کارنامه اردشیر بابکان

کارنامه اردشیر بابکان کتابی است به زبان پارسی میانه (پهلوی) که در زمان شاهنشاهی ساسانی نوشته شده است و داستانی است درباره به قدرت رسیدن اردشیر بابکان، سردودمان ساسانی و نیز بخشی پیرامون جانشینش شابور و پسر وی اورمزد.

این اثر نثری کوتاه با سبکی ساده است که احتمالاً در اواخر روزگار ساسانی در پارس نوشته شده است. از بافت این اثر چنین پیداست که موبدان در تدوین آن نقش زیادی داشته‌اند.

کارنامه اردشیر بابکان حاوی برخی جزئیات تاریخی نیز هست هرچند محیط کلی آن داستانی و رمانتیک است. این محیط رمانتیک را تحت تأثیر افسانه‌های مربوط به کوروش که در آن زمان در پارس رواج داشته دانسته‌اند.

مقایسهٔ متن فارسی میانه یا فارسی نو

pad kārnāmag ī ardaxšīr ī pābagān ēdōn nibišt ēstād kū pas az marg ī alaksandar ī hrōmāyīg ērānšahr 240 kadag-xwadāy būd. spahān ud pārs ud kustīhā ī awiš nazdīktar pad dast ī ardawān sālār būd. pābag marzobān ud šahryār ī pārs būd ud az gumārdagān ī ardawān būd. ud pad staxr nišast. ud pābag rāy ēč frazand ī nām-burdār nē būd. ud sāsān šubān ī pābag būd ud hamwār abāg gōspandān būd ud az tōhmag ī dārā ī dārāyān būd ud andar dušxwadāyīh ī alaksandar ō wirēg ud nihān-rawišnīh ēstād ud abāg kurdān šubānān raft.

در کارنامهٔ اردشیر بابکان ایدون نوشته‌شده‌است که پس از مرگ اسکندر رومی، ایرانشهر را ۲۴۰ کدخدای بود. اسپهان و پارس و سامان‌های نزدیک به آن‌ها در دست سالار اردوان بود. بابک شهریار و مرزبان پارس و از گماردگان اردوان بود و در (شهر) استخر نشیمن داشت. بابک را هیچ فرزند نام‌برداری نبود؛ و ساسان، (که) شبان بابک بود، همواره همراه با گوسفندان بود و از تخمهٔ دارای دارایان بود؛ و اندر دژخدایی (= حکومت بد) اسکندر به گریز و نهان- روش شده بود و با کردهای شبان می‌رفت.

منابع

• Middle Persian Literature نوشته Mary Boyce، ص۶۰.
• Kār-Nāmag ī Ardašīr ī Pābagān در دانشنامهٔ ایرانیکا

پیوند به بیرون

• آوانویسی کامل متن کارنامه اردشیر بابکان با حروف لاتین
• بررسی جنبه‌های ادبی کارنامهٔ اردشیر بابکان در مقایسه با روایت نو یافتهٔ یونانی آن. محمدرضا امینی، تاریخ ادبیات، بهار ۱۳۸۹، شماره ۶۴.