پرش به محتوا

مکانیسم ماشه تحریم‌ها علیه ایران

بررسی‌شده
مقاله حفاظت‌شده
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

مکانیسم ماشه
شورای امنیت سازمان ملل متحد؛ نهاد تصمیم‌گیرنده در اجرای مکانیسم ماشه
تاریخ ایجادژوئیهٔ ۲۰۱۵ (در قالب قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت)
تاریخ ارائه۲۸ اوت ۲۰۲۵
تاریخ اثرگذاری۲۸ سپتامبر ۲۰۲۵[۱]
جای ایجاد سندوین، اتریش
دستور از سویشورای امنیت سازمان ملل متحد
نویسنده(گان)جان کری و سایر اعضای گروه ۱+۵

مکانیسم ماشه یا اسنپ‌بک[۲] (به انگلیسی: Snapback Mechanism) سازوکاری در چارچوب برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بود که به اعضای دائمی شورای امنیت سازمان ملل متحد اجازه می‌داد در صورت نقض تعهدات از سوی ایران، بدون نیاز به رأی‌گیری، تحریم‌های قبلی شورای امنیت را دوباره اعمال کنند.[۳][۴][۵][۶] این سازوکار با اقدام تروییکای اروپایی در نهایت در ۲۸ سپتامبر ۲۰۲۵ فعال شد و قطعنامه‌های تحریمی علیه ایران را بازگرداند.[۷]

ریشه‌شناسی «ماشه» یا «اسنپ‌بک» از آنجاست که مانند کشیدن ماشهٔ تفنگ، تنها یک بار تصمیم‌گیری در شورای امنیت می‌تواند به بازگشت ناگهانی تحریم‌ها منتهی شود. مطابق این قطعنامه، لازم نیست تمام اعضای شورای امنیت برای بازگشت تحریم‌ها رأی مثبت دهند؛ بلکه صرفاً کافی است یکی از اعضای دائم آن ادعای «عدم پایبندی اساسی» ایران را مطرح کند.[۸]

در ۲۸ اوت ۲۰۲۵، کشورهای فرانسه، آلمان و بریتانیا تصمیم گرفتند که «مکانیسم ماشه» را فعال کنند تا بدین ترتیب، تحریم‌ها علیه ایران طی سی روز، دوباره فعال و برقرار شوند. این کشورها دلیل فعال شدن مکانیسم ماشه را وجود شواهدی دانستند که نشان می‌دهد ایران اورانیوم را در سطح بسیار بالایی غنی‌سازی کرده است و این امر آشکار می‌سازد که اهداف حکومت ایران صرفاً صلح‌آمیز نیست، بلکه در جهت تولید سلاح هسته‌ای است و بدین لحاظ، برنامهٔ هسته‌ای ایران تهدیدی جدی برای صلح و امنیت جهانی محسوب می‌شود.[۹][۱۰][۱۱]

در ۱۹ سپتامبر ۲۰۲۵، قطعنامه‌ای که کره جنوبی برای جلوگیری از بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران به شورای امنیت ارائه داده بود، رد شد. این قطعنامه تنها از سوی چهار کشور (چین، روسیه، پاکستان و الجزایر) حمایت شد که کمتر از نه رأی مورد نیاز برای تصویب بود. در نتیجه تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران در پایان ماه بار دیگر به اجرا گذاشته خواهند شد.[۱۲] در واکنش، شورای عالی امنیت ملی تصمیم گرفت همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را به حالت تعلیق درآورد.[۱۳] پس از آن روسیه و چین به شورای امنیت پیشنهاد کردند که تحریمهای پیشین این شورا، تا بهار ۲۰۲۶ به تعویق بیفتد، اما شورای امنیت سازمان ملل متحد، به قطعنامه پیشنهادی روسیه و چین، برای تمدید مهلت بازگشت تحریمها علیه ایران رای نداد و به این ترتیب مکانیزم ماشه فعال شد. پیش نویس قطعنامه روسیه و چین، با ۴ رای موافق، ۹ رای مخالف و ۲ رای ممتنع تصویب نشد و شکست خورد.[۱۴]

پیش‌زمینه

این سازوکار در جریان مذاکرات هسته‌ای ایران و قدرت‌های جهانی (گروه ۱+۵) برای اطمینان از اجرای تعهدات ایران طراحی شد. پس از امضای برجام در ۲۰۱۵، قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت آن را تصویب و مکانیسم ماشه را به‌طور رسمی وارد نظام حقوق بین‌الملل کرد.[۱۵]

انتقادات زیادی به محمدجواد ظریف رئیس تیم مذاکره کننده و وزیر وقت امور خارجه ایران به‌دلیل امضای این سازوکار که به پیشنهاد ایالات متحده آمریکا در برجام گنجانده شده بود، وارد شد. با این حال، او در سال ۱۳۹۴ وجود مکانیسم ماشه در برجام را رد کرد ولی در سال ۱۳۹۸ گفت که مکانیسم ماشه قابل عملیاتی شدن نیست.[۱۶][۱۷][۱۸][۱۹][۲۰] ظریف در مرداد ۱۴۰۴ در مصاحبه‌ای اعلام کرد که کلمه تعلیق به جای لغو تحریم‌ها را فردی به نام فرانچسکو در برجام گنجانده است و خود او از آن خبر نداشته است. تقریباً هیچ‌کدام از رسانه‌های جناح اصلاح‌طلبان این خبر را پوشش ندادند و در ادامه روند سالیان گذشته خود، مقصر را محمود احمدی‌نژاد و سعید جلیلی معرفی کردند.[۲۱][۲۲][۲۳]

نحوهٔ اجرا و فعال شدن

بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱، اگر یکی از طرف‌های توافق ادعا کند که ایران به تعهداتش عمل نکرده است، می‌تواند اطلاعیه‌ای به شورای امنیت ارائه دهد. در این صورت شورای امنیت ۳۰ روز فرصت دارد تا با رأی‌گیری، جلوی بازگشت تحریم‌ها را بگیرد؛ امّا چون هر عضو دائم حق وتو دارد، عملاً هیچ کشوری نمی‌تواند مانع بازگشت خودکار تحریم‌ها شود. از این رو، اصطلاح «ماشه» به مفهوم فعال شدن سریع و اجتناب‌ناپذیر این فرایند است.[۲۴] ۲۷ تیر ۱۴۰۴ فرانسه، بریتانیا و آلمان اعلام کردند که خواهان از سرگیری مذاکرات با مقامات جمهوری اسلامی ایران دربارهٔ برنامه هسته‌ای این کشور هستند و در صورت عدم پاسخگویی ایران به این خواسته، تا پایان تابستان مکانیسم ماشه و تحریم‌های سازمان ملل متحد را دوباره اعمال می‌کنند.[۲۵]

مناقشه بر سر استفادهٔ آمریکا

در ۲۰۲۰، ایالات متحده آمریکا پس از خروج از برجام در ۲۰۱۸، به‌طور یکجانبه مدعی شد که ایران تعهداتش را نقض کرده و خواستار بازگرداندن تحریم‌ها شد. این اقدام با مخالفت شدید کشورهای اروپایی، روسیه و چین روبه‌رو شد. آن‌ها اعلام کردند که آمریکا با خروج از توافق، صلاحیت استفاده از مکانیسم ماشه را از دست داده است.[۲۶]

