مسجد شاه (تهران)
| مسجد امام | |
|---|---|
 | |
 | |
| نام | مسجد امام |
| کشور | ایران |
| استان | استان تهران |
| شهرستان | تهران |
| اطلاعات اثر | |
| نام محلی | مسجد شاه |
| نام‌های قدیمی | مسجد سلطانی |
| کاربری | مذهبی |
| دیرینگی | دوره قاجار |
| دورهٔ ساخت اثر | دوره قاجار |
| اطلاعات ثبتی | |
| شمارهٔ ثبت | ۱۶۶۷ |
| تاریخ ثبت ملی | ۱ مهر ۱۳۶۳ |
  مسجد امام | |
مسجد شاه، یکی از بناهای دوره قاجار است که در منطقه بازار تهران قرار دارد؛ و به عنوان یکی از آثار ملی ایران در تاریخ ۱ مهر ۱۳۶۳ با شمارهٔ ثبت ۱۶۶۷ به ثبت رسیده‌است.[۱]
تاریخچه[ویرایش]
این مسجد با قدمتی در حدود ۱۸۰ سال از زیباترین مساجد تاریخی تهران است. بانی آن فتحعلی‌شاه قاجار (۱۲۱۲–۱۲۵۰ هـ. ق) بود و از این رو در آغاز آن را مسجد سلطانی می‌نامیدند. بنابر شواهد تاریخی این مسجد دومین مسجد جامع بزرگ تهران بعد از مسجد جامع بازار یا جامع عتیق بود.[۲]
بنابر کاشی‌نوشته‌ها و کتیبه‌هایی که در ایوان جنوبی مسجد به جای مانده، زمان تقریبی شروع ساخت آن سال ۱۲۱۲ یا ۱۲۲۴هـ. ق است. در سال ۱۳۰۷هـ. ق به دستور ناصرالدین‌شاه قاجار درِ اصلی در جهت شمال تعمیر و نیز به دستور وی دو مناره در دو طرف گل‌دسته مسجد ساخته شد؛ بنابراین تکمیل‌کننده اصلی آن را می‌توان ناصرالدین‌شاه قاجار نامید.[۲]
مشخصات بنا[ویرایش]
این مسجد، بنایی چهار ایوانی است که شبستان‌های اصلی آن در جبهه جنوبی قرار دارد و معماری کلی و نیز پاره‌ای از جزئیات آن از مسجد وکیل شیراز گرفته شده و در طراحی و ساخت آن مانند سایر ابنیه آن زمان هنرمندان شیرازی دست داشته‌اند.[۲]
ساختمان این مسجد فضایی‌ست مربعی با تقارن نقطه‌ای و حیاط مرکزی، با چرخشی ملایم نسبت به بافت شهر برای استقرار در امتداد قبله است. ۴ ایوان در وسط ۴ ضلع، گنبدخانه در ضلع جنوبی، ۳ شبستان اصلی در کنج‌ها و حوض مربعی در مرکز حیاط مسجد قرار دارند.[۱]
مساجد مشابه[ویرایش]
مسجد سلطانی تهران همراه با مسجد سلطانی بروجرد و مسجد سلطانی قزوین از ساخته‌های دوران فتحعلی‌شاه قاجار هستند اما مسجد سلطانی بروجرد از دو نمونه دیگر بزرگتر و قدیمی‌تر است.[۳]
وقایع مهم در مسجد[ویرایش]
در تاریخ ۲۰ آذر ۱۲۸۴، علاءالدوله دستور به چوب بستن و تحقیر عمومی دو تن از بازاریان به بهانه بالا بودن قیمت قند کرد. حکم فلک حاجی سید هاشم قندی و حاجی سید اسماعیل خان در حیاط مسجد شاه انجام شد که واکنش اعتراضی بازار تهران[۴] و آغاز جنبش مشروطه در تهران را به همراه داشت.[نیازمند یادکرد]
حاج‌علی رزم‌آرا، نخست‌وزیر وقت ایران در روز ۱۶ اسفند ۱۳۲۹ در مسجد شاه به ضرب گلوله یکی از اعضای فدائیان اسلام ترور شد.[۵]
نگارخانه[ویرایش]
کتیبه مسجد شاه بازار تهران
برج جنوب شرقی ارگ و گنبد مسجد عزیزالله در دوره محمدشاه قاجار، نقاشی اوژن فلاندن
ورودی مسجد شاه در دوره محمدشاه قاجار، نقاشی اوژن فلاندن
ورودی مسجد شاه
نمای درونی گنبد
صحن مسجد
ایوان جنوبی
ورودی شمالی مسجد شاه تهران
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۶ اکتبر ۲۰۱۹.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ «مسجد امام خمینی (ره) با قدمتی ۱۸۰ ساله از زیباترین مساجد تاریخی تهران». خبرگزاری شبستان. ۲۰۱۸-۰۳-۲۷. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۱۶.
- ↑ «مسجد امام خمینی (ره) (سلطانی) بروجرد». اداره میراث فرهنگی بروجرد. دریافت‌شده در ۲ آذر ۱۳۹۱.. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بازبینی=را بررسی کنید (کمک)[پیوند مرده] - ↑ کسروی، احمد (۱۳۶۳). تاریخ مشروطه ایران. ج. اول. تهران: امیرکبیر. صص. ۵۸–۵۹.
- ↑ علوی، حمید. «قتل رزم‌آرا؛ صد سال ترور سیاسی در ایران». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ مارس ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۶-۱۴.
پیوند به بیرون[ویرایش]
 |
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ مسجد شاه (تهران) موجود است. |
