موسی فقیه سبزواری

علامه، آیت الله میرزا موسی فقیه سبزواری
اطلاعات شخصی
زاده	۱۲۶۲ قمری برابر با ۱۲۲۴ شمسی سبزوار، ایران
درگذشته	شعبان ۱۳۳۶ قمری برابر با خرداد ۱۲۹۷ خورشیدی سبزوار
محل دفن	سبزوار، آرامگاه میرزا موسی فقیه سبزواری
محل اقامت	سبزوار
دودمان	علی بن الحسین امام چهارم شیعیان
آثار معروف	تقریرات درس میرزای اول و میرزای دوم (چاپ نشده)
تحصیلات	سبزوار، مشهد ، سامرّاء، نجف
معلمان	میرزا محمد حسن شیرازی، میرزا محمد تقی شیرازی، آخوند کاظم خراسانی، سید اسماعیل صدر، سید محمد طباطبایی اصفهانی
شناخته شده برای	نخستین کسی که کتاب "کفایة الاصول" آخوند خراسانی را در سبزوار معرفی و خود آغاز به تدریس کرد.
بستگان	عبد الاعلی سبزواری (مرجع تقلید)، میرزا حسن سیادتی، احمد سیادتی (پدر طب معاصر اطفال در ایران)، میرزا حسین فقیه سبزواری (مرجع تقلید)
شاگردان میرزا مهدی فقاهتی (از علمای سبزوار)، میرزا حسین فقیه سبزواری (مرجع تقلید)، میرزا حسن سیادتی (از علمای سبزوار)

میرزا موسی فقیه سبزواری (۱۳۳۶–۱۲۶۲ ه‍. ق)، فقیه و مدرس و از علمای برجسته قرن سیزدهم سبزوار و پدر میرزا حسین فقیه سبزواری (۱۳۰۹–۱۳۸۶ ه‍. ق) از مراجع تقلید و میرزا مهدی فقاهتی (۱۳۶۲ – ۱۳۰۵ ه‍. ق) از علمای برجسته سبزوار در قرن چهاردهم هجری قمری می‌باشد.

میرزا موسی، از شاگردان مبرّز میرزا حسن شیرازی (۱۳۱۲ – ۱۲۳۰ق) و نخستین مدرس و مجتهدی است که کتاب کفایةالأصول آخوند خراسانی را در حوزه علمیه سبزوار معرفی، و خود شروع به تدریس آن کرد.

تولد زندگی

تولد:

وی، معروف به علامه میرزا موسی فقیه سبزواری،میرزا موسی حسینی سبزواری، میرزا موسی مجتهد سبزواری و میرزا موسی سبزواری، فرزند میرزا محمدعلی در سال ۱۲۶۲ قمری برابر با ۱۲۲۴ شمسی، در روستای ایزی در شش کیلومتری سبزوار زاده شد.

نسب:

شاه سلطان حسین صفوی، هنگام عزیمت به مشهد، در حرم حضرت عبدالعظیم با دو نفر از سادات، با نام‌ های میرزا محمد و میرزا عبدالحسین آشنا شد و آن دو را همراه خود آورد. میرزا عبدالحسین به درخواست مردم در سبزوار ماند. وی جد پنجم میرزا موسی است. نسبت میرزا موسی با بیست و نه واسطه، به شاهزاده حسین اصغر یکی از فرزندان علی بن الحسین (امام چهارم شیعیان) منتهی می‌شود.

ازدواج و فرزندان:

پس از بازگشت از مشهد، تصمیم به تشکیل خانواده گرفته و با یکی از خانواده‌های دهقان زادگان آن دوره که در شش فرسنگی سبزوار؛ و محلی به نام " داشخانه " زندگی می‌کردند، ازدواج می‌کند. این ازدواج ایجاب می‌کند که مدت دو سال در سبزوار بماند و همین اقامت اجباری، باعث ایجاد ارتباط بین ایشان و گروهی از سبزواری ها شد.

میرزا موسی، سه دختر و دو پسر داشت که هر دو پسران وی، از عالمان دینی و دارای رتبه اجتهاد بودند. میرزا مهدی فقاهتی (۱۳۶۲–۱۳۰۵ ه‍. ق) از مجتهدان و مدرسان ساکن سبزوار؛ و میرزا حسین فقیه سبزواری (۱۳۸۶–۱۳۰۹ ه‍. ق)، مرجع تقلید ساکن مشهد بود.