روز پنجشنبه ۲۸ اوت ۲۰۲۵، سه کشور اروپایی فرانسه، آلمان و بریتانیا در نامه‌ای به شورای امنیت روند ۳۰ روزه سازوکار مکانیسم ماشه برای بازگشت تحریم‌های سازمان ملل را فعال کردند. بر اساس نامهٔ ارسال شده به شورای امنیت سازمان ملل متحد، فرانسه، آلمان و بریتانیا از ایران خواسته‌اند تا برای حل نگرانی‌ها دربارهٔ برنامه هسته‌ای‌اش در دیپلماسی سازنده مشارکت کند. در این نامه آمده است: «سه کشور اروپایی متعهد هستند از تمام ابزارهای دیپلماتیک موجود برای تضمین اینکه ایران هرگز به سلاح هسته‌ای دست نیابد، استفاده کنند.»[۹] بدین ترتیب، شورای امنیت باید ظرف ۳۰ روز دربارهٔ ادامهٔ تعلیق تحریم‌های ایران رأی‌گیری کند. تصویب این قطعنامه به حداقل ۹ رأی موافق و وتو نشدن آن از سوی اعضای دائم شورای امنیت یعنی آمریکا، روسیه، چین، بریتانیا و فرانسه نیاز دارد. با توجه به موضع سه کشور اروپایی، احتمال تصویب چنین قطعنامه‌ای عملاً منتفی است و در نتیجه، تمامی تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران اواخر سپتامبر یعنی ۳۰ روز پس از آغاز روند فعال کردن مکانیسم ماشه دوباره اعمال خواهند شد؛ مگر اینکه شورای امنیت سازمان ملل اقدام دیگری انجام دهد.[۲۷]

با این حال، در ۱۹ سپتامبر ۲۰۲۵ (۷ مهر ۱۴۰۴)، شورای امنیت سازمان ملل متحد، پیش‌نویس قطعنامه‌ای را برای لغو تحریم‌ها علیه ایران را تصویب نکرد و به این ترتیب، همهٔ قطعنامه‌های پیشین شورای امنیت در قبال ایران از سر گرفته می‌شود.[۲۸] کشورهای چین، الجزایر، پاکستان و روسیه به تدوام لغو تحریم‌ها علیه ایران رأی مثبت دادند و رأی کشورهای کره جنوبی و گویان ممتنع بود. همچنین بریتانیا، آمریکا، سومالی، فرانسه، سیرالئون، یونان، دانمارک، اسلوونی و پاناما به این قطعنامه رأی منفی دادند.[۲۹] در نتیجه تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران در پایان ماه بار دیگر به اجرا گذاشته خواهند شد.[۱۲] در واکنش، شورای عالی امنیت ملی تصمیم گرفت همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را به حالت تعلیق درآورد.[۱۳]

دلایل فعال شدن

آزمایش‌های موشکی (۲۰۱۶)

در ۲۹ مارس ۲۰۱۶، ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه و آلمان نامه‌ای مشترک به دبیرکل سازمان ملل متحد، بان کی‌مون، نوشتند و ایران را به «سرپیچی» از قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت از طریق آزمایش‌های موشکی انجام شده پس از توافق متهم کردند. در این نامه آمده بود که این موشک‌ها «ذاتاً قابلیت حمل سلاح‌های هسته‌ای» دارند. با این حال، از گفتن اینکه این آزمایش‌ها غیرقانونی بوده‌اند، خودداری کرد. قطعنامه ۲۲۳۱ از ایران می‌خواهد از فعالیت‌های مرتبط با موشک‌هایی که قادر به حمل و پرتاب سلاح‌های هسته‌ای باشند، خودداری کند؛[۳۰] امّا بر اساس گزارش دیپلمات‌های ناشناس در گزارش دویچه وله، این زبان از نظر حقوقی الزام‌آور نیست و نمی‌توان آن را با اقدامات تنبیهی اجرا کرد.[۳۱]

حملات پهپادی (۲۰۲۰)

در ۹ ژوئن ۲۰۲۰ دبیرکل سازمان ملل متحد، آنتونیو گوترش، در گزارش دوسالانه خود به شورای امنیت سازمان ملل در مورد تحریم تسلیحاتی ایران بیان کرد که موشک‌های کروز استفاده شده در چندین حمله ۲۰۱۹ به عربستان سعودی منشأ ایرانی داشته‌اند. موشک‌های کروز یا پهپادهای استفاده شده در حمله ۲۰۱۹ به عفیف، حمله ۲۰۱۹ به ابقیق-خریص و حملات ۲۰۱۹ به فرودگاه بین‌المللی ابها در عربستان سعودی منشأ ایرانی داشتند، همچنین چندین قلم از تجهیزاتی که توسط ایالات متحده در نوامبر ۲۰۱۹ و فوریه ۲۰۲۰ توقیف شدند. در آن زمان، کلی کرافت، سفیر ایالات متحده در سازمان ملل گفت که در نتیجه گزارش گوترش او «قطعنامه‌ای برای تمدید تحریم تسلیحاتی علیه ایران را به زودی به گردش خواهد انداخت.» دیپلمات‌ها گفتند که واشینگتن احتمالاً با «نبرد سخت و پیچیده‌ای» مواجه خواهد شد.[۳۲]

قاچاق پهپاد به روسیه (۲۰۲۲)

در ۱۸ اکتبر ۲۰۲۲، وزارت امور خارجه ایالات متحده آمریکا ایران را به نقض قطعنامه ۲۲۳۱ از طریق فروش پهپادهای شاهد ۱۳۱ و شاهد ۱۳۶ به روسیه متهم کرد[۳۳][۳۴] که با ارزیابی‌های مشابه فرانسه و بریتانیا همسو بود. ایران ارسال سلاح برای استفاده در تهاجم روسیه به اوکراین را تکذیب کرد.[۳۵][۳۶] در ۲۲ اکتبر، فرانسه، بریتانیا و آلمان رسماً خواستار تحقیق توسط تیم سازمان ملل مسئول قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل ۲۲۳۱ شدند.[۳۷]

در پاسخ به این اتهامات، در ۱۹ و ۲۴ اکتبر سفیر ایران در سازمان ملل به شورای امنیت سازمان ملل متحد نوشت که این تفسیر اشتباهی از بند ۴ ضمیمه B قطعنامه است که صراحتاً بیان می‌کند که بر اقلامی اعمال می‌شود که «می‌توانند به توسعه سیستم‌های انتقال سلاح‌های هسته‌ای کمک کنند» که این پهپادها چنین قابلیتی ندارند.[۳۸][۳۹]

در ۲۶ اکتبر، موضوع تشریفاتی اینکه آیا گروهی از کشورهای عضو می‌توانند از دبیرخانه درخواست انجام تحقیق کنند تا اینکه شورای امنیت به عنوان یک کل در مورد این موضوع تصمیم بگیرد، در جلسه شورای امنیت سازمان ملل مورد بحث قرار گرفت، که مشاور حقوقی سازمان ملل، میگل سوآرِس، بیان کرد که دبیرکل سازمان ملل و کارکنان دبیرخانه «نباید از هیچ دولتی دستورالعمل بخواهند یا دریافت کنند» اما می‌توانند اطلاعاتی را که به توجه آن‌ها رسانده شده است، در نظر بگیرند.[۴۰][۴۱][۴۲]

فرسایش برجام (۲۰۲۵–۲۰۱۹)

در فوریه ۲۰۱۹، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تأیید کرد که ایران هنوز به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بین‌المللی ۲۰۱۵ پایبند است. با این حال، در ۸ مه ۲۰۱۹، ایران اعلام کرد که اجرای برخی بخش‌های برجام را تعلیق می‌کند و تهدید کرد که در صورت عدم دریافت محافظت از تحریم‌های آمریکا در مدت ۶۰ روز، اقدام بیشتری انجام خواهد داد.[۴۳] در ژوئیه ۲۰۱۹، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تأیید کرد که ایران هم حد مجاز ذخیره‌سازی ۳۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده و هم محدودیت غنی‌سازی ۳٫۶۷ درصد را نقض کرده است.[۴۴] در ۵ نوامبر ۲۰۱۹ رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، علی‌اکبر صالحی، اعلام کرد که ایران اورانیوم را در تأسیسات غنی‌سازی فردو به ۵ درصد غنی‌سازی خواهد کرد و افزود که کشور قابلیت غنی‌سازی اورانیوم تا ۲۰ درصد را در صورت نیاز دارد.[۴۵] همچنین در نوامبر سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران، بهروز کمالوندی، بیان کرد که ایران در صورت نیاز می‌تواند تا ۶۰ درصد غنی‌سازی کند.[۴۶] رئیس‌جمهور ایران، حسن روحانی، اعلام کرد که برنامه هسته‌ای ایران در حالی که کشور مرحله سوم خروج از برجام ۲۰۱۵ را آغاز می‌کند، «بدون محدودیت» خواهد بود.[۴۷]

