تک‌همسری: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۲: خط ۲:


'''تک‌همسری''' یکی از گرایش‌های جفت‌گیرانه در انسان و دیگر جانوران است و در تقابل با [[چندهمسری]] قرار می‌گیرد.
'''تک‌همسری''' یکی از گرایش‌های جفت‌گیرانه در انسان و دیگر جانوران است و در تقابل با [[چندهمسری]] قرار می‌گیرد.

تک‌همسری به طور کلی در جانورانی دیده می‌شود که همکاری جنس نر و ماده در بزرگ کردن فرزندان نیاز است. این وضعیت بیشتر در حیوانات [[گوشتخوار]] و [[حشره‌خوار]] دیده می‌شود و در میان اینان قاعده کلی [[تک‌همسری]] است اما میان جانوران علفخوار که غذای آنها فراوانتر است بیشتر شاهد [[چندزنی]] هستیم چون جنس ماده می‌تواند بدون کمک نر بچه‌ها را بزرگ کند و چندزنی این مزیت فرگشتی را برای جنس نر دارد که شانس [[تولید مثل]] او را بیشتر می‌کند.

الزامات [[فرگشت]]ی باعث شده تا برخی تفاوت‌های ظاهری نیز در بین جانوران چندهمسر و تک‌همسر دیده شود. معمولا در جانوران چندهمسر [[دودیسی جنسیتی]] شدیدتر است. یعنی شکل ظاهری جنس نر و ماده بسیار از هم متمایز هستند. مثلا در پرندگانی همچون [[قرقاول]] و [[طاووس]] با پرهای بلند و رنگارنگی در جنس نر مواجه می‌شویم که هیچ فایده‌ای جز جلب جنس ماده ندارند یا در [[گوزن]]‌ها شاخ‌های بلند و پیچ‌درپیچی در جنس نر می‌بینیم که همین کارکرد را دارند. اما در جانورانی که اصولا به یک همسر اکتفا می‌کنند خبری از این تمهیدات زیستی اسراف‌کارانه نیست.<ref>منینگ، ۹-۲۷۸</ref>

== تعریف دقیق ==
== تعریف دقیق ==
اصطلاح ''تک‌همسری'' خود تفسیربردار است. برای نمونه توان پرسیدن که آیا شخص با داشتن زنان صیغه‌ای ([[متعه]]) همچنان تک‌همسر محسوب می‌شود یا نه. یکی از تعریف‌های تک‌همسری که تا حد زیادی نزد اهل فن مقبول است، چنین است:
اصطلاح ''تک‌همسری'' خود تفسیربردار است. برای نمونه توان پرسیدن که آیا شخص با داشتن زنان صیغه‌ای ([[متعه]]) همچنان تک‌همسر محسوب می‌شود یا نه. یکی از تعریف‌های تک‌همسری که تا حد زیادی نزد اهل فن مقبول است، چنین است:
خط ۲۲: خط ۲۷:
* Wittenberger, James F. and Tilson, Ronald L. (1980). "The evolution of monogamy: Hypotheses and evidence." ''Annual Review of Ecology and Systematics'', 11:197–232.
* Wittenberger, James F. and Tilson, Ronald L. (1980). "The evolution of monogamy: Hypotheses and evidence." ''Annual Review of Ecology and Systematics'', 11:197–232.
{{پایان چپ‌چین}}
{{پایان چپ‌چین}}
* {{یادکرد|فصل= |کتاب=مقدمه‌ای بر رفتارشناسی|نویسنده=اوبری منینگ |ترجمه=عبدالحسین وهاب‌زاده |ناشر=جهاد دانشگاهی مشهد |چاپ= |شهر=|کوشش= |ویرایش= |صفحه= |سال=۱۳۸۳ |شابک=}}

[[رده:تک‌همسری]]
[[رده:تک‌همسری]]
[[رده:ازدواج]]
[[رده:ازدواج]]

نسخهٔ ‏۲ دسامبر ۲۰۱۴، ساعت ۰۲:۱۳


تک‌همسری یکی از گرایش‌های جفت‌گیرانه در انسان و دیگر جانوران است و در تقابل با چندهمسری قرار می‌گیرد.

تک‌همسری به طور کلی در جانورانی دیده می‌شود که همکاری جنس نر و ماده در بزرگ کردن فرزندان نیاز است. این وضعیت بیشتر در حیوانات گوشتخوار و حشره‌خوار دیده می‌شود و در میان اینان قاعده کلی تک‌همسری است اما میان جانوران علفخوار که غذای آنها فراوانتر است بیشتر شاهد چندزنی هستیم چون جنس ماده می‌تواند بدون کمک نر بچه‌ها را بزرگ کند و چندزنی این مزیت فرگشتی را برای جنس نر دارد که شانس تولید مثل او را بیشتر می‌کند.

