فلسفه فضا و زمان

فلسفه‌ی فضا و زمان شاخه‌ای از فلسفه است که با مباحثی چون هستی‌شناسی، شناخت‌شناسی، و ویژگی‌های فضا و زمان سر و کار دارد. هم چنان که این ایده‌ها از آغاز پیدایش فلسفه‌ی فضا و زمان در زمره‌ی مباحث محوری آن بوده‌اند، در عین حال خود فلسفه‌ی فضا و زمان الهام‌بخش دیدگاه کانونی فلسفه تحلیلی در دوران آغازینش بوده است. این دیدگاه کانونی بر پرسش‌هایی اساسی انگشت می‌گذارد؛ همانند این که آیا فضا و زمان به طور مستقل از ذهن ما وجود بیرونی دارند؟ آیا فضا و زمان به طور جداگانه از یکدیگر وجود دارند؟ چه چیزی سبب‌ساز جریان به ظاهر یک‌سویه‌ی زمان است؟ آیا زمان‌های دیگری به جز زمان اکنون وجود دارد؟ و همچنین پرسش‌هایی درباره‌ی سرشت وجود (و به ویژه سرشت وجود در گذر زمان).

ساختار فضا-زمان

همانند فلسفه فیزیک، کاوش درباره‌ی ساختار فضا-زمان سازنده‌ی بخش بزرگی از جستارهای فلسفه فضا و زمان بوده است. این جستارها آمیزه‌ای است که از کشمکش‌های تاریخی مطلق‌گرایی و قراردادگرایی تا بازاندیشی‌هایی بر پایه‌ی دستگاه فنی نظریه نسبیت عام (گرانشی) را در بر می‌گیرد. آن چه در ادامه می‌آید فهرست کوتاهی از همین جستارهاست.

نسبیت همزمانی

بر پایه‌ی نظریه نسبیت خاص هر نقطه‌ای در پهنه کیهان می‌تواند در بر دارنده‌ی رویدادهای ویژه و جداگانه‌ای باشد که برسازنده‌ی لحظه اکنونش هستند. در قضیه ریجیک-پوتنام از همین نهاده بهره گرفته شد تا نشان داده شود نظریه نسبیت کیهان فروبسته‌ای را پیش‌بینی می‌کند که رویداد‌هایش در میان بعد‌های چهارگانه بر جای مانده و از آن فراتر نمی‌روند.

دوگانگی‌ها

الگوهای نظریه میدان‌های کوانتومی نشان داده‌اند که نظریه‌هایی همچون تناظر ای‌دی‌اس/سی‌اف‌تی (دوگانگی پیمانه/گرانش) یا دوگانگی تی (T-duality) که در دو پس‌زمینه‌ی فضا-زمانی جداگانه جای دارند، می‌توانند همسان باشند.

منابع

مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Philosophy of space and time». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۸ آذر ۱۳۹۲.