ویکی‌پدیا:تحقیق دست‌اول ممنوع: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
←‏منابع اولیه، ثانویه و ثالثه: بهبود و رشد منبع اولیه
جز اصلاح سرنویس با استفاده از AWB
خط ۴: خط ۴:
* ویکی‌پدیا تحقیق یا تفکرات دست اول را چاپ نمی‌کند. هر آنچه در ویکی‌پدیا می‌آید باید توسط منابع معتبر به چاپ رسیده باشد.
* ویکی‌پدیا تحقیق یا تفکرات دست اول را چاپ نمی‌کند. هر آنچه در ویکی‌پدیا می‌آید باید توسط منابع معتبر به چاپ رسیده باشد.
* مقالات نمی‌تواند شامل هرگونه تحلیل جدید یا کنار هم گذاشتن مطالب چاپ شده بگونه‌ای باشند که در کنار همدیگر دیدگاه خاصی را پیش برده که هیچکدام از آن منابع به تنهایی و ''به وضوح'' از آن دیدگاه حمایت نکنند.}}
* مقالات نمی‌تواند شامل هرگونه تحلیل جدید یا کنار هم گذاشتن مطالب چاپ شده بگونه‌ای باشند که در کنار همدیگر دیدگاه خاصی را پیش برده که هیچکدام از آن منابع به تنهایی و ''به وضوح'' از آن دیدگاه حمایت نکنند.}}
:''جهت بحث در مورد مثال‌های خاص از تحقیق دست اول، یا اگر کسی شما را به نوشتن تحقیق دست اول متهم کرده، [[ویکی‌پدیا:تابلوی اعلانات تحقیق دست اول]] را ببینید. ''
{{برای۲|بحث در مورد مثال‌های خاص از تحقیق دست اول، یا اگر کسی شما را به نوشتن تحقیق دست اول متهم کرده|[[ویکی‌پدیا:تابلوی اعلانات تحقیق دست اول]]}}


'''ویکی‌پدیا تحقیق یا تفکرات دست‌اول را انتشار نمی‌دهد''' این شامل موارد زیر می‌شود: حقایقی که هنوز چاپ نشده‌اند، استدلال‌ها، گمانه زنی‌ها، ایده‌ها، هر گونه تحلیل به چاپ نرسیده از داده‌های خام، و همچنین کنار هم گذاشتن مطالب چاپ شده بگونه‌ای که در کنار همدیگر دیدگاه خاصی را پیش برده که هیچکدام از آن منابع به تنهایی و به وضوح از آن دیدگاه حمایت نکنند. به عبارت دیگر، ویکی‌پدیا محلی برای چاپ نظرات، تجربیات، یا استدلال‌های شما [[ویکی‌پدیا:ویکی‌پدیا چه چیزی نیست|نیست]]. [[ویکی‌پدیا:شیوه ارجاع به منابع|نقل از منابع]] و اجتناب از تحقیق دست‌اول پیوندی ناگسستنی با هم دارند: جهت نشان دادن اینکه شما مشغول انجام تحقیق دست اول نیستید، واجب است که مطلبتان را به منابع معتبری ارجاع دهید که '''مستقیماً درباره موضوع مورد بحث صحبت بکنند''' و '''مستقیماً و بدون ابهام''' اطلاعات ارایه شده در مقاله را آنگونه که نوشته شده‌است تأیید کنند.
'''ویکی‌پدیا تحقیق یا تفکرات دست‌اول را انتشار نمی‌دهد''' این شامل موارد زیر می‌شود: حقایقی که هنوز چاپ نشده‌اند، استدلال‌ها، گمانه زنی‌ها، ایده‌ها، هر گونه تحلیل به چاپ نرسیده از داده‌های خام، و همچنین کنار هم گذاشتن مطالب چاپ شده بگونه‌ای که در کنار همدیگر دیدگاه خاصی را پیش برده که هیچکدام از آن منابع به تنهایی و به وضوح از آن دیدگاه حمایت نکنند. به عبارت دیگر، ویکی‌پدیا محلی برای چاپ نظرات، تجربیات، یا استدلال‌های شما [[ویکی‌پدیا:ویکی‌پدیا چه چیزی نیست|نیست]]. [[ویکی‌پدیا:شیوه ارجاع به منابع|نقل از منابع]] و اجتناب از تحقیق دست‌اول پیوندی ناگسستنی با هم دارند: جهت نشان دادن اینکه شما مشغول انجام تحقیق دست اول نیستید، واجب است که مطلبتان را به منابع معتبری ارجاع دهید که '''مستقیماً درباره موضوع مورد بحث صحبت بکنند''' و '''مستقیماً و بدون ابهام''' اطلاعات ارایه شده در مقاله را آنگونه که نوشته شده‌است تأیید کنند.
خط ۱۰۳: خط ۱۰۳:
== یادداشت‌ها ==
== یادداشت‌ها ==
{{پانویس‌ها}}
{{پانویس‌ها}}



