خراشاد

خراشاد

اطلاعات کلی
کشور	ایران
استان	خراسان جنوبی
شهرستان	بیرجند
بخش	مرکزی
دهستان	باقران
نام محلی	خُرَّشاد
خراشاد ۳۲٫۷۴۹۷°شمالی ۵۹٫۴۰۲۲°شرقی / 32.7497; 59.4022
مردم
جمعیت	حدود ۱۰۰۰
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا	۲۰۶۴ متر
اطلاعات روستایی
ره‌آورد	پارچه سنتی، توت، سبد، قالی
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۵۶۲۲۲۳
وبگاه رسمی	وب‌گاه خراشاد

خُراشاد روستایی است واقع در ۲۴ کیلومتری جنوب شرقی بیرجند و واقع در استان خراسان جنوبی. این روستا به سبب نخبه پرور و عالم خیز بودن، صنایع دستی و نیز زیبایی طبیعی آن شهرت دارد.

در لغت‌نامه دهخدا در سال ۱۳۴۵ در مورد خراشاد چنین نوشته شده‌است:

قریه‌ای است از بخش حومه شهرستان بیرجند، واقع در سی هزار گزی جنوب بیرجند. این ناحیه کوهستانی با آب و هوای معتدل و ۹۲۸ تن سکنه فارسی زبان است. آب آن از قنات و محصولاتش غلات، زعفران و سردرختی است. اهالی به کشاورزی و قالی بافی گذران می‌کنند و راه آن اتومبیل رو است. مزرعه گنج آباد و میرزاملک و علی آباد و سالم آباد جزء آن است. در آنجا دفتر ازدواج و طلاق و دبستان وجود دارد.

در درهٔ خراشاد روستاهای گنج‌آباد، سالم آباد، علی آباد و میرزاملک، نصرآباد، ملک آباد، کفکی و برزج واقع شده‌اند.

جمعیت

جمعیت آن در سال ۱۳۴۵ برابر با ۹۲۸ نفر بوده‌است. تعداد سکنه آن طبق آمار سرشماری سال ۱۳۸۵ مرکز آمار ایران برابر با ۲۳۲ خانوار و معادل ۷۵۷ نفر بوده که به همراه گنج آباد، علی آباد، سالم آباد و میرزا ملک، بالغ بر ۸۰۰ نفر می‌گردد که از این تعداد قریب ۷۸ درصد (۶۲۰ نفر) باسواد می‌باشند.

این روستا از روستاهای مهاجرپذیر استان خراسان جنوبی است که هرساله خانوارهایی از مرکز استان به این روستا مهاجرت و در آن ساکن می‌گردند.

طبیعت و آب و هوا

این روستا به دلیل قرارگرفتن در رشته کوه باقران، دارای آب و هوایی معتدل و کوهستانی است که به همراه سرسبزی و زیبایی و نیز وجود کوههای سبز رنگ افیولیتی، روستا، چهره‌ای ییلاقی و تفرجگاهی به خود گرفته‌است به طوری که به نام طرقبه بیرجند شناخته می‌شود. در سالهای اخیر، ساخت و ساز ویلاهای تفریحی و اقامتگاهی رشد فزاینده‌ای گرفته‌است. این ویلاها که توسط اشخاص و برخی از سازمانها ساخته شده‌اند، نقش تفرجگاهی خراشاد را پررنگ تر نموده‌اند.

تصویری از باغهای خراشاد

در اینجا خانه‌های روستایی در دل کوه و بر اوج بلندی پله به پله تا پست‌ترین نقطه هموار بنا، شده‌اند. از بالا که می نگری بام‌ها طبقه به طبقه بر دیوارها سوار شده‌اند. گرچه بالا و پایین رفتن از کوچه‌ها و در حقیقت صخره‌های خراشاد قدری سخت است اما اهالی روستا به راحتی این کار را انجام می دهند. جوی آبی از میان باغ ها می گذرد. در همسایگی خانه‌های گلی و روستایی از لابلای شاخه‌های خشکیده درختان، خانه‌هایی ویلایی ساخته شده که طبق اصول شهرسازی میان باغ ها جلب توجه می کند. این ساخت و سازهای جدید و شیک فقط به دامنه ارتفاعات محدود نشده و به صورت پراکنده حتی به بلندی صخره‌ها نیز گسترش یافته است.

دیدن نماهای سنگی، شیشه‌های رفلکس و آخرین امکانات معماری در روستاها و در کنار ساخت و سازهای قدیمی گذر شتابان قافله تمدن را به یاد می آورد. برخی از ساکنان خراشاد خانه‌های ویلایی ساخته و در فصول گرم سال و گاهی برای فعالیت‌های کشاورزی به روستا باز می گردند, یعنی خانه‌هایی در شهر و زندگی ییلاق - قشلاق دارند.

