عرض (فلسفه): تفاوت میان نسخه‌ها
(بدون تفاوت)
|
نسخهٔ ۲۴ مهٔ ۲۰۰۸، ساعت ۰۶:۵۷
عرض از اصطلاحات منطق و فلسفه است و در برابر ذات قرار دارد. هر محمولی كه از ذات و حقیقت موضوع خارج باشد، عرضی نامیده می‌شود؛ همه‌ی محمولات خارج از ذات، محمولات عرضی هستند. مانند «سیاه» برای انسان؛ زیرا بسیارند انسان‌هایی كه سیاه نیستند. همچنین «شور بودن» یا «گرم بودن» برای آب عرضی است؛ زیرا آب بدون این خصوصیات نیز می‌تواند در خارج وجود داشته باشد یا در ذهن قابل تصور باشد.
عرض عام
هر كلی كه خارج از ذات موضوع بودن و بر بیش از افراد یك حقیقت عرض باشد و بر آن حمل شود، عرض عام نامیده می‌شود. مانند «متحرك» كه برای انسان عرض عام است زیرا گوسفند و آهو نیز متحرك هستند، در حالی كه انسان نیستند. «متحرك» برای حیوان نیز عرض عام است زیرا اجسام نیز می‌توانند متحرك باشند. «سفید» نسبت به شكر عرض عام است؛ زیرا اختصاصی شكر نیست و خرگوش نیز می‌تواند سفید باشد.
عرض خاص
آن كلی است كه خارج از ذات موضوع و بر افراد بیش از یك حقیقت عرض نباشد. عرض خاص مساوی با افراد یك حقیقت است و ممیز افراد موضوع خود می‌باشد. عرض خاص ممیز ماهیت نیست بلكه افراد ماهیت را از جهت داشتن صفات خارجی كه مختص به یك حقیقت هستند، از افراد غیر از این حقیقت كه در جنس با یك‌دیگرمشترك‌اند تمییز می‌دهد و از افراد بیگانه جدا می‌كند. مانند «متمدن» كه نسبت به انسان عرضی است، اما اختصاص به افراد انسان دارد و حیوانات نمی‌توانند متمدن باشند.