[[رده:ویکی‌پدیا:تأییدپذیری]]
[[رده:ویکی‌پدیا:تأییدپذیری]]

نسخهٔ ‏۲۲ نوامبر ۲۰۱۵، ساعت ۱۴:۳۲

ویکی‌پدیا تحقیق یا تفکرات دست‌اول را انتشار نمی‌دهد این شامل موارد زیر می‌شود: حقایقی که هنوز چاپ نشده‌اند، استدلال‌ها، گمانه زنی‌ها، ایده‌ها، هر گونه تحلیل به چاپ نرسیده از داده‌های خام، و همچنین کنار هم گذاشتن مطالب چاپ شده بگونه‌ای که در کنار همدیگر دیدگاه خاصی را پیش برده که هیچکدام از آن منابع به تنهایی و به وضوح از آن دیدگاه حمایت نکنند. به عبارت دیگر، ویکی‌پدیا محلی برای چاپ نظرات، تجربیات، یا استدلال‌های شما نیست. نقل از منابع و اجتناب از تحقیق دست‌اول پیوندی ناگسستنی با هم دارند: جهت نشان دادن اینکه شما مشغول انجام تحقیق دست اول نیستید، واجب است که مطلبتان را به منابع معتبری ارجاع دهید که مستقیماً درباره موضوع مورد بحث صحبت بکنند و مستقیماً و بدون ابهام اطلاعات ارایه شده در مقاله را آنگونه که نوشته شده‌است تأیید کنند.

ویکی‌پدیا:تحقیق دست‌اول ممنوع یکی از سه سیاست محتوایی اصلی ویکی‌پدیا است. دو سیاست دیگر ویکی‌پدیا:دیدگاه بی‌طرف و ویکی‌پدیا:اثبات‌پذیری‌اند. این سه سیاست به کمک هم نوع و کیفیت مطالب قابل قبول در فضای نام اصلی را مشخص می‌کنند؛ بنابراین آنها را نباید جدا از یکدیگر بررسی و تفسیر کرد. ویراستاران باید سعی کنند که خود را با هر سهٔ آنها آشنا کنند. این سه سیاست غیرقابل مناقشه و تغییرند. یعنی اجماع کاربران یا هیچ سیاست دیگری نمی‌تواند آنها را تحت‌الشعاع قرار داده یا برتر از آنها بنشیند.

اگر تحقیق دست اولی دارید که میل دارید آن را چاپ کنید، محل‌های زیادی برای این کار مانند WikiInfo وجود دارد.

تحقیق دست‌اول چیست

تحقیق دست‌اول اصطلاحی است مستعمل در ویکی‌پدیا و به مطالبی در مقاله‌ها که هنوز توسط مراجع نامدار و معتبرمنتشر نشده اشاره می‌کند. در اینجا یعنی نظریه‌ها، داده‌ها، دعاوی، مفاهیم و استدلالها و دیدگاههای منتشر نشده یا هر تفسیر، واکاوی یا تولید جدیدی از داده‌ها، بیانات، مفاهیم و استدلالهایی که به قول یکی از بنیانگذاران ویکی‌پدیا، جیمبو ویلز، به معنی «بازخوانی‌ای نوین یا تفسیر تاریخی جدیدی» است. تحقیق دست‌اول همچنین شامل اصطلاح‌سازی‌های چاپ‌نشده و هرگونه تحلیل یا ترکیب مطالب چاپ‌شده به نحوی که به نظر آید که در راستای پیشبرد موضع خاصی‌است، می‌شود. مطالبی که به مقاله‌ها افزوده می‌شود باید مستقیماً و واضحاً توسط مراجع یاد شده در مقاله تأیید شود.