در ۵ ژانویه ۲۰۲۰، دو روز پس از ترور قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس توسط آمریکا، دولت ایران اعلام کرد که دیگر هیچ محدودیت برجام در زمینه ظرفیت غنی‌سازی اورانیوم، سطوح یا اندازه ذخیره‌سازی را رعایت نخواهد کرد.[۴۸] در مارس ۲۰۲۰، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت که ایران ذخیره اورانیوم غنی‌شده خود را از اوایل نوامبر ۲۰۱۹ تقریباً سه برابر کرده است.[۴۹] در سپتامبر ۲۰۲۰، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارش داد که ایران ده برابر بیشتر از اورانیوم غنی‌شده مجاز در برجام انباشت کرده است.[۵۰]

در طول سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲، ایران سری‌های متوالی از سانتریفیوژهای پیشرفته (IR-2m, IR-4، IR-6) را در نطنز و فردو نصب کرد که تولید غنی‌سازی آن را به‌طور قابل‌توجهی افزایش داد.[۵۱][۵۲] در فوریه ۲۰۲۱، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارش داد که ایران اجازه دسترسی به داده‌های تأسیسات هسته‌ای و همچنین برنامه‌های مربوط به تأسیسات آینده را متوقف کرده است.[۵۳] در آوریل ۲۰۲۱، یک حمله خرابکارانه به تأسیسات غنی‌سازی نطنز صورت گرفت که باعث قطعی برق و آسیب به سانتریفیوژها شد. ایران با افزایش بیشتر غنی‌سازی پاسخ داد. ایران در روزهای بعد، تولید اورانیوم غنی‌شده ۶۰ درصد را آغاز کرد که سطحی بی‌سابقه برای ایران بود که اندکی کمتر از درجه تسلیحاتی (۹۰ درصد و بالاتر) بود. این غنی‌سازی ۶۰ درصد در نطنز و سپس در فردو نیز انجام شد و ذخیره‌ای ایجاد کرد که تا اوایل ۲۰۲۳ بیش از حدود ۷۰ کیلوگرم اورانیوم ۶۰ درصد را تجاوز کرد. اگر ایران تصمیم بگیرد که این مواد را به ۹۰ درصد غنی‌سازی کند، برای چندین کلاهک هسته‌ای کافی خواهد بود. بریتانیا، فرانسه و آلمان گفتند که ایران «هیچ کاربری غیرنظامی قابل اعتماد برای فلز اورانیوم ندارد» و این خبر را به دلیل «پیامدهای نظامی بالقوه خطرناک» آن «عمیقاً نگران‌کننده» خواندند.[۵۴] در ۲۵ ژوئن ۲۰۲۲، در دیداری با دیپلمات ارشد اتحادیه اروپا، مقام ارشد امنیتی ایران، علی شمخانی، اعلام کرد که ایران تا زمانی که غرب «رفتار غیرقانونی» خود را اصلاح نکند، به پیشبرد برنامه هسته‌ای خود ادامه خواهد داد.[۵۵]

طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در ژوئیه ۲۰۲۲ ایران غنی‌سازی اورانیوم خود را از طریق استفاده از تجهیزات پیشرفته در تأسیسات زیرزمینی فردو در پیکربندی‌ای افزایش داده بود که می‌تواند سریع‌تر بین سطوح غنی‌سازی تغییر کند.[۵۶] در سپتامبر ۲۰۲۲، آلمان، بریتانیا و فرانسه نسبت به صداقت ایران در بازگشت به برجام پس از اصرار تهران بر اینکه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تحقیقات خود دربارهٔ آثار اورانیوم در سه مکان اعلام‌نشده ایرانی را ببندد، ابراز تردید کردند.[۵۷] آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت که نمی‌تواند ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران را تضمین کند و بیان کرد که «هیچ پیشرفتی در حل‌وفصل سؤالات دربارهٔ حضور گذشته مواد هسته‌ای در مکان‌های اعلام‌نشده» وجود نداشته است.[۵۸] در پاسخ به خواست‌های ایران برای پایان دادن به تحقیقات، دبیرکل سازمان ملل متحد، آنتونیو گوترش، از ایران خواست تا «گفت‌وگوی جدی» دربارهٔ بازرسی‌های هسته‌ای برقرار کند و گفت که استقلال آژانس بین‌المللی انرژی اتمی «ضروری» است.[۵۹] در فوریه ۲۰۲۳، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارش داد که اورانیوم غنی‌شده تا ۸۴ درصد در ایران یافته است. دولت ایران ادعا کرده که این یک «نوسان غیرعمدی» در سطوح غنی‌سازی است، اگرچه ایرانی‌ها آشکارا اورانیوم را تا خلوص ۶۰ درصد غنی‌سازی کرده‌اند که نقض برجام ۲۰۱۵ محسوب می‌شود.[۶۰] در ۲۰۲۴ رئیس‌جمهور ایران، مسعود پزشکیان، علاقه‌مندی خود را برای بازگشایی مذاکرات با ایالات متحده دربارهٔ برجام ابراز کرد.[۶۱][۶۲]

در نوامبر ۲۰۲۴، ایران اعلام کرد که پس از محکومیت عدم انطباق و رازداری ایرانیان توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، سانتریفیوژهای پیشرفته جدیدی خواهد ساخت.[۶۳][۶۴]

در ژانویه ۲۰۲۵، گزارش شد که ایران در حال توسعه فناوری موشک‌های بلندبرد تحت نظر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است که برخی طرح‌ها بر اساس الگوهای کره شمالی بوده‌اند. طبق گزارش شورای ملی مقاومت ایران، این موشک‌ها مانند قائم-۱۰۰ و سیمرغ می‌توانند کلاهک‌های هسته‌ای حمل کنند و به اهدافی تا ۳۰۰۰ کیلومتری از جمله بخش‌هایی از اروپا دست یابند.[۶۵]

در مارس ۲۰۲۵، رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، نامه‌ای به ایران ارسال کرد و خواستار احیای مذاکرات هسته‌ای شد. علی خامنه‌ای، رهبر ایران، بعداً گفت: «برخی دولت‌های زورگو بر مذاکره اصرار دارند نه برای حل مسائل، بلکه برای تحمیل انتظارات خود» که به عنوان پاسخی به آن نامه تلقی شد.[۶۶][۶۷][۶۸]

در اواخر مارس ۲۰۲۵، مشاور ارشد خامنه‌ای، علی لاریجانی، گفت که ایران در صورت حملهٔ آمریکا، اسرائیل یا متحدانش چاره‌ای جز تولید سلاح هسته‌ای نخواهد داشت.[۶۹]

در آوریل ۲۰۲۵، ترامپ فاش کرد که ایران تصمیم گرفته است برای توافق بر سر برنامه هسته‌ای خود با آمریکا مذاکره کند.[۷۰] در ۱۲ آوریل، هر دو کشور اوّلین نشست سطح بالای خود را در عمان برگزار کردند[۷۱] و سپس نشست دومی در ۱۹ آوریل در ایتالیا برگزار شد.[۷۲] در ۱۶ مه، ترامپ پیشنهادی به ایران ارسال کرد و گفت که باید سریع حرکت کنند وگرنه اتفاقات بدی رخ خواهد داد.[۷۳][۷۴] در ۱۷ مه، خامنه‌ای ترامپ را محکوم کرد و گفت که او در مورد خواستن صلح دروغ گفته و ارزش پاسخ دادن ندارد و خواسته‌های آمریکا را «مزخرفات وحشتناک» نامید.[۷۵]