الزامات فرگشتی باعث شده تا برخی تفاوت‌های ظاهری نیز در بین جانوران چندهمسر و تک‌همسر دیده شود. معمولا در جانوران چندهمسر دودیسی جنسیتی شدیدتر است. یعنی شکل ظاهری جنس نر و ماده بسیار از هم متمایز هستند. مثلا در پرندگانی همچون قرقاول و طاووس با پرهای بلند و رنگارنگی در جنس نر مواجه می‌شویم که هیچ فایده‌ای جز جلب جنس ماده ندارند یا در گوزن‌ها شاخ‌های بلند و پیچ‌درپیچی در جنس نر می‌بینیم که همین کارکرد را دارند. اما در جانورانی که اصولا به یک همسر اکتفا می‌کنند خبری از این تمهیدات زیستی اسراف‌کارانه نیست.[۱]

تعریف دقیق

اصطلاح تک‌همسری خود تفسیربردار است. برای نمونه توان پرسیدن که آیا شخص با داشتن زنان صیغه‌ای (متعه) همچنان تک‌همسر محسوب می‌شود یا نه. یکی از تعریف‌های تک‌همسری که تا حد زیادی نزد اهل فن مقبول است، چنین است: «تک‌همسری وابستگی و رابطهٔ جفتگیرانهٔ اساساً اختصاصی و طولانی‌مدت میان یک نر و یک ماده‌است.» [۲]

در کل، نه تک‌همسری و نه چندهمسری هیچ‌یک اشاره به یکی رابطهٔ ایستا و فرهنگانه ناوردا نمی‌دارند. مثلاً اندر جامعه‌ای که چندهمسری را تابو می‌دانند، یکی رفتار دیده توان شدن که آن را «تک‌همسری زنجیره‌ای» خوانند. در تک‌همسری زنجیره‌ای، شخص (معمولاً مذکر)، اندر زمان تنها یک جفت/همسر می‌دارد، لیک معمولاً پس از جندی جفت/همسر را وانهاده اندر پی همسری بهتر/جوان‌تر می‌رود. به علاوه، افتد که جفت‌های تک‌همسری، با یک‌دگر غدر کنند. خیانت به همسر فرایندی‌است که حتی در مرغان هم دیده می‌شود. نیز از همین روست که قید «اساساً» پیش از صفت «اختصاصی» در تعریف تک‌همسری آمده‌است.[۳]

همیدون در جامعه‌ای چندزنی همهٔ مردان چندین زن نمی‌دارند، اصلاً از دیدی آماری چنین امری ناممکن است چرا که به‌تقریب در شرایط عادی، تعداد مردان و زنان مساوی‌است. پس اگر برخی مردان چندین زن بدارند برخی دیگر مردان بی‌همسر می‌مانند.

تک‌همسری در جامعه‌های انسانی

در جامعه‌های انسانی تک‌همسری ممکن است تحمیل‌شدهٔ زیست‌بوم یا تحمیل‌شدهٔ اجتماع باشد. در تک‌همسری تحمیل‌شدهٔ زیست‌بوم، اوضاع زیست‌محیطی داشتن بیشتر از یک همسر را نامقدور می‌سازد. یعنی به علت سختی اوضاع کسی استطاعت داشتنِ بیشتر از یک همسر (با فرض اینکه همسر بیشتر نان‌خور است تا نان‌آور) نمی‌دارد. در تک‌همسری تحمیل‌شده بر دست اجتماع، مجموعهٔ قانون‌ها سنت‌ها یا مذهب و به بیان کلی‌تر عوامل بازدارندهٔ فرهنگی-اجتماعی-مذهبی مانعی بر سر گرفتن چند همسر است.

پانویس

  1. منینگ، ۹-۲۷۸
  2. Wittenberger 1980: 198
  3. Wittenberger 1980

جستارهای وابسته

فهرست منابع و مآخذ

  • Wittenberger, James F. and Tilson, Ronald L. (1980). "The evolution of monogamy: Hypotheses and evidence." Annual Review of Ecology and Systematics, 11:197–232.
  • اوبری منینگ (۱۳۸۳مقدمه‌ای بر رفتارشناسی، ترجمهٔ عبدالحسین وهاب‌زاده، جهاد دانشگاهی مشهد