منابع

تحقیقی که شامل جمع‌آوری و مرتب‌کردن مطالب از منابع موجود است، در صورتی که با سیاست‌های ویکی‌پدیا سازگار باشد، تشویق می‌شود؛ به این کار «تحقیق بر پایه منابع» گفته می‌شود، و جهت نوشتن یک دانشنامه ضروری است؛ ولی مواظب باشید که فرای آنچه در منابع آمده را ذکر نکنید، یا آنها را از طرقی که مقصود منبع نبوده به یکدیگر مرتبط نکنید. نقل مطالب بدون توجه به محتوای کلی آن نیز مجاز نیست. بصورت خلاصه، به آنچه منابع گفته‌اند بچسبید.

اگر در مورد موضوعی، هیچ منبع معتبر شخص سومی موجود نیست، ویکی‌پدیا نباید در آن مورد مقاله‌ای داشته باشد.

منابع معتبر

هر مطلبی که به چالش کشیده شود، یا احتمال به چالش کشیده شدن آن باشد، لازم است که توسط یک منبع معتبر حمایت شود. مطالبی که برای آنها منبع معتبر نتوان یافت تحقیق دست اول به حساب می‌آیند. تنها راهی که می‌توانید نشان دهید که ویرایش شما تحقیق دست اول نیست ارائهٔ منبع چاپ‌شده معتبری است که شامل مطالب یکسان است. حتی اگر مطالب شما منابع خوبی داشته باشند، اگر آنها را به گونه‌ای استفاده کنید که مستقیماً و بدون ابهام آنچه به آنها نسبت می‌دهید را ذکر نکرده باشند، نوشته شما تحقیق دست اول به حساب می‌آید.

منابع اطمینان‌پذیر منابع معتبر چاپ‌شده‌ای‌اند که فرایند قابل اطمینانی را برای چاپ طی کرده‌اند. معمولاً نویسندگانشان معتمد تلقی می‌شوند و در زمینهٔ مورد بحث صاحب صلاحیتند. میزان اطمینان‌پذیری یک منبع بستگی به شرایط دارد. آنچه در مبحثی قابل اطمینان است، ممکن است در مبحثی دیگر چنین نباشد. به طور کلی معتمدترین منابع ژورنال‌های دارای بازبینی دقیق مطالب،[۱] کتاب‌های چاپ شده توسط انتشارات دانشگاهی، روزنامه‌های معروف کثیرالانتشار، مجله‌ها و ژورنال‌های چاپ ناشران معتبرند. چیزی که میان همهٔ اینها مشترک است، فرایندی است که مطلب از زمان نوشته‌شدن تا تأیید برای چاپ طی می‌کند. به عنوان یک قاعدهٔ سرانگشتی هرچقدر تعداد افرادی که در بررسی واقعیت‌ها و امور حقوقی و قضایی و تدقیق در نوشتارها دخیل‌اند بیشتر باشد منبع معتبرتر است. مطالبی که خودچاپ‌کرده‌اند معمولاً قابل‌اطمینان به حساب نمی‌آیند. لیکن استثناءهایی هم وجود دارد که آنها را می‌توانید در این بخش بیابید. هر مطلب بدون منبعی را می‌توان حذف کرد و در زندگی‌نامه‌های زندگان هر مطلب ستیزه‌جویانهٔ بی‌منبع یا با ارجاع ضعیف باید بلافاصله حذف شود.

استفاده از منابع

جملات یک مقاله باید به منابع اثبات‌پذیر ارجاع داده شده باشد. جملات مقالات ویکی‌پدیا عموماً نباید بر بخش‌هایی از منبع که ناواضح، متناقض و یا بر اشارات گذرا آن بنا شود. اگر بخشی از منبع به چند طریق خوانده یا تفسیر می‌شود، یا باید منبع دقیقاً ذکر شود، یا اینکه از آن اجتناب شود. زمانی که بحثی طولانی در یک منبع را خلاصه می‌کنید، آن خلاصه باید بازتاب دهنده خلاصه نویسنده باشد. استنتاجاتی که دقیقاً در متن به آنها اشاره نشده یا بصورت واضحی بیان نشده‌اند، مستقل از اینکه منبع چه باشد، باید اجتناب شود. بسیار مهم است که از منابعی استفاده کنید که به موضوع مورد بحث مربوط باشند، و هنگام بازنویسی به معنی جملات آنگونه که در داخل متن و در کنار جملات دیگر معنی می‌دهند، توجه کنید.