در ۳۱ مه ۲۰۲۵، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارش داد که ایران ذخیره اورانیوم غنی‌شده خود با خلوص ۶۰ درصد را که درست کمتر از درجه تسلیحاتی است، به‌شدت افزایش داده و به بیش از ۴۰۸ کیلوگرم رسیده که نزدیک به ۵۰ درصد افزایش نسبت به فوریه محسوب می‌شود.[۷۶] آژانس هشدار داد که این مقدار در صورت غنی‌سازی بیشتر برای چندین سلاح هسته‌ای کافی است. همچنین اشاره کرد که ایران تنها کشور غیر دارای سلاح هسته‌ای باقی‌مانده است که چنین موادی تولید می‌کند و این وضعیت را «نگرانی جدی» خواند.[۷۷] در ژوئن ۲۰۲۵، شورای ملی مقاومت ایران گفت که ایران از طریق برنامه جدیدی به نام «طرح کویر» دنبال سلاح‌های هسته‌ای است. طبق گزارش شورای ملی مقاومت ایران، این پروژه جدید شامل شش مکان در استان سمنان است که روی کلاهک‌ها و فناوری مرتبط کار می‌کنند و جانشین پروژه قبلی یعنی پروژه آماد شده‌اند.[۷۸][۷۹]

در ۱۰ ژوئن، ترامپ بیان کرد که ایران در مذاکرات «بسیار تهاجمی‌تر» شده است.[۸۰] در ۱۱ ژوئن، رژیم ایران پایگاه‌های آمریکایی در خاورمیانه را تهدید کرد و وزیر دفاع، عزیز نصیرزاده، گفت: «اگر درگیری به ما تحمیل شود… تمام پایگاه‌های آمریکایی که در برد ما هستند و جسورانه آن‌ها را در کشورهای میزبان هدف قرار خواهیم داد.»[۸۱] سفارت آمریکا در عراق تمام پرسنل خود را تخلیه کرد.[۸۲][۸۳][۸۴] حوثی‌های یمن، که تحت حمایت ایران است، تهدید کردند که در صورت حمله به ایران، آمریکا را مورد حمله قرار خواهند داد.[۸۵][۸۶] سنتکام طیف وسیعی از گزینه‌های نظامی برای حمله به ایران ارائه داد.[۸۷] بریتانیا هشدار تهدید برای کشتی‌ها در خلیج فارس صادر کرد.[۸۸] وزیر دفاع آمریکا، پیت هگست، به کنگره گفت که ایران در حال تلاش برای شکست هسته‌ای است.[۸۹]

در ۱۲ ژوئن ۲۰۲۵، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای نخستین بار در ۲۰ سال ایران را فاقد انطباق با تعهدات هسته‌ای خود اعلام کرد.[۹۰] ایران در واکنش اعلام کرد که مکان غنی‌سازی جدیدی راه‌اندازی و سانتریفیوژهای پیشرفته نصب می‌کند.[۹۱] در شب ۱۳ ژوئن، اسرائیل عملیات طلوع شیران را آغاز کرد، حمله هوایی گسترده‌ای که تأسیسات هسته‌ای ایران، کارخانه‌های موشک، مراکز نظامی و فرماندهان را در شهرهایی از جمله تهران و نطنز هدف قرار داد.[۹۲][۹۳] در ۲۱ ژوئن، آمریکا تأسیسات غنی‌سازی فردو، مرکز هسته‌ای نطنز و مرکز فناوری هسته‌ای اصفهان را بمباران کرد.[۹۴] ترامپ در سخنرانی خود از کاخ سفید مسئولیت تخریب تأسیسات فردو را برعهده گرفت و گفت: «تأسیسات کلیدی غنی‌سازی هسته‌ای ایران به‌طور کامل و تمام نابود شده‌اند.»[۹۵]

در اوایل ژوئیه ۲۰۲۵، ایران همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی سازمان ملل متحد را تعلیق کرد[۹۶] و تا ۴ ژوئیه همهٔ بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران را ترک کردند.[۹۷]

واکنش‌ها

«چیزی نشده، حتی اگر مکانیسم ماشه اجرایی شود برمی‌گردیم به دوران جلیلی و احمدی‌نژاد.»

«چیزی نشده؟! هزار و چند صد تحریم پسابرجام چه؟ دلار می‌شود ۲۷۰۰ تومان؟ ده سال از عمرمان چه؟ نشان‌ها و سکه‌هایتان را پس می‌دهید؟»[۹۸][۹۹]

«ظریف خودش مدعی است با پیشنهاد «فرانچسکو» و اجتهاد شخصی یکی از مدیران وزارت خارجه، واژه «تعلیق» جایگزین «لغو» شد، بی‌آنکه ظریف، به گفته خودش، از این «خیانت در امانت» که زمینه‌ساز فشارهای امروز است، خبردار شده باشد! انصافاً اگر چنین افتضاحی را امثال جلیلی مرتکب شده بودند، آیا او را در ردیف آرش کمانگیر، امیرکبیر و مصدق جا می‌دادند؟ یا با اتابک اعظم، موتمن‌الملک و امضاکنندگان ترکمانچای مقایسه‌اش می‌کردند؟ ای‌کاش روزی در این کشور، «مطالبه‌گری» جایگزین شخصیت‌پرستی و باندبازی شود و افراد نه با ژست‌ها و وابستگی‌های سیاسی، که با نتایج عملکردشان قضاوت شوند. آن‌وقت شاید از تعداد قهرمانان پفکی و دشمنان خیالی کم شود.[۱۰۰]

« سید علی خامنه‌ای با این مکانیسم مخالف بود و خلاف میل او آن را امضا کردند. در نهایت، مسئولان مذاکره به برخی پیشنهادهای وی دربارهٔ برجام عمل کردند و برخی دیگر را عمل نکردند.»[۱۰۱]

« اروپا در شرایطی نیست که حق استفاده از این ابزار را داشته باشد و آن‌ها سال‌هاست به تعهدات برجامی‌شان عمل نکرده‌اند.»[۱۰۲]

  • حسن روحانی در سال ۱۳۹۹ با اشاره به قصد آمریکا برای فعال کردن مکانیسم ماشه گفت:

« برجام تنها برای کسانی است که در داخل آن هستند و آمریکا نمی‌تواند از این مکانیسم برای بازگرداندن تحریم‌های علیه ایران استفاده کند.»[۱۰۳]

« بحثی در کمیسیون دربارهٔ پیامدها و موضوع فعال‌سازی مکانیسم ماشه توسط اعضای برجام به‌ویژه تروییکای اروپایی مطرح شد؛ لذا اکثریت اعضای کمیسیون پیشنهاد کردند که طرحی تهیه و به مجلس ارائه شود با این مضمون و محتوا که در صورت فعال‌سازی مکانیسم ماشه یا اسنپ‌بک، دولت ملزم به خروج از ان‌پی‌تی شود.»[۱۰۴]

« بر فرض هم که فعال شود، هیچ تأثیری ندارد و ما نباید نگران این مسئله باشیم، البته بعید نیست که اروپایی‌ها آن را فعال کنند، امّا هیچ تأثیری ندارد.»[۱۰۵]

  • در ۲۳ مردادماه ۱۴۰۴، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، به امکان فعال‌سازی مکانیسم ماشه اشاره کرد و تأثیر فعال‌سازی آن را کم‌اهمیت دانست:

« اسنپ‌بک اگر اتفاق بیفتد، چیز بدی است و خیلی بزرگ‌تر از آنچه بد است، به جامعه معرفی کرده‌اند و جامعه بی‌دلیل نسبت به آن نگران است. تحریم‌های یکجانبه آمریکا از تحریم‌های شورای امنیت بزرگتر است و چیزی به تحریم‌های فعلی اضافه نمی‌شود… ما دوباره به فصل هفتم بازمی‌گردیم که مسائل سیاسی و حقوقی برای ما ایجاد می‌کند. تبعات اقتصادی آن امّا سنگین نیست.»[۱۰۶]

