نسخه‌شناسی

نسخه‌شناسی به علم بررسی کتابها به عنوان اشیاء فیزیکی، به‌ویژه نسخه‌های خطی دست‌نوشته روی پوست (یا کاغذ) یا اسناد گفته می‌شود که اغلب به «باستان‌شناسی کتاب» همانند می‌شود.

نسخه‌شناسی به صورت عام مهارت و دانشی است که به‌وسیله آن می‌توان نسخه‌های خطی را از جنبه‌های گوناگون توصیف و معرفی کرد، نسخه‌شناسی اطلاعات مربوط به فیزیکِ نسخه است. همچنین شرایط نگهداری نسخه‌های خطّی از بررسی‌های این علم است؛ نسخه‌های خطی به‌علت قدمت و همچنین جنبه‌های هنری در مجموعه‌های جداگانه در کتابخانه‌ها و موزه‌ها نگهداری می‌شوند زیرا شرایط استاندارد، درجه حرارت، میزان رطوبت باید کنترل شود، همچنین آفت زدایی شوند و از طرفی در معرض تابش نور خورشید و اشعه مادون قرمز و ماوراء بنفش نباشند.

جان مِلونِ فرانسوی، بیان می کند: "از طریق مباحث این دانش جدید، یعنی «کُدیکولوژی» و نسخه شناسی می توان دریافت که این علم، عنوان دیرینه شناسی کتاب، بویژه کتابهای دستنویس را برای خود پیشنهاد می دهد. با این وجود، دامنۀ این علم از شناختِ پیشینۀ کتاب به معنایِ دقیق آن، فراتر می رود تا جنبه های متنوّعی از شناختِ تاریخی را نیز در برگیرد؛ مواردی چون: پیشنیۀ اختصاصیِ کتاب مورد نظر (همان نسخه)، تاریخِ گزارش متون، سرگذشتِ کاتبان کتابها (نسخه نویسان و کنشگران تولید کتاب دستی و چاپی)، تاریخ مخازن نسخه های خطی، تاریخ مخازن و مجموعه ها و گردآورندگان نسخه های خطی.