نام

نام خُراشاد، نامی یگانه بوده و بنا به گفته مرحوم دکتر محمد اسماعیل رضوانی (پدر علم تاریخ معاصر ایران که خود زاده این روستا بود) برگرفته از زبان پهلوی و به معنی محل طلوع خورشید بوده و علت آن نیز واقع شدن این روستا در میان دره‌ای است که این دره به طرف شرق باز گشته و به دشت خراشاد متصل می‌گردد. در نتیجه با توجه به واقع شدن این روستا در ابتدای دره، از نظر مردم محلی، اولین روستای از مجموعه روستاهای واقع در دره خراشاد می‌بوده که خورشید بدان می تابیده‌است.

دکتر رضوانی در مصاحبه اش در سال ۱۳۶۷ با کیهان فرهنگی می‌گوید: خراشاد گویش دیگری است از کلمه خورشید، که من آن را در الاتنبیه و الاشراف پیدا کردم. در جایی که اقالیم سبعه را تقسیم می‌کنند به سیارات سبعه می‌گویند: ((الاقلیم رابع للشمس و هو بالفارسیه خرشاد)).... (مردم محلی به این روستا خُرَشاد می‌گویند)

تصویری از ورودی خراشاد

تاریخچه

تاریخچه روستای خراشاد، به پیش از اسلام بازمی‌گردد. وجه تسمیه این روستا، خود نشان از تاریخ چند هزار ساله این روستا دارد. همچنین وجود آثاری مانند قبرستان زرتشتی‌ها (گبرها) در نزدیکی کاریز خراشاد، قلعه و تونلهای زیر زمینی (که برای مقابله با یورش ترکمنها ساخته شده‌اند)^∗، واقع شدن در ۴ کیلومتری روستای کوچ و نگاره‌های لاخ مزار و... نیاز به اکتشافات و پی جویی‌های باستان‌شناسی را بیش از پیش نشان می‌دهد.

مردم‌شناسی

مردم خراشاد، از نژاد پارس و به زبان فارسی تکلم می‌کنند. ویژگی رفتاری و شخصیتی مردم خراشاد، آنان را مردمی آرام صلح جوی، بافرهنگ و علم دوست معرفی نموده‌است. به طوری که اولین دبستان در منطقه، به نام دبستان دقیقی در سال ۱۳۲۲ به همت دکتر محمد اسماعیل رضوانی در این روستا ساخته شد. از ویژگیهای جالب توجه خراشاد، پرورش افراد و شخصیت‌های موفق و نخبه بسیاری در زمینه‌های علمی، فرهنگی و اقتصادی است که بسیار بیشتر از ظرفیت یک روستا ۱۰۰۰ نفری می‌باشد. بطوری که این منطقه را به مانند منطقه فراهان در استان مرکزی به عنوان یک روستای نخبه پرور در سطح ایران معرفی نموده‌است.

پیرزنی از اهالی خراشاد

اشتغال

مردم منطقه بیشتر به کشاورزی، دامداری، قالی بافی، گلیم بافی و توبافی (پارچه بافی سنتی) اشتغال داشته و از زعفران, زرشک, عناب, توت, گردو و زردآلو، می‌توان به عنوان محصولات عمده کشاورزی خراشاد نام برد. شیخ محمد ابراهیم قدسی در وصف توت خراشاد می‌گوید:….

نُقلی که خدا نموده ایجاد….

بی آنکه رسد به دست قناد….

سیبی است که هست در سمرقند….

توتی است که هست در خراشاد….

علاوه بر اشتغال در بخش کشاورزی و دامداری، در سالیان اخیر با رشد بخش صنعتی در خراشاد و احداث واحدهای صنعتی مانند کشتارگاه صنعتی، مرغداری، بسته بندی چای، مصالح ساختمانی و … , در این بخش هم اشتغال زایی صورت گرفته‌است. به طوریکه صنعت مرغداری در جنوب خراسان، نخستین بار توسط برخی از نخبگان اقتصادی این منطقه با تاسیس نخستین مرغداری در خراشاد، گسترش یافته و در حال حاضر ۱۲ مرغداری فعال در سطح روستا مشغول تولید هستند.

تصویری از غرب خراشاد

همچنین بانوان خراشاد با تاسیس شرکت تعاونی روستایی زنان خراشاد و ارائه خدمات در زمینه تهیه موارد مورد نیاز معیشتی و حرفه‌ای اعضا، تامین اعتبارات و وامهای مورد نیاز و ارائه خدمات به منظور بهبود امور حرفه‌ای، نقش قابل توجهی در گسترش اشتغال زایی در منطقه ایفا می‌کنند. بطوری که به عنوان یکی از فعالترین تعاونی های روستایی در سطح استان شناخته شده‌است.

صنایع دستی

خراشاد به عنوان نخستین روستای هدف صنایع دستی کشور از سوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری معرفی شده‌است.