  • مارکو روبیو وزیر امور خارجه آمریکا به فعال‌سازی مکانیسم ماشه توسط سه کشور اروپایی اشاره کرد و گفت:

« تروییکای اروپایی استدلال روشنی دربارهٔ تداوم عدم پایبندی قابل توجه ایران به تعهدات هسته‌ای خود ارائه و مبنای محکمی برای آغاز مکانیسم ماشه ایجاد کرده‌اند. علاوه بر این، سه کشور اروپایی می‌توانستند در هر مقطعی از سال ۲۰۱۹ این روند را آغاز کنند، امّا در عوض تصمیم گرفتند تلاش‌های گسترده و تعاملات فشرده را دنبال کنند تا به ایران یک مسیر دیپلماتیک برای خروج از استراتژی تشدید هسته‌ای ارائه دهند.»[۱۰۷]

  • یوهان واده‌فول وزیر خارجه آلمان با اشاره به اینکه سه کشور اروپایی در طول سال‌ها بارها به دنبال گفت‌وگو با ایران بوده و برای رسیدن به یک راه‌حل مشترک دیپلماتیک تلاش کرده‌اند، گفت:

« ایران هرگز، حتی زمانی که ما اخیراً یک مهلت تمدیدشده پیشنهاد دادیم، این دست یاری را نپذیرفت. در چنین شرایطی، در قطعنامه سازمان ملل دربارهٔ توافق وین یک نوع ترمز اضطراری پیش‌بینی شده است موسوم به مکانیسم ماشه. ما نه‌تنها حق داریم مکانیسم ماشه را فعال کنیم، بلکه مسئولیت داریم اطمینان حاصل کنیم که ایران هرگز به سلاح هسته‌ای دست پیدا نکند.»[۱۰۷]

« در صورت نهایی شدن مکانیسم ماشه، جمهوری اسلامی می‌تواند تعلیق همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را به‌طور کامل اجرا کند. همچنین توافق قاهره (تفاهم ایران و آژانس) را به صفر برسانیم و در مجلس نیز طرح خروج از NPT را کلید خواهیم زد.»[۱۰۸]

پیامدهای فعال‌سازی

پیامدهای اقتصادی

  • بازگشت تحریم‌های شورای امنیت: از سرگیری تحریم‌های بین‌المللی به‌ویژه در حوزه‌های بانکی، نفتی و کشتیرانی، تأثیراتی جدی بر اقتصاد ایران می‌گذارد. شرکت‌های خارجی از ترس مجازات‌های سازمان ملل و نیز محدودیت‌های بانکی، از همکاری با ایران صرف‌نظر می‌کنند.
  • سقوط ارزش پول ملی و بورس: با فعال‌سازی مکانیسم ماشه، اعتماد عمومی به آیندهٔ اقتصادی ایران کاهش یافته و متعاقباً می‌تواند منجر به افزایش نرخ ارزهای خارجی و تنزل ارزش ریال شود. طبق پیش‌بینی اتاق بازرگانی ایران، اگر مکانیسم ماشه فعال شود، کشور با دلار ۱۶۵ هزار تومانی و تورم ۹۰ درصدی مواجه خواهد شد.[۱۰۹][۱۱۰] در ۲۹ شهریور، پس از رد شدن قطعنامه جلوگیری از اعمال مجدد تحریم‌ها علیه ایران در شورای امنیت،[۱۱۱] قیمت دلار و سایر ارزهای خارجی در بازار غیررسمی اوج گرفت. حوالی ظهر روز شنبه قیمت دلار در بازار آزاد از ۱۰۳ هزار تومن هم فراتر رفت. قیمت هر یورو هم به بالای ۱۲۱ هزار تومن رسید. رد این قطعنامه بر بورس تهران نیز تأثیر گذاشت، شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران ۵۰ هزار و ۶۶۶ واحد سقوط کرد و به تراز ۲ میلیون و ۵۴۲ هزار رسید. شاخص هم‌وزن نیز ۸۸۹۱ واحد افت کرد و به ۷۸۱ هزار واحد برگشت و همچنین ۱۳۴۸ میلیارد تومان پول حقیقی از بازار سهام خارج شد.[۱۱۲]
  • کنار رفتن شرکت‌های خارجی: سرمایه‌گذارهای بین‌المللی به‌دلیل عدم اطمینان از ثبات قانونی و خطر تحریم، تمایلی به ورود به بازار ایران نخواهند داشت.[۱۱۳][۱۱۴]
  • افزایش نرخ بیکاری و کاهش رشد اقتصادی: طبق پیش‌بینی اتاق بازرگانی ایران، اگر مکانیسم ماشه فعال شود، نرخ بیکاری ایران به ۱۴ درصد خواهد رسید. همچنین رشد اقتصادی با سقوط به منفی سه درصد، رکود را عمیق‌تر خواهد کرد و ارزش بازار بورس تا ۶۵ میلیارد دلار افت می‌کند.[۱۰۹][۱۱۰]

پیامدهای سیاسی

  • انزوای دیپلماتیک یا ائتلاف‌های جدید: چنانچه مکانیسم ماشه بدون توافق سایر اعضای برجام اعمال شود، ممکن است ایران سیاست‌های بین‌المللی خود را به سمت شرکایی نظیر روسیه و چین سوق دهد و به سمت ائتلاف‌ها و همکاری‌های اقتصادی-نظامی جدید حرکت کند.[۱۱۵]

پیامدهای دفاعی و فناوری

  • تحریم تسلیحاتی و ممنوعیت آزمایش‌های موشکی: با فعال شدن مکانیسم ماشه و متعاقباً بازگشت قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل از جمله قطعنامه ۱۹۲۹، تحریم‌های تسلیحاتی و هسته‌ای ایران دوباره اعمال خواهند شد. بدین ترتیب، سایر کشورهای جهان موظف می‌شوند که مانع از تأمین و فروش مستقیم و غیرمستقیم هرگونه تانک‌های جنگی، ماشین‌های جنگی زرهی، سیستم‌های دارای کالیبر سنگین، هواپیماهای جنگی، بالگردهای تهاجمی، ناوها، موشک‌ها یا سیستم‌های موشکی که در زمرهٔ سلاح‌های متعارف (غیرهسته‌ای) ثبت‌شده در سازمان ملل هستند و همچنین تجهیزات مرتبط با آن‌ها از قبیل قطعات یدکی و اقلامی که توسط شورای امنیت یا کمیته پیگیری‌کننده قطعنامه ۱۷۳۷ مشخص شده‌اند، به ایران شوند. همچنین همهٔ کشورها باید مانع از تأمین آموزش‌های فنی، منابع و خدمات مالی، رهنمود یا دیگر خدمات و کمک‌هایی که مرتبط با تأمین، فروش، انتقال و تهیه، ساخت، نگهداری و استفاده از چنین تسلیحات و مواد مرتبط با آن‌ها به ایران از طریق اتباع خود یا از طریق خاک خود شوند. از سوی دیگر، ایران نباید هیچ‌یک از فعالیت‌های مربوط به موشک‌های بالستیکی را انجام دهد؛ موشک‌هایی که قادر به حمل و پرتاب سلاح‌های هسته‌ای باشند و از جمله پرتاب‌هایی که با استفاده از فناوری موشک بالستیک انجام می‌گیرد.[۱۱۶]
  • تحریم حوزهٔ فناوری هسته‌ای: بر اساس قطعنامه ۱۹۲۹، محدودیت‌هایی بر صادرات اقلام حساس مربوط به غنی‌سازی اورانیوم، بازفرآوری، آب سنگین و تولید سلاح‌های هسته‌ای به ایران وضع می‌شود و برخی شرکت‌ها و افراد جدید از جمله فعالان حوزهٔ سانتریفیوژ، معادن اورانیوم و مؤسسات پوششی وزارت دفاع ایران، به فهرست تحریم‌ها افزوده می‌شوند.[۱۱۷]