مرگ:

میرزا موسی فقیه سبزواری، در ماه شعبان سال ۱۳۳۶ ه‍.ق از دنیا می‌رود. مردم سبزوار پیکر وی را با شکوه بسیار تشییع می‌کنند و در کنار شرق شهر سبزوار به خاک می‌سپارند؛ و از آن پس، قبر او زیارتگاه خاص و عام می‌شود.

تحصیلات

تحصیل در سبزوار:

میرزا موسی، در چهارده سالگی در سال ۱۲۳۸ هجری شمسی، با کسب اجازه از پدر خود میرزا محمدعلی که از دهقانان بود، عازم سبزوار شده و در حوزه علمیه فخریّه (مشهور به مدرسه مبارکه کهنه)، درحجره‌ای که زمانی طبرسی، صاحب تفسیر مجمع البیان درس می‌خوانده، ساکن می‌شود و در طول چهار سال به تحصیل علوم حوزوی مشغول می‌شود.

تحصیل در مشهد:

در سال ۱۲۸۰ قمری (۱۲۴۲شمسی) در سن ۱۸ سالگی از سبزوار به مشهد می‌رود. پس از ورود به مشهد، در مدرسه "عباسقلی خان" (واقع در خیابان نواب صفوی کنونی) مشغول تحصیل می شود. او در طول ۱۸ سال تحصیل، علوم مختلف رایج زمان خود را فرا می‌گیرد و مورد توجه و عنایات اساتید خود در حوزه علمیه مشهد قرار می‌گیرد، اما به امر پدر، به سال ۱۲۹۸ قمری (۱۲۵۹ش) مشهد را ترک و به زادگاه خود باز می‌گردد.

تحصیل در عراق:

در سال ۱۳۰۰ قمری، به قصد ادامه تحصیلات، به نجف و سپس برای رسیدن به محضر میرزا محمد حسن شیرازی، عازم سامراء می‌شود. ۱۲ سال از حضور میرزای شیرازی استفاده می‌کند و مورد توجه وی قرار می‌گیرد. پس از فوت میرزا، به نجف می‌رود و از افراد خاص میرزا محمد تقی شیرازی می‌شود. تا سال ۱۳۲۲ قمری، در نجف و در محضر میرزای دوم ماند و از آخوند خراسانی، اجازه اجتهاد دریافت می‌کند. اهالی سبزوار درخواست بازگشت میرزا موسی از نجف به سبزوار را به میرزای دوم ارسال می‌کنند و به امر او، میرزا موسی به سبزوار باز می‌گردد.

میرزا موسی فقیه سبزواری تا پیش از مرگ، زعامت حوزه و مرجعیت امور مردم سبزوار را به‌عهده داشته و مورد احترام مردم بوده‌است. او با تشکیل حلقه‌ های درس در سطوح عالی، موفق به تربیت شاگردان نامدار بسیاری شد.

استادان

میرزا محمد حسن شیرازی، معروف به میرزای اول، سید محمد طباطبایی اصفهانی، سید اسماعیل صدر، میرزا محمد تقی شیرازی، معروف به میرزای دوم، آخوند خراسانی و ملا هادی سبزواری، معروف ‌ترین اساتید میرزا موسی فقیه سبزواری در سبزوار، سامرا و نجف بودند.

میرزا موسی سبزواری از دید دیگر فقها

محمدمحسن آقا بزرگ تهرانی، مولف دو مجموعه بزرگ "الذریعة الی تصانیف شیعه" و "طبقات اعلام الشیعة" که هم‌ دوره میرزا موسی فقیه سبزواری بوده‌ است، او را تکریم می کند.

عبدالکریم حائری یزدی، مؤسس حوزه علمیه قم نیز، در مقام تجلیل از علم و زهد میرزا موسی فقیه سبزواری در اجازه اجتهادی که به میرزا حسین فقیه سبزواری داده، نوشته‌ است:

«الاقا میرزا حسین دامت افاضاته نجل المرحوم المبرور رکن الاسلام العالم الورع التقی المیرزا موسی السبزواری قدس‌سره الشریف/ آقا میرزا حسین پاینده برکت، فرزند مرحوم مبور، ستون اسلام، عالم وارسته و باتقوا، میرزا موسی سبزواری که روح شریفش قرین رحمت باد.»