پارچه بافی سنتی خراشاد یا توبافی به زبان محلی، یکی از مهمترین صنایع دستی استان خراسان جنوبی است به طوریکه به عنوان تنها صنایع دستی این استان، نامزد دریافت مهر اصالت از سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور شده‌است.

در خراشاد تقریبا تمامی بانوان به شغل بافندگی مشغول هستند. حتی بانوان دانشجو یا شاغل که موقتا در بیرجند اقامت دارند در ایام تعطیلات که به خراشاد بازگشته و به هنر بافندگی می‌پردازند.

شرکت در سال ۱۳۸۲ تاسیس گردید

شرکت تعاونی روستایی زنان خراشاد کلیه محصولات را از هنرمندان خریداری و به اقصا نقاط کشور ارسال می‌نماید شرکت در سال ۱۳۸۲ تاسیس و زیر نظر مدیرعامل محترم سرکار خانم ذاکریان در حال فعالیت میباشد .

آموزش و پرورش

خراشاد دارای مدرسه در سه مقطع ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان می‌باشد. دبستان دقیقی خراشاد با بیش از شصت سال سابقه قدیمی‌ترین مدرسه منطقه بشمار می‌رود و نقش به سزایی در پرورش نخبگان این منطقه داشته‌است. محوریت روستا سبب شده‌است که دانش آموزان پسر مقاطع راهنمایی و متوسطه سایر روستاها به خراشاد مراجعه می کنند و در خوابگاه دانش آموزی مستقر شوند. این خوابگاه ویژه دانش آموزان راهنمایی است اما پسران دبیرستانی نیز در محل حضور دارند.

امکانات

خراشاد دارای بیمارستان روستایی، مخابرات، خانه بهداشت، تعاونی‌هایروستایی، شورای حل اختلاف، حسینیه، بانک، دفاتر پست، بیمه، تاکسی تلفنی، کانونهای فرهنگی، تربیتی و ورزشی، دبستان، راهنمایی، دبیرستان، خوابگاه دانش آموزی و... می‌باشد.

حسینیه خراشاد

با وجود اینکه خراشاد به عنوان روستایی ثروتمند و بی نیاز مشهور شده با این حال برخی مردم روستا همچنان در محرومیت به سر می برند و روستا با مشکلاتی چون عدم اجرای طرح هادی، شبکه فاضلاب، عدم مشارکت سازمانهای مربوطه مانند محیط زیست در ایجاد محلی برای دفن زباله روبرو می‌باشد.. .

روستای خراشاد زابل

این روستا که بیشتر به نام خراشادی می‌شناسند، چندین دهه پیش، توسط یکی از مهاجرین خراشادی به نام حاج محمد خراشادی، که بعدها یکی از تجار و ملاکین بزرگ زابل شد، و برپایه عشق و علاقه ای که به موطن خویش داشت، ساخته شده‌است. این روستا یکی از روستاهای بزرگ زابل بوده و طبق سرشماری ۱۳۸۵، جمعیت آن بالغ بر ۱۴۳۴ نفر است.

برخی از بزرگان خراشاد

روستای خراشاد زادگاه بسیاری از شخصیت‌های علمی همانند,

• محمد اسماعیل رضوانی (استاد سابق تاریخ دانشگاه تهران و پدر تاریخ معاصر ایران)
• مرتضی حسن پور فرد خراشاد (اولین پرستار مرد در ایران و عضو هیئت علمی دانشکده پرستاری دانشگاه علوم پزشکی مشهد)
• محمدرضا حافظ نیا (استاد جغرافیای سیاسی دانشگاه تربیت مدرس)
• علی حسینی تاش (عضو هیئت علمی و رئیس دانشگاه امام حسین)
• غضنفر فروزانفر (رییس شورای اسلامی شهر بیرجند و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند)
• سید محمد خراشادیزاده (عضو هیئت علمی گروه فیزیک دانشگاه بیرجند و رئیس دانشگاه جامع علمی کاربردی بیرجند)
• ملا محمد علی خراشادی
• شیخ محمد ابراهیم قدسی
• شیخ محمد حسین خراشادی کاخک

و بیش از ۶۰ عضو هیئت علمی، پزشک و... در ایران, آمریکا, انگلستان, هلند و... می‌باشد..

منابع

• مختصات و ارتفاع، پیش‌شماره، تقسیمات کشوری

نگارخانه

• 
  یکی از محلات خراشاد
• 
  تصویری از مرکز خراشاد
• 
  تصویری از باغات خراشاد
• 
  یکی از محلات قدیمی خراشاد
• 
  ساخت و ساز در محلات جدید خراشاد
• 
  نمایی از خانه‌های مسکونی در یکی از محلات خراشاد
• 
  ادامه دره خراشاد به سمت شرق و دشت خراشاد
• 
  کشاورز خراشادی و غروب آفتاب