ترکیب چاپ‌نشدهٔ مطالب چاپ‌شده

کنار هم گذاشتن و ترکیب زمانی اتفاق می‌افتد که یک ویرایشگر منابع مختلف را بگونه‌ای کنار هم قرار می‌دهد که به نتیجه‌ای جدید که در هیچکدام از منابع جدید نیامده‌است می‌رسد. حتی اگر مطالب توسط منابع معتبر چاپ شده باشند، نباید بگونه‌ای در کنار هم چیده شوند که باعث ایجاد تحقیق دست اول شود. به عنوان مثال تحقیق دست اول هنگامی که منابع به صورت واضح به نتیجه یکسانی نرسیده باشند، یا اینکه به موضوع مقاله مربوط نباشند اتفاق می‌افتد. خلاصه کردن منابع بدون تغییر معنی آن تحقیق دست اول نیست، بلکه ویرایشگری خوب است. بهترین روش نوشتن مقالات در ویکی‌پدیا این است که اطلاعات را از منابع معتبر جمع کرده و آنها را از زبان خودمان بازنویسی کنیم، ولی باید به قصد اولیه نویسندگان وفادار ماند، و هر ادعا را به منبعی که به صورت آشکار آن ادعا را می‌کند نسبت داد.

ویراستاران معمولاً به اشتباه فکر می‌کنند که اگر الف یک منبع موثق چاپ‌شده باشد و ب هم یک منبع موثق چاپ‌شده باشد، آنگاه می‌توان این دو را ترکیب کرده و موضع پ را پیش برد؛ ولی باید توجه داشت که این مثالی از ترکیب چاپ‌نشدهٔ مطالب چاپ‌شده به منظور پیشبرد یک دیدگاه خاص است و تحقیق دست‌اول به حساب می‌آید. «الف و ب پس آنگاه پ» تنها هنگامی قابل قبول است که یک منبع موثق چاپ‌شده این استدلال را در مورد موضوع مقاله به کار برده باشد.

به عنوان مثال، فرض کنید مقاله‌ای چنین بیان می‌کند:

بگفته احمد، علی با کپی کردن منابع از کتاب دیگری مرتکب دستبرد فکری شده‌است. علی این اتهام را رد کرده، و می‌گوید که استفاده از کتب دیگر جهت یافتن منابع جدید در بین محققین رسمی پذیرفته شده می‌باشد.

تا اینجا مشکلی نیست. حال فرض کنید شخص دیگری بعد از دو جمله بالا مطلب زیر را اضافه کند:

اگر ادعای علی در مورد نگاه کردن با منابع اولیه غلط باشد، این متضاد نحوه رفتار پذیرفته شده در کتابچه راهنمای «نوشتن با منابع» چاپ دانشگاه هاروارد می‌شود زیرا این دفترچه نویسنده را ملزم می‌داند که منابع اولیه را نگاه کند. البته این کتابچه این کار را دستبرد فکری نامگزاری نمی‌کند. در واقع بر اساس تعریف این کتابچه، دستبرد فکری استفاده از اطلاعات، ایده‌ها، کلمات یا ساختار یک منبع است بدون اینکه به آنها ارجاع داده شود می‌باشد.

تمامی قطعه بالا تحقیق دست اول است، زیرا دیدگاه ویرایشگر را مبنی بر اینکه بر اساس تعریف کتابچه راهنمای «نوشتن با منابع» از دستبرد فکری، علی مرتکب آن نشده را بیان می‌کند. جهت سازگارسازی قطعه بالا با این سیاست ویکی‌پدیا، منبع معتبری نیاز است که بصورت مشخص درباره دعوای بین احمد و علی صحبت کند و دقیقاً به همین نکته درباره کتابچه راهنمای «نوشتن با منابع» هاروارد و دستبرد فکری اشاره کند. به عبارت دیگر، آن تحلیل خاص باید توسط یک منبع معتبر در ارتباط با موضوع مورد بحث به چاپ رسیده باشد، قبل از اینکه در ویکی‌پدیا به چاپ برسد.

اگر شما قادر به اثبات چیزی هستید که قلیلی یا هیچ فردی به آن اعتقاد ندارد، ویکیپدیا محل مناسب برای چاپ آن نیست؛ ولی همین که اثباتی در مکان‌های معتبر دیگر ارائه شده و مورد بحث قرار گرفت، می‌توان آن را به ویکیپدیا اضافه کرد. ویکی‌پدیا:اثبات‌پذیری را ببینید.

