مشک
مُشک دسته‌ای از مواد معطر است که معمولاً به عنوان نت پایه در عطرسازی استفاده می‌شود. آنها شامل ترشحات غده‌ای از جانورانی مانند آهوی ختن، گیاهان متعددی با عطرهای مشابه و مواد مصنوعی با بوهای مشابه هستند.[۲][۳] مشک در اصل نام ماده‌ای با بوی قوی بود که از غده آهوی ختن به دست می‌آمد. این ماده از زمان‌های بسیار قدیم به عنوان یک ثابت‌کننده عطر محبوب مورد استفاده قرار می‌گرفته و یکی از گران‌ترین فرآورده‌های جانوری در جهان است. تصور می‌شد که غده آهو شبیه به کیسه بیضه باشد. این ماده در گیاهان و جانوران مختلف با بوی مشابه پیدا می‌شود (به عنوان مثال گاو مشک) و با وجودی که ساختارهای شیمیایی و اشکال مولکولی آنها اغلب متفاوت هستند، طیف گسترده‌ای از مواد معطر با بوی مشابه را در بر می‌گیرد.
از مشک طبیعی در اواخر قرن نوزدهم به‌طور گسترده‌ای در عطرسازی استفاده می‌شد که انگیزه‌های اقتصادی و اخلاقی منجر به پذیرش مشک مصنوعی شد که اکنون تقریباً به‌طور انحصاری مورد استفاده قرار می‌گیرد.[۴]برای به دست آوردن مشک طبیعی، آهوی نر باید کشته می‌شد و نافه آن که حاوی مشک بود برداشته می‌شد.[۵] امروزه روش‌هایی برای استخراج غده دارای مشک بدون کشتن جانور ایجاد شده‌است.[۶]
منابع طبیعی[ویرایش]
آهوی ختن[ویرایش]
گوزن مشک از خانواده Moschidae است و در تبت،[۷] هند، پاکستان، افغانستان، چین، سیبری، مغولستان و ویتنام شمالی زندگی می‌کند. نافه مشک به‌طور معمول با کشتن گوزن نر از طریق تله‌های گذاشته شده در طبیعت بدست می‌آید. پس از خشک شدن، خمیر قهوه‌ای مایل به قرمز درون نافه مشک به ماده‌ای گرانولی سیاه رنگ به نام «دانه مشک» تبدیل می‌شود که سپس با الکل خیسانده می‌شود. رایحه تنتور فقط پس از رقیق شدن قابل توجه، بوی مطبوعی می‌دهد. هیچ ماده طبیعی دیگری دارای چنین عطر پیچیده‌ای نیست که با توصیفات متناقض بسیاری همراه باشد. با این حال، معمولاً به‌طور انتزاعی به عنوان حیوانی، خاکی و چوبی[۴] یا چیزی شبیه به بوی پوست کودک توصیف می‌شود.[۸]
مشک از زمان کشف، یکی از عناصر اصلی تشکیل دهنده بسیاری از عطرها بوده‌است، و برای داشتن عطری قوی و ماندگاری طولانی مدت به عنوان یک ماده ثابت کننده استفاده می‌شود. امروزه، مقدار تجارت مشک طبیعی توسط معاهده CITES کنترل می‌شود، اما شکار و خرید و فروش غیرقانونی همچنان ادامه دارد.[۸]
دیگر جانوران[ویرایش]
ماسک رَت (Ondatra zibethicus)، از جوندگان بومی آمریکای شمالی است که از سدۀ هفدهم به عنوان حیوانی با ترشح ماده غده‌ای با بوی مشک شناخته شده‌است.[۹] یک وسیله شیمیایی برای استخراج آن در دهه ۱۹۴۰ کشف شد، اما ارزش تجاری آن را اثبات نکرد.[۹]
مواد غده‌ای با بوی مشک‌مانند نیز از اردک مشک (Biziura lobata) جنوب استرالیا، گاو مشک، حشره‌خوار دندان‌سفید، سوسک مشک (Aromia moschata)، زباد آفریقایی (Civettictis civetta)، لاک پشت مشک (Sternotherus odoratus)، تمساح آمریکایی آمریکای شمالی و از چندین جانور دیگر به دست می‌آید.
