همخوان لثوی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
جایگاه تولید (فعال و غیرفعال): ۱. برون‌لبی، ۲. درون‌لبی، ۳. دندانی، ۴. لثوی، ۵. پس‌لثوی، ۶. پیش‌کامی، ۷. کامی، ۸. نرمکامی، ۹. ملازی، ۱۰. حلقی، ۱۱. چاکنایی، ۱۲. برون‌چاکنایی، ۱۳. ریشه‌ای، ۱۴. پس‌پسینی، ۱۵. پیش‌پسینی، ۱۶. تیغه‌ای، ۱۷. نوکی و ۱۸. زیرنوکی

لثوی[۱] (به انگلیسی: Alveolar) اصطلاحی است در آواشناسی تولیدی که به جایگاه تولید یک همخوان اشاره دارد. در همخوان‌هایی که در جایگاه لثوی تولید می‌شوند، تیغه زبان (یا تیغه و نوک زبان) با لبه لثه تماس برقرار می‌کند، یا نزدیک به آن قرار می‌گیرد. لبه لثه قسمت برجسته استخوانی‌ای است که بلافاصله پس از دندان بالایی قرار دارد. اگر زبان کمی عقب‌تر، در ابتدای کام و پشت لثه تماس ایجاد کند، چنین همخوانی پس‌لثوی خواهد بود.[۲][۳]

انواع لثوی[ویرایش]

همخوان‌های لثوی در زبان‌های جهان به صورت‌های زیر ظاهر می‌شود:

IPA نام همخوان زبان مثال واج‌نگاری معنا
خیشومی لثوی انگلیسی run [ɹʷʌn] دویدن
انسدادی لثوی بیواک انگلیسی stop [stɑp] توقف/ایست
انسدادی لثوی واکدار انگلیسی debt [dɛt] بدهی/دِین
سایشی لثوی بیواک انگلیسی suit [su:t] مناسب
سایشی لثوی واکدار انگلیسی zoo [zu:] باغ‌وحش
انسایشی لثوی بیواک آلمانی Zeit [t͡saɪt] زمان
انسایشی لثوی واکدار ایتالیایی zaino d͡zaino] کوله‌پشتی
سایشی کناری لثوی بیواک ولزی llwyd [ɬʊɪd] خاکستری
سایشی کناری لثوی واکدار زولویی dlala ɮálà] بازی کردن
t͡ɬ انسایشی کناری لثوی بیواک تسزی элIни [ˈʔe̞t͡ɬni] زمستان
d͡ɮ انسایشی کناری لثوی واکدار اوکیالایی نیازمند مثال - -
ناسوده لثوی انگلیسی red [ɹʷɛd] قرمز
ناسوده کناری لثوی انگلیسی loop [lup] حلقه
مثال ناسوده کناری لثوی نرمکامی‌شده انگلیسی milk [mɪɫk] شیر
زنشی لثوی انگلیسی better [bɛɾɚ] بهتر
زنشی کناری لثوی وندایی - [vuɺa] بازکردن
لرزشی لثوی اسپانیایی perro [pero] سگ
برونسوی لثوی گرجی [ia] لاله
سایشی برونسوی لثوی امهری [ɛɡa] ظرافت
سایشی برونسوی کناری لثوی آدیغی плӀы [pɬ’ə] چهار
درونسوی لثوی واکدار ویتنامی đã [ɗɐ:] -
کلیک کناری لثوی نامایی ǁî [ǁĩ:] بحث

همخوان لثوی در زبان فارسی[ویرایش]

در زبان فارسی پنج همخوان در جایگاه لثوی تولید می‌شوند:[۴]

IPA نام همخوان مثال واج‌نگاری نویسه‌های دیگر
[s] سایشی لثوی بیواک سبز [sbz] «ص» و «ث»
[z] سایشی لثوی واکدار زیبا [ziba] «ض»، «ظ» و «ذ»
[n] خیشومی لثوی واکدار نور [nur] -
[r] لرزشی لثوی واکدار روز [ruz] -
[l] کناری لثوی واکدار لب [lb] -

جستارهای وابسته[ویرایش]

پانویس[ویرایش]

  1. «لثوی» [زبان‌شناسی] هم‌ارزِ «alveolar»؛ منبع: گروه واژه‌گزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. دفتر ششم. فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۷۵۳۱-۸۵-۶ (ذیل سرواژهٔ لثوی)
  2. Kenstowicz (1994), 27
  3. Crystal (2008), 22
  4. ثمره (1388)، 80

منابع[ویرایش]

  • Crystal, David (2008). A Dictionary of Linguistics and Phonetics. Blackwell.
  • Kenstowicz, Michael (1994). Phonology in Generative Grammar. Blackwell.

پیوند به بیرون[ویرایش]