پیامدهای علمی و دانشگاهی

  • وزیر علوم، حسین سیمایی صراف، در ۲۹ شهریور درباره تأثیر فعال‌سازی مکانیزم ماشه بر آموزش عالی در ایران گفت: «بر اساس حقوق بین‌الملل و مقررات سازمان‌های بین‌المللی، تحریم‌ها نباید به حوزه علم و فناوری تسری پیدا کنند. اما متأسفانه در عمل دیده‌ایم که تحریم‌ها به‌طور غیررسمی و خارج از اسناد و قطعنامه‌ها به عرصه علم و فناوری کشور هم کشیده شده‌اند... البته باید بگویم تعداد اساتیدی که موفق می‌شوند فرصت مطالعاتی بروند، به‌شدت کاهش یافته و در حال حاضر تنها حدود ۷۰ تا ۸۰ نفر در فرصت مطالعاتی هستند، در حالی که در گذشته این رقم به یکی دو هزار نفر می‌رسید.»[۱۱۸]

جستارهای وابسته

منابع

  1. ↑ [۱]
  2. ↑ «مکانیسم ماشه یا اسنپ بک چیست». تابناک. ۲۲ تیر ۱۴۰۴.
  3. ↑ «مکانیسم ماشه چیست و اگر فعال شود چه سرنوشتی در انتظار ایران است؟». BBC News فارسی. ۲۰۲۵-۰۷-۰۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۷-۱۷.
  4. ↑ «هشدار اروپا درمورد بازگشت مکانیسم ماشه؛ عراقچی: مکانیسم بازگشت سریع هیچ مبنای اخلاقی و قانونی ندارد». بی‌بی‌سی. ۲۸ تیر ۱۴۰۴.
  5. ↑ «ضرب‌الاجل آمریکا و اروپایی‌ها: تا ۴۶ روز توافق نشود مکانیسم ماشه علیه تهران فعال می‌شود». صدای آمریکا. ۲۵ تیر ۱۴۰۴.
  6. ↑ «ماجرای مکانیسم ماشه: از تهدیدهای اروپا تا گزینه‌های ایران». ایسنا. ۲۸ تیر ۱۴۰۴.
  7. ↑ «مرگ برجام و بازگشت تحریم‌ها؛ تروئیکای اروپایی: دیپلماسی نمرده است، ایران تنش‌زایی نکند». یورونیوز. ۲۰۲۵-۰۹-۲۸.
  8. ↑ «مکانیسم ماشه چیست و کشورهای اروپایی چگونه می‌توانند آن را فعال کنند». یورونیوز فارسی. ۱۷ دی ۱۴۰۳.
  9. ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ «سه کشور اروپایی مکانیسم ماشه را فعال کردند و جمهوری اسلامی وعده پاسخ داد». www.iranintl.com. ۲۰۲۵-۰۸-۲۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۸-۲۹.
  10. ↑ "Iran's rial falls further as threat of UN sanctions returns". www.iranintl.com (به انگلیسی). 2025-08-28. Retrieved 2025-08-31.
  11. ↑ «How triggering snapback sanctions may deepen Iran nuclear crisis».
  12. ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ Christou، William (۲۰۲۵-۰۹-۲۰). «UN security council fails to prevent 'snapback' nuclear sanctions on Iran» (به انگلیسی). The Guardian. شاپا 0261-3077. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۹-۲۱.
  13. ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ «شورای‌عالی امنیت ملی: مسیر همکاری با آژانس اتمی تعلیق خواهد شد». پایگاه خبری جماران. ۲۰۲۵-۰۹-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۹-۲۱.
  14. ↑ مخالفت شورای امنیت سازمان ملل با به تعویق افتادن اعمال تحریم‌ها علیه ایران، بی‌بی‌سی فارسی
  15. ↑ «Select a language for S/RES/2231(2015)». docs.un.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۷-۱۷.
  16. ↑ «ظریف: در برجام مکانیسم ماشه‌ای وجود ندارد». تابناک. ۲۴ مرداد ۱۳۹۴.
  17. ↑ «واکنش تند به اظهارات جدید ظریف درباری تضمین بودن امضای جان کری». همشهری آنلاین. ۱۴۰۴-۰۴-۲۸.
  18. ↑ «ظریف اسنپ‌بک را نقطه قوت برجام می‌دانست/ مکانیسم ماشه اجرا می‌شود/ بعضی‌ها با خباثت می‌خواهند به غرب امتیاز دهند». پایگاه خبری الف. ۱۴۰۴-۰۳-۱۷.
  19. ↑ «جدال توئیتری دربارهٔ مکانیسم ماشه، برجام خدمت یا خیانت؟». فرارو. ۱۴۰۴-۰۴-۲۳.
  20. ↑ «مکانیسم ماشه تله ده ساله برجام علیه ایران». خبرگزاری فارس. ۲۳ تیر ۱۴۰۴.
  21. ↑ «حالا زمان بازخوانی اظهارات ظریف دربارهٔ مکانیسم ماشه است». پایگاه خبری الف. ۵ شهریور ۱۴۰۴.
  22. ↑ «ماجرای شاهکار ظریف این بار گردن فرانچسکو افتاد!/ این خاطره نیست، سند یک جنایت دیپلماتیک است!». همشهری آنلاین. ۲ مرداد ۱۴۰۴.
  23. ↑ «اینفوگرافی/ با فعال‌سازی مکانیزم ماشه کدام تحریم‌ها برمی‌گردند؟». فرارو. ۷ شهریور ۱۴۰۴.
  24. ↑ «مکانیسم ماشه چیست و چه اتفاقی در برجام خواهد افتاد؟». خبرآنلاین. ۲۰۲۰-۰۱-۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۷-۱۷.
  25. ↑ «هشدار اروپا به عراقچی: مذاکرات پیشرفت نکند، مکانیسم ماشه آخر تابستان فعال می‌شود». رادیو فردا. ۲۰۲۵-۰۷-۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۷-۱۸.
  26. ↑ «مکانیسم ماشه چیست؟ و نحوه فعالسازی آن – بنیاد وکلا». ۲۰۲۰-۰۹-۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۷-۱۷.
  27. ↑ «مکانیسم ماشه چرا فعال شد و پیامدهای آن، چه خواهد بود؟». www.iranintl.com. ۲۰۲۵-۰۸-۲۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۸-۲۹.
  28. ↑ «کدام تحریم‌های ایران با مکانیسم ماشه برمی‌گردد؟». BBC News فارسی. ۲۰۲۵-۰۹-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۹-۱۹.
  29. ↑ «مکانیسم ماشه فعال شد؛ بازگشت تحریم‌های سازمان ملل از ۵ مهر/فرانسه: ایران یک هفتهٔ دیگر برای همکاری وقت دارد». fa. ۱۴۰۴-۰۶-۲۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۹-۱۹.
  30. ↑ "Resolution 2231" (PDF). United Nations Security Council. Jul 20, 2015. p. 99. S/RES/2231 (2015). Archived from the original (PDF) on August 19, 2015.
  31. ↑ "Iran missile tests defied UN resolution, say US and European allies". Deutsche Welle. Mar 30, 2016.
  32. ↑ "Arms seized by U.S. , missiles used to attack Saudi Arabia 'of Iranian origin': U.N." Reuters (به انگلیسی). 12 June 2020.
  33. ↑ "Ukraine war: US says Iranian drones breach sanctions". BBC. 18 October 2022.
  34. ↑ "Russians began to use Shahed-131 kamikaze drones". mil.in.ua. 2022-10-14. Retrieved 2022-12-12.
  35. ↑ Raine, Niamh Kennedy,Negar Mahmoodi,Ivana Kottasová,Andrew (2022-10-16). "Iran denies supplying Russia with weapons for use in Ukraine". CNN (به انگلیسی). Retrieved 2022-10-18.
  36. ↑ "Iranian foreign ministry spokesman reacts to some claims about shipment of arms including military drones by Iran to Ukraine". en.mfa.ir (به انگلیسی). Retrieved 2022-10-18.
  37. ↑ "European countries urge UN probe of Iran drones in Ukraine". France 24. AFP. 22 October 2022. Retrieved 5 November 2022.
  38. ↑ Amir Saeid Iravani (19 October 2022). "Letter dated 19 October 2022 from the Permanent Representative of the Islamic Republic of Iran to the United Nations addressed to the Secretary-General" (PDF). United Nations Security Council. S/2022/776. Retrieved 5 November 2022.