سیاست «تحقیق دست‌اول ممنوع» مانع از انجام محاسبات ساده (مانند جمع و تفریق اعداد، گرد کردن آنها، محاسبه درصدها، تبدیل واحدها، کشیدن نمودار، یا محاسبه سن یک فرد) نمی‌شود. اینگونه اطلاعات را می‌توان محاسبه کرد و به مقالات افزود حتی اگر در منابع دست دوم موجود نباشند لیکن این امر باید به گونه‌ای باشد که نه اهمیت و برجستگی داده‌ها تغییر کند و نه نیازی به فرض جدیدی خارج از آنچه در منبع ذکر شده‌است باشد. مثلاً اگر منبع چاپ‌شده شمار آراء داده‌شده به یک نامزد در انتخابات را ارائه کرده باشد نوشتن درصد آرا در کنار شمار آنها به شرطی که محاسبه‌ای ساده باشد و تمام آرا از یک منبع اخذ شده باشد تحقیق دست‌اول نیست. استنتاجهایی از این دست نباید به گونه‌ای باشند که در جهت پیشبرد موضعی خاص باشند و همچنین نباید بر اساس مطالب منابعی باشند که در ارتباط با موضوع دیگری به چاپ رسیده‌اند.

ارجاع به خودتان

این سیاست ویکیپدیا ویرایشگران متخصص را از اضافه کردن اطلاعاتشان به ویکیپدیا نهی نمی‌کند، ولی آنها را از استفاده از اطلاعات شخصی شان بدون ارجاع به منابع شان نهی می‌کند. اگر ویرایشگری نتایج تحقیقش را توسط انتشارات معتبری چاپ کرده، می‌تواند آن موضوع را به صورت سوم شخص وارد کرده و به آن منبع ارجاع بدهد مشروط به اینکه در حین انجام این کار به سیاست دیدگاه بی‌طرف وفادار بماند.

البته باید توجه شود که ویرایش مقالات مربوط به شما یا خویشاوندان شما بشدت مکروه بحساب می‌آید، و شما تشویق می‌شوید که هرگونه ویرایش را در صفحات بحث مطرح کنید.

عکس‌های دست‌اول

به خاطر قوانین حق تکثیر شماری از کشورها و رابطهٔ آن با تألیف یک دانشنامهٔ آزاد، تعداد تصاویر عرصهٔ عمومی قابل استفادهٔ ما نسبتاً اندک است. تصاویر، نقاشی‌ها و عکس‌های ویراستاران ویکی‌پدیا این جای خالی را پر می‌کند و ویکی‌نویسان تشویق به گرفتن عکس و کشیدن نگاره‌ها و تصاویر و بارگذرای و انتشار آنها تحت مجوز مستندات آزاد گنو یا سایر مجوزهای آزاد، برای پربارترکردن مقاله‌ها، می‌شوند. عکس‌های تولید شده توسط کاربران ویکی‌پدیا مصداق تحقیق دست اول به حساب نمی‌آیند تا زمانی که نظرات و استدلال‌های جدیدی ارائه نمی‌کنند. به عبارت دیگر عکس‌ها نباید پیش برنده دیدگاهی که خود تحقیق دست اول به حساب می‌آید باشند.

تصاویری که مصداق تحقیق دست اول هستند نباید در ویکیپدیا استفاده شوند. دستکاری ویراستاران در عکس‌ها به منظور مخدوش کردن واقعیات یا مواضعی‌است که عکس نشان می‌دهد قابل قبول نیست. اگر چنین شود و دست‌کاری در عکس ارزش دانشنامه‌ای آن را زیر سؤل ببرد باید نامزد حذف شود. عکس‌هایی که تحقیق دست‌اول محسوب می‌شوند به هیچ وجه نباید بارگذاشته شوند: مثالی از این عکس‌ها اتم هیدروژن است که چند ذرهٔ اضافه در اطراف هستهٔ آن نمایش داده شده‌است و در راستای نظریه‌های بارگذارنده‌است.