کرامت‌ها

روحانیون در روایت از کرامات او گفته‌اند:

«اواخر قرن سیزدهم هجری شمسی، بیماری وبا در سراسر ایران از جمله در سبزوار، گسترش پیدا کرد. وحشت و اضطراب، زندگی مردم را بسیار سخت کرده بود و آمار تلفات نیز هر روز بیشتر می‌شد. از آن جا که میرزا موسی، مجتهدی باتقوا و مورد احترام همگان بود و مردم برای حل مشکلات خود به او مراجعه می‌کردند، برای نجات از بیماری وبا نیز، به او پناه بردند. جمعیت اطراف او را گرفتند و خواهش کردند به مصلای سبزوار برود و برای نجات مردم از وبای کشنده، نماز بخواند و دست به دعا ببرد. میرزا موسی پذیرفت و پس از پایان مراسم نماز و نیایش، ظرف آبی خواست، آن را متبرّک کرد و دستور داد بقیه آب ظرف را در آب انبار شهر ریختند. گفته‌اند از آن پس، هرکس از آن آب به قصد تیمن و تبرک می‌نوشید، سلامت از دست رفته‌اش را باز می‌یافت و برای همیشه، از بیماری وبا در امان بود.»

ثبت ملی آرامگاه میرزا موسی

آرامگاه میرزا موسی فقیه سبزواری در سبزوار، از آثار ملی ثبت شده ایران و مربوط به اواخر دوره قاجار است که توسط میرزا حسین فقیه سبزواری، فرزند میرزا موسی در سال ۱۳۳۶ قمری، برابر با ۱۲۹۷ شمسی ساخته شده‌است.

این اثر در تاریخ ۲۴ تیر ماه ۱۳۸۲، با شمارهٔ ثبت ۹۲۳۸ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران، به نشانی سبزوار، به ثبت رسید.

کتابخانه عمومی

حوزه علمیه محمدیه (سبزوار) و آرامگاه میرزا موسی فقیه سبزواری، هر دو از ساخته‌ های میرزا حسین فقیه سبزواری، فرزند او در سبزوار است که به وسیله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، حوزه علمیه محمدیه، تبدیل به مرکز عالی تربیت مدرّس قران کریم؛ و آرامگاه وی، تبدیل به کتابخانه عمومی شده‌است.

منابع

1. کتاب میراث اسلامی‌ایران، دفتر هفتم، ۱۳۷۷، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، رساله سوم، احوال آیت‌الله سبزواری به قلم خودشان، روایت مرحوم معلم حبیب آبادی، به کوشش رسول جعفریان. صفحهٔ ۷۱.
2. غلامرضا جلالی، مجله نگاه حوزه، ویژه حوزه خراسان، ضمیمه مجله حوزه، شماره ۱۸ – ۱۷، سال دوم، مرداد و شهریور ۱۳۷۵
3. کتاب مکارم الاثار، محمد علی معلم حبیب آبادی، متولدین ۱۳۰۹ هجری قمری.
4. کتاب گنجینه دانشمندان، شریف رازی محمد، کتابفروشی اسلامیه، تهران، ج ۵، صص ۳۲۶ – ۳۱۶
5. کتاب عمری پر افتخار، یا زندگی‌نامه آیت‌الله العظمی حاج میرزا حسین فقیه سبزواری، ناصری و نوغانی، مشهد، ۱۳۴۶، بورس کتاب.
6. کتاب سیمای سبزوار، سرزمین سربداران، تألیف محمد ابراهیم احمدی، انتشارات نبوغ، قم، ۱۳۷۵، صفحهٔ ۱۵۶
7. کتاب سبزوار شهر دانشوران بیدار، نوشته محمود بیهقی، صفحه ۱۴۸ و ۱۴۹
8. کتاب مردان علم در میدان عمل، جلد ششم، سید نعمت‌الله حسینی
9. محمد محسن آقا بزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه، جلد ۱۷، صفحه ۴۰۶، ناشر دار احیاء التراث العربی، بیروت، لبنان، ۱۴۳۰ هجری قمری

جستارهای وابسته

• میرزا حسین فقیه سبزواری
• آرامگاه موسی فقیه سبزواری
• میرزای شیرازی
• ملا هادی سبزواری
• آخوند خراسانی
• میرزا محمدتقی شیرازی
• مدرسه محمدیه (سبزوار)
• سید اسماعیل صدر
• سبزوار

پیوند به بیرون

• دانشنامه اسلامی
• ویکی نور
• اداره میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری سبزوار
• اداره کتابخانه های عمومی سبزوار
• خبرگزاری فارس: آرامگاه موسی فقيه سبزواری اثر ملی شد