گیاهان[ویرایش]
بعضی از گیاهان مانند سنبل ختایی یا ختمی عطری[۱۰] (Abelmoschus moschatus) ترکیبات لاکتون ماکروسایکل حلقوی را با بوی مشک-مانندی تولید می‌کنند. این ترکیبات به‌طور گسترده‌ای در عطرسازی به عنوان جایگزین مشک حیوانی یا برای تغییر بوی مخلوط مشک‌های دیگر استفاده می‌شود.
مشک مصنوعی[ویرایش]
ترکیبات مشک به‌طور سنتی جزو مهم‌ترین موادی هستند که در صنعت عطر استفاده می‌شوند. این اهمیت از یک طرف به دلیل خاصیت بوی آنها است که می‌تواند به انواع حیوانی، گلی و میوه‌ای تقسیم شود. از طرف دیگر، اهمیت آنها به دلیل تواناییشان در تثبیت ترکیبات است. افزایش تثبیت باعث افزایش کارایی رایحه‌ها از طریق کاهش آزادسازی مواد فرار و در نتیجه ماندگاری بالای عطر و ثبات در بوی منتشر شده می‌شود. همچنین شناخته شده‌است که مشک می‌تواند باعث ماندگاری بوی عطر بر روی پارچه‌ها شود. به همین دلیل از این ترکیبات نه تنها در عطرسازی بلکه در مواد شوینده نیز استفاده می‌شود. مشک‌های مصنوعی طیف گسترده‌ای از مواد مختلف را تشکیل می‌دهند. از نظر تجاری، فقط مشتقات نیترو، چند حلقه ای‌ها و ماکرو حلقه ای‌ها اهمیت دارند. برای سال‌ها مشک‌های نیترو بر بازار تسلط داشتند. از سال ۱۹۸۳ سهم آنها به‌طور مداوم ۵ درصد در سال کاهش یافته‌است. در سال ۱۹۸۷، کل مقدار ترکیبات مشک تولید شده در سراسر جهان (۷۰۰۰ تن) شامل ۶۱٪ چند حلقه ای، ۳۵٪ مشک نیترو و ۳–۴٪ ترکیبات ماکرو حلقه‌ای بود.[۱۱]
از آنجا که به دست آوردن مشک آهو به کشتن جانور در معرض خطر احتیاج دارد، تقریباً تمام رایحه مشکی که امروزه در عطرسازی استفاده می‌شود مصنوعی است، که گاهی اوقات «مشک سفید» نامیده می‌شود. آنها را می‌توان به سه کلاس عمده تقسیم کرد: مشک‌های نیترو آروماتیک، ترکیبات مشک چندحلقه‌ای و ترکیبات مشک ماکرو حلقه ای.[۴] دو گروه اول کاربردهای گسترده‌ای در صنعت دارند، از مواد آرایشی گرفته تا مواد شوینده. با این حال، شناسایی دو گروه شیمیایی اول در نمونه‌های انسانی و محیطی و همچنین خصوصیات سرطان زایی آنها باعث آغاز بحث عمومی در مورد استفاده از این ترکیبات و کاهش یا ممنوعیت استفاده از آنها در بسیاری از مناطق جهان شده‌است. انتظار می‌رود ترکیبات مشک ماکرو حلقه‌ای جایگزین آنها شود زیرا به نظر می‌رسد این ترکیبات ایمن تر هستند.[۴]
اکثر عطرها حدود ۱۰–۲۰٪ مشک مصنوعی دارند. مشک به عنوان رایحه پایه در بسیاری از عطرها استفاده می‌شود. با این حال، چالش‌ها و مقررات مربوط به استفاده از مشک مصنوعی و اثر مضر آنها بر سلامت انسان وجود دارد. مشک مصنوعی به عنوان یک عطر و طعم دهنده و عطر برای بسیاری از کاربردها از جمله لوازم آرایشی و بهداشتی، مراقبت‌های شخصی، صابون و مواد شوینده، مواد غذایی، محصولات خانگی و سایر موارد استفاده می‌شود. از مشک مصنوعی جدا از کاربرد آن در صنعت مراقبت شخصی، برای مصارف پزشکی نیز استفاده می‌شود.[۱]
آسیب‌های مشک مصنوعی[ویرایش]
برخی از مطالعات معتقدند که مشک مصنوعی می‌تواند برای انسان مضر باشد. این مواد شیمیایی می‌توانند از طریق جذب پوستی، استنشاق و مصرف مواد غذایی که در معرض این مواد شیمیایی قرار دارند، وارد بدن انسان شوند. در برخی موارد اختلال غدد درون ریز، سمیت اندام، سمیت تولید مثل و تجمع زیستی در رابطه با مشک مصنوعی گزارش شده‌است. مقررات سختگیرانه‌ای در مورد استفاده از این مواد شیمیایی وجود دارد و برخی از مشک‌های مصنوعی در کشورهایی مانند ژاپن و کشورهای اروپایی ممنوع شده‌اند. استفاده از روغن‌های طبیعی و سایر رایحه‌های طبیعی مشتق شده از نظر بیولوژیکی نیز عامل اصلی مهار تقاضای مشک مصنوعی است.[۱]