منابع اولیه، ثانویه و ثالثه

مقالات ویکیپدیا باید به صورت عمده‌ای بر منابع چاپی ثانویه و تا حد کمتری، ثالثه تکیه کنند. تمامی ادعاهای تفسیری یا تحلیلی از منابع دست اول باید به یک منبع منبع دست دوم (ثانویه) ارجاع داده شود. تحلیل دست اول از منبع اولیه توسط کاربران ویکی‌پدیا مورد پذیرش نیست. منابع اولیه، ثانویه و ثالثه در حوزه سیاست‌های ویکی‌پدیا اینگونه تعریف می‌شوند:

  • منابع دست اول (منابع اولیه) منابع نزدیک به یک واقعه یا منابعی که متعلق به افراد درگیر که دیدگاهی از درون در مورد ماجرا، برهه‌ای تاریخی، اثری هنری، تصمیمی تاریخی و غیره ارائه می‌دهند، مثلاً گزارش شاهد عینی یک تصادف و همچنین خلاصهٔ سخنرانی یک رئیس جمهور که توسط دفتر وی منتشر می‌شود منبع‌های اولیه‌اند. منابع اولیه اطلاعات یا داده‌ها را عرضه می‌کنند: مثل مصنوعات و اشیاء باستان‌شناختی فیلم ویدئو، عکس؛ اسناد تاریخی مثل خاطرات، آمار، گزارش استماع‌های دادرسی، محاکمه‌های قضایی یا مصاحبه‌ها؛ نتایج جدول‌بندی‌شدهٔ آمارگیریها و پرسشنامه‌ها؛ آثار فلسفی اولیه؛ متون مقدس مذهبی؛ اسناد و مضبوطات آزمایشگاهی (مثل پزشکی قانونی) یا مشاهدات بازرسان؛ اسناد مشاهدات میدانی؛ آثار هنری یا تخیلی مانند اشعار، نمایشنامه‌ها، رمان‌ها، تصاویر متحرک، ویدوها، و برنامه‌های تلویزیونی. نکته مهم این است که منابع اولیه شامل نوشته‌های اشخاص نزدیک به ماجرایی که پیرامون آن می‌نویسید، می‌شود و بیانگر یک نگاه از درون به یک دوران تاریخی خاص، یک اثر هنری، یک تصمیم سیاسی و غیره هستند.
سیاست ما: منابع اولیه که توسط انتشارات معتبری (مانند انتشارات دانشگاهی یا یک روزنامه وزین) چاپ شده‌اند ممکن است در ویکی‌پدیا استفاده شوند، ولی ضروری است که این کار باید با احتیاط انجام شود، زیرا سو استفاده از منابع اولیه بسیار آسان است. هر گونه تفسیری از یک منبع اولیه نیازمند یک منبع دست دوم معتبر است که آن تفسیر را بیان کند. یک منبع دست اول (بدون یک منبع دست دوم) فقط می‌تواند برای بیان توصیفی بی‌پرده و سرراست و بدون ارزیابی[۲] از واقعیت‌هایی به کار رود که هر فرد معقول و تحصیل کرده‌ای که به آن منبع دست اول دسترسی داشته باشد بدون دانش تخصصی ثانوی(اضافی) بتواند آن واقعیت‌ها را تأیید کند. به عنوان مثال، مقاله‌ای که درباره یک رمان است می‌تواند بخش‌هایی از رمان را نقل کند که طرح کلی آن را نشان دهد، ولی هرگونه تفسیر این قطعه‌ها نیازمند منبع دست دوم است. نکنید : موضوعات یافت شده در یک منبع اولیه را خودتان آنالیز(تجزیه و تحلیل)، ارزیابی، تفسیر یا ترکیب نکنید، به جای آن به منابع معتبر دست دوم که این کار را کرده‌اند ارجاع دهید. یک مقاله کامل را بر پایه منابع اولیه بنا نکنید و درباره پاراگراف‌های بزرگ در آنها محتاط باشید. موضوع بدون منبع از تجربیات شخصی خودتان را اضافه نکنید زیرا این باعث می‌شود ویکی به یک منبع اولیه از آن موضوع تبدیل شود. دقت بیشتری را درباره استفاده از منابع اولیه‌ای که درباره افراد زنده هستند به کار ببندید، ببینید رهنمود : ویکی‌پدیا:زندگی‌نامه زندگان#از بد به کار بردن منابع اولیه دوری کنید (en) (En).
  • منابع دست دوم (منابع ثانویه) به تحلیل، تعمیم، واکاوی، ترکیب، تفسیر یا ارزیابی منابع اولیه می‌پردازند. این منابع حداقل یک مرحله از اتفاقات دور هستند. این منابع توسط دانشگاهیان، روزنامه‌نگاران و محققان دیگر، و مقاله‌ها و کتاب‌هایی‌اند که تولید می‌شوند. توصیف یک روزنامه‌نگار از تصادف اتومبیلی که خود ندیده‌است یا تحلیل و تفسیر وی از سخنرانی رهبری منابع ثانویه‌اند.
سیاست ما: مقالات ویکی‌پدیا باید معمولاً بر منابع ثانویه تکیه داشته باشند. این مقالات می‌تواند حاوی ادعاهای تحلیلی، ترکیبی، تفسیری، توضیحی یا ارزشی باشند تا زمانی که در یک منبع معتبر ذکر شده باشند.
  • منابع دست سوم (منابع ثالثه) آثار چاپ شده‌ای هستند که به صورت عمده‌ای به خلاصه سازی و جمع‌آوری منابع دست ثانویه می‌پردازند. این دسته از منابع شامل دانشنامه‌ها، و از جمله خود ویکی‌پدیا می‌شود. خیلی از کتب درسی مقدماتی در سطح لیسانس نیز ممکن است تا حدی که به جمع‌بندی منابع ثانویه می‌پردازند، منبع ثالثه در نظر گرفته شوند.
سیاست ما: منابع ثالثه (دست سوم) می‌توانند در فراهم کردن خلاصه‌هایی از موضوعاتی که در کثیری از منابع اولیه و ثانویه پوشش داده شده‌اند، مفید باشند. برخی از منابع ثالثه ممکن است از بقیه قابل اطمینان تر باشند، و درون هر منبع ثالثه برخی مقالات ممکن است از بقیه قابل اطمینان تر باشند. جهت ارزیابی میزان قابل اطمینان بودن منابع اثبات‌پذیری#منابع را ببینید.