  39. ↑ Amir Saeid Iravani (24 October 2022). "Letter dated 24 October 2022 from the Permanent Representative of the Islamic Republic of Iran to the United Nations addressed to the Secretary-General and the President of the Security Council" (PDF). United Nations Security Council. S/2022/794. Retrieved 4 November 2022.
  40. ↑ "Member States Must Respect Exclusively International Character of Secretary-General, Secretariat Staff Responsibilities, Legal Affairs Chief Tells Security Council" (Press release). unsc. 26 October 2022. SC/15079. Retrieved 5 November 2022.
  41. ↑ "9167th meeting Wednesday, 26 October 2022, 4.45 p.m" (PDF). United Nations Security Council. 26 October 2022. S/PV.9167. Retrieved 5 November 2022.
  42. ↑ "IN FULL: UN Security Council discusses possible Iran nuclear deal breach in Ukraine war". ABC News (Australia). 26 October 2022.
  43. ↑ "Iran news: Iranian President Hassan Rouhani announces partial withdrawal from 2015 nuclear deal". CBS News (به انگلیسی). 8 May 2019. Retrieved 8 May 2019.
  44. ↑ "Why do the limits on Iran's uranium enrichment matter?". BBC News. 5 September 2019. Retrieved 10 November 2019.
  45. ↑ "Iran will enrich uranium to 5% at Fordow nuclear site -official". The Jerusalem Post | JPost.com. 5 November 2019.
  46. ↑ "Iran able to enrich uranium up to 60%, says atomic energy agency spokesman". Reuters (به انگلیسی). 9 November 2019. Retrieved 12 January 2020.
  47. ↑ "Iran announces the 3rd phase of its nuclear-deal withdrawal amid new U.S. sanctions". Pittsburgh Post-gazettel. Retrieved 5 September 2019.
  48. ↑ Iran preserves options over the nuclear deal, Mark Fitzpatrick and Mahsa Rouhi, IISS, 6 January 2020.
  49. ↑ Norman, Laurence; Gordon, Michael R. (3 March 2020). "Iran's Stockpile of Enriched Uranium Has Jumped, U.N. Atomic Agency Says". The Wall Street Journal. Retrieved 3 March 2020.
  50. ↑ "Iran's enriched uranium stockpile '10 times limit'", BBC News, 4 September 2020
  51. ↑ "Iran using advanced uranium enrichment at previously exploded facility". The Jerusalem Post | JPost.com. 17 March 2021.
  52. ↑ "A History of Iran's Nuclear Program | Iran Watch". www.iranwatch.org. Retrieved 2025-07-25.
  53. ↑ Wintour, Patrick (2025-06-13). "Is Iran as close to building a nuclear weapon as Netanyahu claims?". The Guardian (به انگلیسی). ISSN 0261-3077. Retrieved 2025-06-15.
  54. ↑ Natasha Turak (16 February 2021). "Iran's uranium metal production is 'most serious nuclear step' to date, but deal can still be saved". CNBC.
  55. ↑ "Iran says its nuclear development to continue until the West changes its "illegal behaviour"". Reuters. Reuters. Reuters. 25 June 2022. Retrieved 27 June 2022.
  56. ↑ "Exclusive: Iran escalates enrichment with adaptable machines at Fordow, IAEA reports". Reuters. Reuters. Reuters. 9 July 2022. Retrieved 11 July 2022.
  57. ↑ "Iran: Germany, France, UK raise concerns on future of nuclear deal". Deutsche Welle. 10 September 2022. Retrieved 11 September 2022.
  58. ↑ "IAEA 'cannot assure' peaceful nature of Iran nuclear programme". Al Jazeera. 7 September 2022. Retrieved 11 September 2022.
  59. ↑ "UN chief urges Iran to hold 'serious dialogue' on nuclear inspections". Times of Israel. 14 September 2022. Retrieved 15 September 2022.
  60. ↑ "Iran nuclear: IAEA inspectors find uranium particles enriched to 83.7%". BBC News (به انگلیسی). 2023-03-01. Retrieved 2023-03-01.
  61. ↑ Toossi, Sina (2025-03-20). "Iran's New Outreach to the West Is Risky". Foreign Policy (به انگلیسی). Retrieved 2025-03-16.
  62. ↑ "Iran's president insists Tehran wants to negotiate over its nuclear program". AP News (به انگلیسی). 2024-09-16. Retrieved 2025-03-16.
  63. ↑ Tawfeeq, Mohammed; Kourdi, Eyad; Yeung, Jessie (2024-11-22). "Iran says it is activating new centrifuges after being condemned by UN nuclear watchdog". CNN (به انگلیسی). Retrieved 2024-11-22.
  64. ↑ "Iran to launch 'advanced centrifuges' in response to IAEA censure". France 24 (به انگلیسی). 2024-11-22. Retrieved 2024-11-22.
  65. ↑ Barnes, Joe (2025-01-31). "Iran 'secretly building nuclear missiles that can hit Europe'". The Telegraph (به انگلیسی). ISSN 0307-1235. Retrieved 2025-04-28.
  66. ↑ Sampson, Eve (2025-03-08). "Iran's Leader Rebuffs Trump's Outreach Over Its Nuclear Program". The New York Times (به انگلیسی). ISSN 0362-4331. Retrieved 2025-03-16.
  67. ↑ Garrett, Luke (2025-03-09). "Trump rebuffed by Iran's leader after sending letter calling for nuclear negotiation". NPR (به انگلیسی). Retrieved 2025-03-16.
  68. ↑ Bigg, Matthew Mpoke (2025-03-10). "Iran Signals Openness to Limited Nuclear Talks With U.S." The New York Times (به انگلیسی). ISSN 0362-4331. Retrieved 2025-03-16.
  69. ↑ "Iran will have 'no choice' but to get nukes if attacked, says Khamenei adviser". France 24 (به انگلیسی). 1 April 2025. Retrieved 22 June 2025.
  70. ↑ Iran says it will give US talks about nuclear plans a 'genuine chance', Nayera Abdallah, Reuters, 11 April 2025.
  71. ↑ "US and Iran hold 'constructive' first round of nuclear talks". BBC (به انگلیسی). 12 April 2025. Retrieved 19 April 2025.
  72. ↑ "Iran, US conclude second round of high-stakes nuclear talks in Rome". France 24 (به انگلیسی). 19 April 2025. Retrieved 19 April 2025.
  73. ↑ "Trump administration live updates: President says U.S. offered a nuclear proposal to Iran and inks AI deal with UAE". NBC News. May 16, 2025.
  74. ↑ Miller, Zeke; Gambrell, Jon (2025-05-16). "Trump says Iran has a proposal from the US on its rapidly advancing nuclear program". KSNT.
  75. ↑ "Iran's Khamenei slams 'outrageous' US demands in nuclear talks". Reuters. May 20, 2025.
  76. ↑ "UN nuclear watchdog board censures Iran, which retaliates by announcing a new enrichment site". AP News (به انگلیسی). 2025-06-12. Retrieved 2025-06-12.
  77. ↑ "UN nuclear watchdog board censures Iran, which retaliates by announcing a new enrichment site". AP News (به انگلیسی). 2025-06-12. Retrieved 2025-06-12.
