تفاوت میان نسخه‌های «خطوط ششگانه»

'''خطوط ششگانه''' یا '''اقلام سته''' که از آن‌ها به‌عنوان '''خطوط اصول''' هم نام برده می‌شود، شش خط اصلی در [[خوشنویسی اسلامی]] هستند که در تمامی کشورهای اسلامی ازجمله ایران رواج داشته اندداشته‌اند و هنوز هم اغلب آن‌ها مورد استفاده [[خوشنویس]]ان هستند. هر یک از این خطوط یا قلم‌ها دارای قواعد و نظم معینی می‌باشند. ابداع این خطوط را به [[ابن مقله وزیر]] نسبت داده‌اند.

از همان آغاز شکل‌گیری [[خط فارسی|خط عربی یا فارسی]] و رسم‌الخط آن دو شیوه نگارش متداول بود؛ یکی بیشتر متشکل از خطوط مستقیم بود که بعدها خط کوفی را تشکیل داد؛ و دیگری حاوی حرکت‌های مدور بود که می‌توان از آن به عنوان نوعی خط نسخ اولیه یاد کرد.

در آغاز دولت [[عباسیان|عباسی]] (۱۳۲-۶۵۶ ه‍. ق) بازار خوشنویسی رونق گرفت و برای تفنن و زیبایی، شیوه‌های متعددی در خط پیدا شد. انواع خط کوفی متجاوز از پنجاه نوع مختلف شد <ref>فضائلی ص ۱۴۲</ref> و خط نسخ اولیه نیز از نظر شکل نگارش واندازه قلم تنوع زیادی پیدا کرد که تشخیص و خواندن و نوشتن همه آن‌ها کار ساده‌ای نبود.

در این زمان قلم‌ها یا روش‌های روشن‌تر و بهتری پدید آمدند که به خطوط ششگانه یا اقلام سته شهرت دارند. ابوعلی محمد بن علی بن حسین (حسن) بن عبدالله بیضاوی شیرازی (شوال [[۲۷۲ (قمری)|۲۷۲]]- [[۳۲۸ (قمری)|۳۲۸ قمری]]/ مارس [[۸۸۶ (میلادی)|۸۸۶]] -[[۹۴۰ (میلادی)|۹۴۰ میلادی]]) معروف به [[ابن مقله|اِبْن ِ مُقْله]]، ادیب، خوشنویس و وزیر [[عباسیان]] را مبدع و شکل دهنده این شش خط مختلف می‌دانند.<ref>ابن ندیم</ref>. درواقع ابن مقله این خطوط را از میان خطوط مختلف ممتاز کرد و آنان را قاعده‌مند ساخت.

او از آمیختن [[خط کوفی اولیه]]، [[نسخ اولیه]] و ابتکارات جدید، خطوط ششگانه را بوجود آورد. ابتدا او خطی ساده و خوانا ایجاد کرد و آن را [[خط محقق]] نامید و قاعده‌مند کرد. سپس از آن، [[خط ریحان]] را ساخت. بعد از آن [[خط ثلث]] را از ریحان پدید آورده و قاعده‌مند کرد. بعد از اینها به شکل دادن [[خط نسخ]] موفق شد. و پس از آن‌ها [[خط توقیع]] و [[رقاع]] را ابداع نمود.

اکثر محققین، ابن مقله را اولین مبتکر و پدیدآورنده [[خوشنویسی اسلامی]] به مثابه یک هنر می‌دانند. پس از او افرادی چون [[محمد بن سمسانی]] و [[محمد بن اسعد]] شیوه او را فرا گرفتند. سپس ''ابوالحسن علی بن هلال'' معروف به [[ابن بواب]]، این شیوه را از آن دو آموخت و یک قرن پس از ابن مقله آن‌ها را تکمیل کرد و تمام خطوطی که او پدید آورده بود را تکامل بخشید.<ref>پیدایش و سیر تحول هنر خط، ص ۷۳</ref>. سپس در قرن هفتم هجری [[یاقوت مستعصمی]](درگذشته به سال ۶۹۸ هجری قمری) <ref>لغت‌نامه دهخدا</ref> خطاط صاحب‌نام در خط ابن بواب تحقیق و تتبع کرد. یاقوت در روش خوشنویسی اقلام ششگانه تغییراتی داد و در زیباتر کردن آن‌ها مؤثر بود. او در در روش تراشیدن قلم و قط زدن استادان پیشین تجدیدنظر کرد.<ref>پیدایش و سیر تحول هنر خط</ref> و بویژه خط ثلث را به کمال نهایی رسانید.

* پیدایش و سیر تحول هنر خط، انتشارت یساولی، چاپ دوم ۱۳۶۰ ش

* ابن ندیم‌ندیم. ''الفهرست''. ص ۱۲