اساس گنجاندن مطالب در ویکی‌پدیا اثبات‌پذیری است نه حقانیت. یعنی ما چیزی را گزارش کنیم که منابع موثق به چاپ رسانیده‌اند، چه ما آن منابع را دقیق بدانیم، چه نه. برای اجنتاب از هرگونه پژوهش دست‌اول و نیز برای کمک به ارتقای سطح مقاله‌های ویکی‌پدیا، هر مطلب برگرفته از منبعی دست‌اول و نیز هرگونه تعمیم، تحلیل، ترکیب، تفسیر یا ارزیابی اطلاعات یا داده‌ها باید توسط انتشارات مستقل، مورد اعتماد و معروفی به چاپ رسیده باشد (یعنی خود-چاپ‌کرده نباشد) و از طریق وب یا کتابخانه‌ای عمومی در دسترس باشد. بسیار اهمیت دارد که منابعتان را به دقت و درستی یاد کنید تا خوانندگان بتواننند منابع شما را یافته و خود را قانع کنند که ویکی‌پدیا از منابع به‌درستی استفاده کرده‌است.

منبع‌دهی می‌تواند موضوع پیچیده‌ای باشد، و آنچه در بالا آمده فقط قوانین کلی است. تصمیم اینکه آیا استفاده از یک منبع اولیه، ثانویه یا ثالثه مناسب تر است باید به صورت مورد به مورد در صفحه بحث بررسی شده و از حس عام، و قضاوت خوب ویرایشگری در تصمیم گیری استفاده کرد و یا از ویکی‌پدیا:تابلوی اعلانات منابع معتبر کمک گرفت.

سیاست‌های مرتبط

اثبات‌پذیری

اساسِ گنجاندن مطالب در ویکی‌پدیا اثبات‌پذیری است نه حقانیت. این سیاست به همراه اثبات‌پذیری در تأیید همدیگر و در جهت گنجاندن آن دسته از اظهاراتی (از قبیل تعمیم، تحلیل، ترکیب، تفسیر یا ارزیابی اطلاعات یا داده‌ها) است که توسط انتشارات مستقل، مورد اعتماد و معروفی به چاپ رسیده باشد.

دیدگاه بی‌طرف

ممنوعیت تحقیق دست اول امکان ورود نظر شخصی ویرایشگران به مقالات را محدود می‌کند. بعلاوه با تأکید بر ارائه مطالبی که توسط محققین دیگر تهیه شده‌است، این سیاست در عمل، باعث پوشش نظرات بیشتری می‌شود. بدین سان این سیاست در جهت تقویت سیاست دیدگاه بی‌طرف عمل می‌کند. خیلی وقت‌ها اتفاق می‌افتد که چندین دیدگاه تثبیت شده درباره یک موضوع وجود دارد، و هیچ دیدگاهی حرف آخر را نمی‌زند، مستقل از اینکه چقدر محققانه باشد. وظیفه ویرایشگران ویکی‌پدیا این نیست که تمامی دیدگاه‌های مختلف را مورد تحقیق قرار دهند؛ ولی وظیفه آنها است که هنگام اضافه کردن یک دیدگاه خاص به مقالات، پیش زمینه لازم در مورد نحوه دید را فراهم آورده، میزان استقبال از این دیدگاه را بیان کرده، و ذکر کنند که آیا گروه اکثریتی به آن اعتقاد دارند یا گروه اقلیتی.

