از روی kk باید دانست که ''k'' اگر در ابتدا بیاید ''ک'' نوشته می‌شود و اگر در پایان پس از نویسه‌ای بیاید که به حرف بعد می‌چسبد ''ک'' نوشته می‌شود؛ بنابراین با دانستن قاعده‌های رسم‌الخط فارسی می‌توان صورت اصلی کلمه را همچنان بازسازی کرد. |
||
== شیوه |
== شیوه نامهٔ مصوب نویسه گردانی == |
||
این شیوه نامه اولین بار در سال |
این شیوه نامه اولین بار در سال ۱۳۵۰ توسط دکتر [[محمد معین]] در واژه نامهٔ [[فرهنگ معین]] برای نمایش بهتر تلفظ‌ها بکار برده شد؛ و پس از آن درسال ۱۳۹۱ همین الگو بصورت استانداردی با عنوانِ [http://geonames.ncc.org.ir/HomePage.aspx?TabID=4583&Site=geonames.ncc.org&Lang=fa-IR شیوه‌نامه آوانگاریِ کلیِ نام‌های جغرافیاییِ ایران] به همهٔ وزارتخانه‌ها و نهادهایِ دولتی برایِ اجرا ابلاغ شده که این استاندارد توسط سازمان ملل پذیرش شده است. |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
! colspan=7 | [[w:واکه|واکه‌ها]] |
! colspan=7 | [[w:واکه|واکه‌ها]] |
||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
|-dir=rtl |
|-dir=rtl |
||
! dir=ltr | فارسی |
! dir=ltr | فارسی |
||
|ا |
|ا |
||
|آ، ا |
|آ، ا{{سخ}}(خوا) |
||
|ا، ه |
|ا، ه |
||
|ای، ی |
|ای، ی |
||
| خط ۶۶: | خط ۶۶: | ||
|[[z]] |
|[[z]] |
||
|[[ž]] |
|[[ž]] |
||
|[[’]] |
|[[’]] |
||
|- |
|- |
||
|-dir=rtl |
|-dir=rtl |
||
| خط ۹۹: | خط ۹۹: | ||
پرونده:Avanegary03.jpg|جدول حروف لاتین برگرفته از [[فرهنگ معین]] |
پرونده:Avanegary03.jpg|جدول حروف لاتین برگرفته از [[فرهنگ معین]] |
||
</gallery> |
</gallery> |
||
== پانویس == |
== پانویس == |
||
نسخهٔ ۴ مارس ۲۰۱۶، ساعت ۱۶:۵۰
نویسه‌گردانی[۱] یا حرف‌نویسی[۲] (به انگلیسی: Transliteration) در زبان‌شناسی به معنی نوشتن الفبای یک دبیرهٔ خاص با الفبای دبیره‌ای دیگر (معمولاً لاتین) به نحوی‌است که نوعی تناظر میان حروف اولی با آنِ دومی بر قرار باشد. پس لزوماً صورت ملفوظ کلمه نوشته نمی‌شود. در حرف‌نویسی املای تاریخی یا شبه‌تاریخی مراعات می‌شود.
برای نمونه کلمهٔ گردن (بدون اعراب) را می‌توان با الفبای لاتین به صورت grdn حرف‌نویسی کرد. نمونهٔ دیگر کلمهٔ خواهر است که مثلاً می‌توان آن را به صورت xvAhr حرف‌نویسی کرد. چنان‌که دیده می‌شود املای کلمهٔ خواهر املایی تاریخی‌است و فارسی‌زبانان امروز (حداقل در لهجهٔ استاندارد) و را تلفظ نمی‌کنند اما همچنان هنگام حرف‌نویسی v که با و فارسی متناظر است نوشته می‌شود. حرف‌نویسی با آوانویسی تفاوت دارد، در آوانویسی صورت ملفوظ کلمه‌ها نوشته می‌شود.
