موآی

موآی‌ها (به انگلیسی: Moai) مهم‌ترین مظهر فرهنگی جزیرهٔ ایستر هستند که ۲۸۸ تای آن‌ها روی سکوهای عظیمی به نام «آهو» (Ahu) (سکوهای انجام تشریفات) ایستاده‌اند.

فاصلهٔ این سکوها از هم حدود یک و نیم مایل (حدود ۲۴۰۰ متر) است و یک نوار تقریباً سراسری به دُور جزیره به‌وجود آورده‌اند. ۶۰۰ موآیِ دیگر، که در مراحل مختلفِ تکامل هستند، در سرتاسر جزیره ـ ازجمله در معادن و کنارِ جاده‌های قدیمی و کنار ساحل ـ پراکنده‌اند.

بسته به اندازه و وزن موآی‌ها، تخمین زده می‌شود که به ۵۰ تا ۱۵۰ نفر برای حمل آن‌ها توسط غلتکهای چوبی یا وسیله‌ای سورتمه مانند نیاز بوده‌است. برخی از موآی‌ها دارای کلاه یا تاج‌های قرمزرنگی هستند که دلیل آن نامشخص است، ولی برخی از باستان‌شناسان معتقدند که این‌گونه موآی‌ها مفهوم آیینیِ خاصی داشته‌اند یا شاید برای طایفه یا خانوادهٔ بخصوصی مقدس بوده‌اند.

مجسمه‌های عظیم یا موآی، در طی یک دورهٔ کوتاه خلاقیت و به‌صورت خرسنگی ساخته شده‌است. برطبق آخرین تحقیقات باستان‌شناختی، ۸۸۷ مجسمهٔ سنگیِ یکپارچه در موزه و در جزیره شناسایی شده‌اند.

این مجسمه‌ها نیمتنه هستند و به «سرهای جزیرهٔ ایستر» مشهورند. برخی از مجسمه‌ها از زیر خاک بیرون آورده شده‌اند. زمان ساختِ این مجسمه‌ها دقیقاً معلوم نیست و ساختِ آن‌ها بین سال‌های ۱۵۰۰-۱۷۰۰ و ۱۰۰۰-۱۵۰۰ میلادی حدس زده می‌شود.

تقریباً ۹۵٪ موآی‌ها از سنگ یا خاکستر آتشفشانیِ متراکم ساخته شده‌اند. درحال‌حاضر، حدود ۵۰ مجسمه دوباره برپا شده‌اند.

بزرگ‌ترین مجسمهٔ برپا شده، "Paro" نام دارد که حدود۱۰ متر ارتفاع و ۸۲ تُن وزن دارد همچنین این مجسمه یک تاج قرمزرنگ دارد که حدود ۱۱ تن دیگر به وزن آن اضافه می‌کند. یک مجسمهٔ نیمه‌تمام یافت شده که اگر ساختِ آن به اتمام رسیده‌بود، ۲۱ متر طول و ۲۷۰ تُن وزن می‌داشت. در ساختِ همهٔ مجسمه‌ها تقریباً از یک سبک خاص با سرهای بزرگ و بی‌تناسب پیروی شده‌است.

تاریخچه[ویرایش]

موآیِ جزیرهٔ ایستر، یک شکل از مجسمه‌های غول‌پیکر است که در حاشیهٔ شبه‌جزیرهٔ پولی‌نزی پراکنده‌اند. مجسمه‌های کامل‌شده به آهو (Ahu) (سکوهای انجام تشریفات) انتقال داده شده و سپس برپا شده‌اند. این مجسمه‌ها معمولاً یک استوانهٔ سنگیِ قرمزرنگ بر روی سرشان دارند.

در سال‌های ۱۷۲۲ و ۱۸۲۵، که این جزیره توسط راجوین و بلاسم بازدید شد، تمام موآی‌هایی که ایستاده بودند، واژگون شده‌بودند. برخی از تاریخ‌دانان شفاهی، واژگونیِ موآی‌ها را ناشی از اختلافات بین ساکنان جزیره می‌دانند؛ درحالی‌که عده‌ای دیگر واژگونیِ آن‌ها را ناشی از زمین‌لرزه دانسته‌اند.

اگرچه این مجسمه‌ها به‌عنوان سرهای جزیرهٔ ایستر مشهورند، ولی درواقع، اینها تمام‌تنه هستند با سرهایی بزرگ‌تر از اندازهٔ واقعی و نیمتنهٔ ساده‌شده. موآی‌هایی که زیاد فرسوده نشده‌اند، طرح‌هایی را در پشت و کفل خود دارند که گروه باستان‌شناسیِ کاترین روتلج در سال ۱۹۲۵ کشف کرده‌است که نوعی ارتباط فرهنگی بین این طرح‌ها و خالکوبیهایی که تا نیم قرن پیش میانِ مردم این جزیره رایج بوده، وجود داشته که توسط میسیونرها جلوی این خالکوبی‌ها گرفته شده‌است.

در سال‌های اخیر، کشف شده که کاسهٔ چشم‌های عمیقِ موآی برای نگهداری چشم‌های مرجانی و مردمکهای شیشه آتشفشانی طراحی شده‌بود. سابقاً قطعه‌های شکستهٔ مرجان سفید را وقتی کنارِ هم گذاشتند، تشکیلِ یک چشم داد. نسخهٔ چشم‌ها ساخته شده و در برخی از مجسمه‌ها قرار داده شده‌است. مجسمه‌ها توسط مهاجرنشینان پلی‌نزیاییِ جزیره ساخته شده‌اند.

موآی، علاوه بر نمایانگر بودن اجداد و نیاکان، زمانی که روی سکوی «آهو» (Ahu) برپا شدند، شاید نمادی از تجسم زندگی پرقدرت یا رؤسای گذشته بوده‌است. آن‌ها همچنین نمادی از اجداد مهم گذشته هستند.

زمانی که تراشیدن مجسمه‌ها تمام می‌شد، به محل اصلیشان برده می‌شدند. کاملاً مشخص نیست که این کار چگونه انجام می‌شد، اما مطمئناً نیازمند نیروی انسانی، طناب، غلتک و همچنین راه‌های همواری که در سراسر جزیره وجود دارند، بوده‌است.