گنجاندن دیدگاهی که توسط عده بسیار قلیلی پذیرفته شده‌است می‌تواند تحقیق دست اول به حساب بیاید. جیمبو ویلز، از بنیانگذاران ویکی‌پدیا، در این مورد می‌گوید:

  • اگر نظر شما در اکثریت است، آنگاه باید آسان باشد که منبعی را که مورد قبول عامه کاربران است برای آن پیدا کنید.
  • اگر نظر شما در اقلیت برجسته‌ای است، آنگاه باید آسان باشد که افراد برجسته‌ای را که به آن اعتقاد دارند نام ببرید.
  • اگر نظر شما در اقلیت خیلی کوچک است، آنگاه مستقل از اینکه درست است یا نه، چه بتوانید آن را اثبات کنید چه نه، نباید در ویکی‌پدیا قرار بگیرد، مگر شاید در یک مقاله فرعی. ویکی‌پدیا محلی برای چاپ تحقیق دست اول نیست.

چرا جای تحقیق دست‌اول اینجا نیست

انگیزهٔ اصلی پشت سیاست تحقیق دست‌اول ممنوع مبارزه با یک معضل واقعی بود: افرادی با نظریه‌های شخصی‌ای که تنها عدهٔ کمی آن را جدی می‌گیرند از ویکی‌پدیا به عنوان تریبونی برای سخن‌پراکنی مطرح‌کردن و تبلیغ نظریاتشان استفاده کنند و دنبال جذب پیرو باشند. واضح است که جای این گونه مطالب در ویکی‌پدیا نیست؛ ولی مانع‌شدن از آوردن آنها با توسل به سایر سیاستها آسان نیست. چون این گونه افراد به انتشارات و مقاله‌های بی‌نام‌ونشان و غیرمعتبر خودشان ارجاع می‌دهند و از این رو آن را اثبات‌پذیر (یعنی قابل بررسی) می‌نمایند و نظریاتی اتخاذ می‌کنند که ابطال‌پذیر نیست. اما دقیقاً به این علت که عامهٔ متخصصان کار آنها را جدی نمی‌گیرند، این نظریه‌پردازان موفق به چاپ مطالبشان در ژورنالهای معتبر و نامدار نمی‌شوند بنابراین ما می‌توانیم این قانون را اعمال کنیم.

گرچه انگیزهٔ اصلی پشت این سیاست جلوگیری از آوردن این نظریات کذایی بود، هنگامی که شامل حال تمام ویراستاران شود شهرت ما را به چند صورت خیلی مهم تثبیت می‌کند:

  1. وظیفهٔ ویکی‌پدیا در قبال خوانندگانش اینست که اطلاعاتی که ایشان می‌خوانند قابل‌اطمینان و موثق باشد؛ بنابراین ما تنها به منابع چاپ شدهٔ معتبر و موثق تکیه می‌کنیم. برای کسب اطلاع از چگونگی قضاوت پیرامون وثوق و اطمینان‌پذیری منابع به ویکی‌پدیا:منابع معتبر رجوع کنید.
  2. مراجع معتبر به خواننده منابعی معرفی می‌کنند که با رجوع به آنها می‌تواند پژوهش شخصی خود را به کمک آنها پی بگیرد. فراموش نکنیم کسانی هستند که برای تحقیق پیرامون موضوعی در قدم اول به یک دانشنامه رجوع می‌کنند، نه در قدم آخر.
  3. تکیه بر منابع موثق و قابل ارجاع به ایضاح این نکته که همهٔ دیدگاهها در مقاله مطرح شده‌اند کمک می‌کند و از این رو به بی‌طرفانه شدن مقاله بر اساس سیاست وپ:دبط مدد می‌رساند.
  4. تکیه بر منابع معتبر ممکن است افراد را به مشارکت تشویق کند. مثلاً اگر کسی منبع مهمی را می‌شناسد که در مقاله از آن بهره گرفته نشده‌است، ممکن است با اطمینان و طیب خاطر بیشتری آن مطالب مهم را در مقاله بگنجاند.

جستارهای وابسته

یادداشت‌ها