آنچه در حرف‌نویسی اهمیت دارد این است که بتوان صورت اصلی نگارشی کلمه به دبیرهٔ اصلی را از روی صورت حرف‌نویسی‌شده بدون ابهام بازسازی کرد. از این رو لزومی ندارد که یک‌نویسه همیشه به یک صورت حرف‌نویسی شود. مثلاً کلمهٔ شاپور به خط پهلوی کتیبه‌ای 
نوشته می‌شود و به صورت šhpwhry حرف‌نویسی می‌شود.[۳] چنان‌که دیده می‌شود نویسهٔ « » که در کلمهٔ فوق دوبار آمده‌است یک‌بار w و یک‌بار r حرف‌نویسی شده‌است. با این حال با داشتن صورت šhpwhry شکل پهلوی کلمه را عیناً می‌توان بازسازی کرد. تنها باید به خاطر داشت که w و r در خط پهلوی کتیبه‌ای یک‌سان نوشته می‌شوند.
حالت دیگری هم متصور است و آن هنگامی‌است که چند نویسهٔ متفاوت یک‌سان حرف‌نویسی می‌شود. در این صورت معمولاً در دبیرهٔ اصلی قاعده‌ای وجود دارد که هنگام بازسازی کلمه تعیین می‌کند که صورت حرف‌نویسی‌شده باید به کدام نویسه تبدیل شود. مثلاً اگر در خط فارسی نویسه‌های ک و ک را دو نویسهٔ جدا در نظر گیریم، همچنان صورت حرف‌نویسی شدهٔ واژهٔ کک kk خواهد بود. حال برای بازسازی صورت کلمه به خط اصلی از روی kk باید دانست که k اگر در ابتدا بیاید ک نوشته می‌شود و اگر در پایان پس از نویسه‌ای بیاید که به حرف بعد می‌چسبد ک نوشته می‌شود؛ بنابراین با دانستن قاعده‌های رسم‌الخط فارسی می‌توان صورت اصلی کلمه را همچنان بازسازی کرد.
شیوه نامهٔ مصوب نویسه گردانی
این شیوه نامه اولین بار در سال ۱۳۵۰ توسط دکتر محمد معین در واژه نامهٔ فرهنگ معین برای نمایش بهتر تلفظ‌ها بکار برده شد؛ و پس از آن درسال ۱۳۹۱ همین الگو بصورت استانداردی با عنوانِ شیوه‌نامه آوانگاریِ کلیِ نام‌های جغرافیاییِ ایران به همهٔ وزارتخانه‌ها و نهادهایِ دولتی برایِ اجرا ابلاغ شده که این استاندارد توسط سازمان ملل پذیرش شده است.
| واکه‌ها | واکه مرکب | |||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| لاتین نویسی فارسی | a | ā | e | i | o | u | ow | ey | ay | ây | oy | uy | ||||||||||||
| فارسی | ا | آ، ا (خوا) |
ا، ه | ای، ی | ا، و | او | و | ی | ای | وی | ||||||||||||||
| همخوان‌ها | ||||||||||||||||||||||||
| لاتین نویسی فارسی | b | c | d | f | g | h | j | k | l | m | n | p | q | r | s | š | t | v | x | z | ž | ’ | ||
| فارسی | ب | چ | د | ف | گ | ه، ح | ج | ک | ل | م | ن | پ | غ، ق | ر | ث، س، ص | ش | ت، ط | و | خ | ذ، ز، ض، ظ | ژ | ع، ء | ||
-
جدول حروف لاتین برگرفته از فرهنگ معین -
جدول حروف لاتین برگرفته از فرهنگ معین -
جدول حروف لاتین برگرفته از فرهنگ معین
پانویس
- ↑ واژهٔ مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی، دفتر ششم، درآمد «Transliteration»
- ↑ ژاله آموزگار، احمد تفضلی، زبان پهلوی ادبیات و دستور آن ۴۷
- ↑ اکبرزاده ۲۳