بازار جهانی[ویرایش]
در سال ۲۰۲۰ بازار جهانی مشک ۱۶۰ میلیون دلار ارزیابی شده بود و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۳، با نرخ رشد مرکب سالیانه ۰٫۸٪ در دوره پیش‌بینی، به ۱۷۰ میلیون دلار برسد.[۱۲] در سال ۲۰۱۵، بازار جهانی مشک مصنوعی توسط چین هدایت شد. اروپا دومین بازار بزرگ منطقه‌ای بود. در حال حاضر، تولیدکنندگان عمده مشک مصنوعی در چین و اروپا متمرکز شده‌اند. در سطح جهان، بازار مشک عمدتاً توسط تقاضای روزافزون برای مواد شیمیایی خانگی هدایت می‌شود.[۱۲]
منابع[ویرایش]
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ «Global Synthetic Musk Market Forecast». www.futuremarketinsights.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۱-۲۱.
- ↑ "Merriam-Webster's Online Dictionary: musk". Merriam-Webster. Retrieved 2007-04-07.
- ↑ Chantraine, Pierre (1990). Dictionnaire étymologique de la langue grecque. Klincksieck. p. 715. ISBN 2-252-03277-4.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ Rimkus, Gerhard G. (Ed.); Cornelia Sommer (2004). "The Role of Musk and Musk Compounds in the Fragrance Industry". Synthetic Musk Fragrances in the Environment (Handbook of Environmental Chemistry). Springer. ISBN 3-540-43706-1.
- ↑ Timmins, R. J.; Duckworth, J. W. (2015). "Moschus leucogaster". IUCN Red List of Threatened Species. IUCN. 2015: e.T13901A61977764. doi:10.2305/IUCN.UK.2015-2.RLTS.T13901A61977764.en
- ↑ «Unasylva - No. 139 - Mangroves: What are they worth? - Musk-deer». www.fao.org. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ مارس ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۱-۲۱.
- ↑ Historical Section of the Foreign Office (Great Britain). "Tibet". Handbook (No. 70). H M Staionery Office (1920).
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ Rowe, David J. (Ed.); Philip Kraft (2004). "Chapter 7. Aroma Chemicals IV: Musks". Chemistry and Technology of Flavours and Fragrances. Blackwell. ISBN 0-8493-2372-X.
- ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ Groom, Nigel (1997). New Perfume Handbook. Springer. pp. 219–220. ISBN 0-7514-0403-9.
- ↑ «گیاه Abelmoschus moschatus». www.netplant.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۱-۲۱.
- ↑ Gerhard G. Rimkus (۲۰۱۴). Synthetic Musk Fragrances in the Environment. Springer Berlin Heidelberg. صص. ۵. شابک ۳-۵۴۰-۴۳۷۰۶-۱.
- ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ «Musk Market Size 2020 Global Industry Brief Analysis by Top Countries Data with Growth Opportunities, Emerging Technologies and Demand by Forecast to 2024». MarketWatch (به انگلیسی). بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ ژانویه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۱-۲۱.
 |
مجموعهای از گفتاوردهای مربوط به مشک در ویکیگفتاورد موجود است. |
 |
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ مشک موجود است. |