همهگیرشناسی جانوری
همهگیرشناسی جانوری (انگلیسی: Epizootiology) یا اپیدمیولوژی دامپزشکی، شاخهای از علوم دامپزشکی است که به مطالعه الگوها، علل و اثرات بیماریها در جمعیتهای حیوانی میپردازد.[۱] این دانش با استفاده از روشهای آماری و تحلیلی، به شناسایی عوامل خطر، زنجیره انتقال و راهکارهای کنترل بیماریهای واگیر و غیرواگیر در حیوانات اهلی، وحشی و آبزیان میپردازد.[۲]
مفاهیم کلیدی
[ویرایش]- میزان حمله (Attack Rate): درصد حیوانات مبتلا در جمعیت در معرض خطر طی دوره مشخص
- نرخ شیوع (Prevalence): نسبت حیوانات مبتلا در زمان معین
- اپیدمیولوژی مولکولی: استفاده از تکنیکهای ژنتیکی مانند توالییابی ژنوم برای ردیابی منشأ بیماریها[۳]
- مدلسازی ریاضی: پیشبینی گسترش بیماریهایی مانند تب برفکی با استفاده از الگوریتمهای کامپیوتری
کاربردها
[ویرایش]- کنترل بیماریهای مشترک: نظارت بر بیماریهای زئونوزیک مانند هاری و تب کریمه-کنگو
- مدیریت همهگیریها: طراحی برنامههای واکسیناسیون برای بیماریهای ویروسی مانند آنفلوانزای پرندگان
- اقتصاد دامپزشکی: محاسبه خسارت اقتصادی ناشی از شیوع بیماریهایی مانند طاعون نشخوارکنندگان کوچک
- حفاظت از تنوع زیستی: بررسی تأثیر بیماریها بر جمعیت گونههای در معرض خطر مانند یوزپلنگ آسیایی
روشهای تحقیق
[ویرایش]- مطالعات مقطعی (Cross-sectional)
- مطالعات کوهورت (Cohort)
- مطالعات مورد-شاهدی (Case-Control)
- سیستمهای نظارت فعال/غیرفعال
- تحلیل فضایی با GIS
چالشهای معاصر
[ویرایش]- ظهور بیماریهای نوپدید با منشأ حیات وحش (مانند کووید-۱۹)[۴]
- مقاومت ضد میکروبی در دامها
- تغییرات اقلیمی و گسترش ناقلین بیماریها
- محدودیت دادههای اپیدمیولوژیک در کشورهای در حال توسعه
تاریخچه
[ویرایش]اولین گزارشهای مستند از بررسیهای اپیدمیولوژیک در جانوران به سدۀ ۱۸ و مطالعات جیووانی ماریا لانسیسی بر روی طاعون گاوی در ایتالیا بازمیگردد.[۵] در سدۀ ۲۰، گسترش واکسنها و آنتیبیوتیکها موجب تحول در رویکردهای کنترل بیماریهای دامی شد.
منابع
[ویرایش]- ↑ Thrusfield, M. (2018). Veterinary Epidemiology (4th ed.). Wiley-Blackwell. pp. 3–15. ISBN 978-1-119-23786-9.
{{cite book}}: Check|isbn=value: checksum (help) - ↑ OIE (2021). "Terrestrial Animal Health Code". World Organisation for Animal Health.
- ↑ Gardner, I.A. (2020). "Molecular Epidemiology of Veterinary Pathogens". Veterinary Clinics: Food Animal Practice. 36 (1): 1–12. doi:10.1016/j.cvfa.2019.11.001.
- ↑ One Health Joint Plan of Action (Report). WHO/FAO/OIE. 2022.
- ↑ Wilkinson, L. (1992). Animals and Disease: An Introduction to the History of Comparative Medicine. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-37573-0.
{{cite book}}: Check|isbn=value: checksum (help)