  78. ↑ "Iran Nuclear Espionage Battle Intensifies with New Leak Claims". Newsweek. 10 June 2025.
  79. ↑ "Exiled opposition group says Iran hid nuclear weapons hub in desert". Iran International. 10 June 2025.
  80. ↑ "Donald Trump says Iran is becoming more aggressive in nuclear talks". The Jerusalem Post (به انگلیسی). 2025-06-10. Retrieved 2025-06-10.
  81. ↑ "Iran threatens to strike US bases in region if military conflict arises". Reuters (به انگلیسی). 2025-06-11. Retrieved 2025-06-11.
  82. ↑ "Iran threatens to strike US bases if conflict erupts over nuclear programme". Al Jazeera English. 11 June 2025.
  83. ↑ "Trump says he's less confident about nuclear deal with Iran". Reuters. 11 June 2025.
  84. ↑ "US embassy in Middle East prepares to evacuate after warning from Iran". Newsweek. 11 June 2025.
  85. ↑ "U.S. shrinks presence in Middle East amid fears of Israeli strike on Iran". The Washington Post. Archived from the original on 2025-06-11. Retrieved 2025-06-14.
  86. ↑ "Exclusive: Houthis Warn US and Israel of 'War' If Iran Attacked". Newsweek. 11 June 2025.
  87. ↑ "CENTCOM Commander gave Trump 'wide range' of military options if Iran talks fail". 10 June 2025.
  88. ↑ "Update: US warnings, evacuations came only a day before attacks". Responsible Statecraft.
  89. ↑ "Hegseth tells Congress 'indications' Iran moving toward nuclear weapon". AL-Monitor: The Middle East's leading independent news source since 2012.
  90. ↑ "UN nuclear watchdog finds Iran in non-compliance with its nuclear safeguards obligations". Euro News. 12 June 2025. Retrieved 2025-06-12.
  91. ↑ Salem, Mostafa; Pleitgen, Frederik (2025-06-12). "Iran threatens nuclear escalation after UN watchdog board finds it in breach of obligations". CNN (به انگلیسی). Retrieved 2025-06-12.
  92. ↑ "Israel hits Iran nuclear facilities, missile factories; Tehran launches drones". Reuters. 2025-06-13.
  93. ↑ "Israel attacks Iran's nuclear and missile sites and kills top military officials". AP News (به انگلیسی). 2025-06-13. Retrieved 2025-06-13.
  94. ↑ Nagourney, Eric; Haberman, Maggie (2025-06-21). "U.S. Enters War With Iran, Striking Fordo Nuclear Site: Live Updates". The New York Times (به انگلیسی). ISSN 0362-4331. Retrieved 2025-06-22.
  95. ↑ Hair, Jonathan; Palmer, Alex; Doman, Mark; Harrison, Dan (2025-06-22). "Inside the Iranian nuclear bunker Trump claims to have 'obliterated'". ABC NEWS Verify and Digital Story Innovations (به انگلیسی). Australian Broadcasting Corporation. Retrieved 2025-06-22.
  96. ↑ "Iran suspends cooperation with UN nuclear watchdog IAEA". ABC News (به انگلیسی). Australian Broadcasting Corporation. 2025-07-02. Retrieved 2025-07-05.
  97. ↑ Murphy, Francois (2025-07-05). "IAEA pulls inspectors from Iran as standoff over access drags on". Reuters. Retrieved 2025-07-05.
  98. ↑ «جمهوری اسلامی خطاب به مسئولان: دیپلماسی را زنده نگه دارید؛ اجازه ندهید پنجره امید بسته شود». شرق. ۸ شهریور ۱۴۰۴.
  99. ↑ «جنجالی سیاسی در فضای مجازی؛ واکنش ها به بازگشت تحریم‌ها». رویداد 24. زبان=fa. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  100. ↑ «نقد اعلمی به ظریف درباره فرانچسکو». پایگاه تحلیلی خبری انصاف نیوز. ۵ مرداد ۱۴۰۴.
  101. ↑ «تحریم‌ها برداشته شود، ایران و آمریکا مذاکره می‌کنند؟ /واکنش مشاور رهبری به احتمال فعال شدن مکانیسم ماشه». عصر ایران. ۲۷ مرداد ۱۳۹۹.
  102. ↑ «مکانیسم ماشه تهدیدی سیاسی یا ژستی بی اثر؟». همشهری. ۳۱ تیر ۱۴۰۴.
  103. ↑ «واکنش روحانی به تهدید ترامپ برای فعال کردن مکانیسم ماشه». دویچه وله. ۲۹ مرداد ۱۳۹۹.
  104. ↑ «خبرگاه؛ طرح مجلس: خروج از NPT در صورت فعال شدن مکانیسم ماشه». دویچه وله. ۶ مرداد ۱۴۰۴.
  105. ↑ «دبیر مجمع تشخیص مصلحت: فعال شدن مکانیسم ماشه هیچ تأثیری ندارد». دیدبان ایران. ۶ مرداد ۱۴۰۴.
  106. ↑ «عراقچی: دربارهٔ اسنپ‌بک بزرگنمایی شده است». fa. ۲۰۲۵-۰۸-۱۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۸-۲۶.
  107. ↑ ۱۰۷٫۰ ۱۰۷٫۱ «واکنش‌های جهانی و داخلی به آغاز روند فعال‌سازی مکانیسم ماشه». dw.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۹-۱۹.
  108. ↑ TABNAK، تابناک | (۲۰۲۵-۰۹-۲۰). «ضرب الاجل ایران برای اروپا/ ملاقات سرنوشت ساز پزشکیان در نیویورک». fa. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۹-۲۱.
  109. ↑ ۱۰۹٫۰ ۱۰۹٫۱ «مکانیزم ماشه و سه سناریوی اقتصادی ایران: از دلار ۱۶۵ هزار تومانی تا تورم ۹۰ درصدی». زومیت. ۲۰۲۵-۰۸-۲۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۸-۳۱.
  110. ↑ ۱۱۰٫۰ ۱۱۰٫۱ «پیش‌بینی زلزله‌ای اقتصادی توسط اتاق بازرگانی برای آینده ایران+ ٣ سناریوی مهم!». شهر خبر. ۲۰۲۵-۰۸-۲۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۸-۳۱.
  111. ↑ Christou، William (۲۰۲۵-۰۹-۲۰). «UN security council fails to prevent 'snapback' nuclear sanctions on Iran» (به انگلیسی). The Guardian. شاپا 0261-3077. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۹-۲۱.
  112. ↑ فردا، رادیو (۲۰۲۵-۰۹-۲۰). «سقوط بورس و پول ملی ایران در پی رد شدن قطعنامهٔ لغو تحریم‌ها در شورای امنیت». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۹-۲۱.
  113. ↑ «مکانیسم ماشه یا اسنپ‌بک چیست؟». fa. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۷-۱۷.
  114. ↑ «اثرات احتمالی فعال‌سازی مکانیسم ماشه و تحریم‌های خارجی چیست؟». خبرآنلاین. ۲۹ تیر ۱۴۰۴.
  115. ↑ «تبعات فعال‌سازی مکانیسم ماشه به ایران محدود نمی‌ماند/تهران و نقطه تصمیم‌گیری دربارهٔ اروپا». ایرنا. ۷ خرداد ۱۴۰۴.
  116. ↑ «متن کامل قطعنامه ۱۹۲۹ شورای امنیت دربارهٔ ایران». dw.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۷-۲۹.
  117. ↑ «تبعات فعال شدن مکانیسم ماشه؛ تحریم‌های اقتصادی بازمی‌گردد؟». Fararu | فرارو. ۲۰۲۵-۰۷-۲۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۷-۲۹.
  118. ↑ تاثیر اجرای مکانیسم ماشه بر دانشگاه و پیشرفت ایران چیست؟ وزیر علوم به رکنا پاسخ داد + فیلم, 2025-09-21, retrieved 2025-09-21
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=مکانیسم_ماشه_تحریم‌ها_علیه_ایران&oldid=42815764»