همه‌وند
همه‌وند (همه وند، حمه وند، همیون یا مموندی) نام یکی از ایل‌های کرد ایران ساکن در ایران و عراق است.[۱]
در کردستان عراق ناحیه چمچال واقع در ۶۰ کیلومتری جنوب سلیمانیه مرکز اصلی طوایف همه‌وند است که یکی از عشایر بزرگ کرد عراق محسوب می‌شوند. ریشه اصلی این ایل به ایل‌های کرد ایران بازمی‌گردد که افراد آن در قرن ۱۸ میلادی به عراق مهاجرت کرده و در مناطق گرمیان، کلار، خانقین، چمچال و دیگر مناطق سکنی گزیده‌اند. طوایف همه وند چمچال هم‌اکنون بیشتر از ۶ هزار نفر جمعیت دارند. بخش دیگری از طوایف همه وند در شهرستان سردشت در روستای نیزه (طایفهٔ یادگار بگ زاده) و چغان بالا (طایفه ی یونس آغای سه فروند آغا) ودر مناطق میراباد (نیزه) و سردشت و مهاباد پخش شده اندو ساکن هستند که جمعیت آنها به۲هزار می‌رسد. بخش دیگری از ایل و عشیرت همه وند درمناطق بانه در بخش کانی سور (طایفه ی په یروز آغای سه فروند آغا)ساکن هستند که جمعیت آنها به ۱۱٬۰۰می‌رسد.
ایل همه وندی یکی از قدیمترین ایل‌های کرد از طوایف مروانیان به‌شمار می‌رود. ۹۰۰ سال پیش از منطقه مه می وه ندی زه رین در کنار شهر دیاربکر در کردستان ترکیه کنونی به جنوب کردستان کوچ کردند، قسمت از آنها در استان هولیر یا اربیل ساکن شدند و قسمتی در مناطق چمچمال ساکن شدند و برخی از طایفهٔ یونس آغا و په یروز آغای سه فروند آغا از چمچمال به مناطق سردشت (نیزه ) و بانه کوچ کردند.
از شخصیت‌های مشهور این ایل می‌توان از ملا عبدالقادر همه وند از روحانیان عارف و شاعر اهل سنت کردستان در قرن سیزدهم و چهاردهم هجری نام برد.[۲]
خاندان‌های ایل[ویرایش]
| شهر | کشور | خاندان‌های همه وند |
|---|---|---|
| سردشت |  ایران |
مناطق روستای نیزه:طایفه یادگار بگزاده:شمسی-احمدی-قادری-رحمان زاده
مناطق دشت چه غان:طایفه یونس آغای سه فروند آغا:اسماعیلی-محمدنژاد-زینالی-همه وندی مناطق روستای کانی بی:طایفه آرحمان آغای جیشانه:حاج وطمان آغا شهرسردشت:اسماعیلی |
| مهاباد | ایران |
مناطق کوهستان کله کاوی (بردوکه):طایفهٔ یونس آغای سه فروند آغا:اسماعیلی
شهر مهاباد:اسماعیلی-محمدنژاد-همه وندی |
| ربط | ایران |
شهر ربط:طایفه یونس آغای سه فروند آغا:اسماعیلی-زینالی |
| بانه | ایران |
مناطق بخش کانی سور:طایفه په یروز آغا حدود ۳۰ روستا |
| پیرانشهر | ایران |
شهر پیرانشهر:زینالی-همه وند |
| چمچمال |  کردستان |
مرکزاصلی عشیرت همه وند:همه وند چمچمال: سه فروند:طایفه احمد آغا-حمزه آغا-په یروز آغا-یونس آغا-صفاو آغا-فارس آغا-میران آغا-هارون آغا-قارون آغا-چه لوی آغا-عارف آغا-یادگاربگزاده |
