مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران
(تغییرمسیر از مرکز ملی ذخایر ژنتیکی)
مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران با هدف گردآوری، تعیین هویت، کنترل کیفی، طبقه‌بندی، ثبت، نگهداری، تکثیر و توزیع انواع میکروارگانیسم‌ها و سلولهای قابل کشت و تجدیدپذیر اعم از باکتری، قارچ، ویروس، دانه‌ها و سلولهای گیاهی و جانوری و DNA ژنومی و فرآورده‌های نوکلئوتیدی، در اسفندماه ۱۳۸۶ توسط جهاد دانشگاهی تأسیس گردید.
چشم‌انداز[ویرایش]
دستیابی به مرکزی پیشتاز در سطح ملی و بین‌المللی به منظور جمع‌آوری، ساماندهی، استانداردسازی، حفظ و بهره‌برداری از ذخایر ژنتیکی و زیستی کشور برای توسعه دانش، فناوری و افزایش کیفیت زندگی و سلامت و حفظ تنوع زیستی کشور و عرضه به جامعه جهانی
مأموریت[ویرایش]
- گردآوری، شناسایی، تعیین هویت، کنترل کیفی، طبقه‌بندی، ثبت، نگهداری، تکثیر، توزیع و بهره‌برداری انواع میکروارگانیسم‌هاو سلولهای قابل کشت و تجدید پذیر اعم از باکتری، قارچ، ویروس، سلولهای انسانی، جانوری و گیاهی، DNA ژنومی و فرآورده‌های نوکلئوتیدی
- ایجاد شبکه اطلاعات علمی (شبکه ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی کشور)
- تدوین وارایه دستورالعملها واستانداردهای لازم
- آموزش و تربیت نیروی انسانی متخصص
وظایف مرکز براساس اساسنامه[ویرایش]
- شناسایی، تهیه و گردآوری میکروارگانیسم‌ها و سلولهای جانوری و انسانی و دانه‌ها و سلولهای گیاهی، از منابع بومی و غیربومی
- تهیه بانک DNA از منابع مختلف بومی و غیربومی
- تهیه، کنترل و گردآوری ناقلهای نوکلئوتیدی و میزبان‌های مورد استفاده در مطالعات زیست‌فناوری
- پشتیبانی از بانک‌های موجود در مراکز پژوهشی و دانشگاهی کشور، همچنین کنترل کیفی و تعیین هویت ذخایر آنها و نگهداری نمونه‌های آنها (Back *up) برای استفاده آتی همان مراکز
- ثبت میکروارگانیسم‌ها و سلولهای جدید که توسط افراد حقیقی یا حقوقی تهیه می‌شوند به منظور حفظ مالکیت معنوی آنها
- تهیه و پیشنهاد قوانین و آیین‌نامه‌های لازم به مراجع قانونی ذیصلاح برای تصویب به منظور حفاظت از ذخایر زیستی و ژنتیکی کشور
- دسته‌بندی و ثبت اطلاعات علمی و تخصصی ذخایر موجود در مراکز پژوهشی و دانشگاهی کشور و ایجاد بانک و شبکه اطلاعاتی الکترونیک از همه میکروارگانیسم‌ها و ذخایر سلولی به منظور تأمین نیاز مراکز علمی، دانشگاهی، پژوهشی و صنعتی کشور
- ایجاد ارتباط و تعامل علمی، تخصصی با مراکز و بانک‌های مرتبط و معتبر بین‌المللی و ارتقاء جایگاه علمی – پژوهشی مرکز در سطح ملی – منطقه‌ای و جهانی
بانک‌های مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران[ویرایش]
بانک سلولهای انسانی و جانوری[ویرایش]
استراتژی‌ها
- تعیین اولویت‌های فعالیت‌های بانک سلولی مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران
- جمع‌آوری نمونه‌های رده‌های موجود سلولی بر حسب اولویت
- تهیه رده‌های سلولی مورد نیاز در کشور
- حفاظت از ذخایر سلولی
- راه‌اندازی و توسعه روش‌های تأیید هویت سلولی و ارائه خدمات مربوط به متقاضیان
- راه‌اندازی و توسعه روش‌های بررسی آلودگی سلولی و ارائه خدمات مربوط به متقاضیان
- اطلاع‌رسانی مناسب در زمینه مطالب و فعالیت‌های مربوط
- برقراری ارتباط و مراوده علمی با محققین، مراکز تحقیقاتی و بانک‌های معتبر داخلی و بین‌المللی
- ارائه خدمات فنی- تخصصی تعیین هویت و کنترل کیفی و نگهداری نمونه‌ها
- ارائه آموزش‌های تخصصی و مشاوره‌های علمی به متقاضیان حقیقی یا حقوقی داخلی و خارجی
- انجام و حمایت از تحقیقات پایه و کاربردی
- تدوین مقررات و استانداردهای لازم مرتبط با کار بانک سلولهای انسانی و جانوری مرکز ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران
- ایجاد شبکه اطلاعات علمی ذخایر سلولی انسانی و جانوری کشور
آزمایشگاه‌ها
- آزمایشگاه میکروب (Microbiology Lab): شناسایی منابع آلودگی در مراحل کشت سلول
- آزمایشگاه مولکولی (Molecular Lab): تعیین هویت سلولها از نظر مارکرهای مولکولی و ژنتیکی و بررسی مولکولی کیفیت سلولها از نظر آلودگی به میکروارگانیسم‌ها
- آزمایشگاه قرنطینه (Quarantine Lab): کشت سلولهایی که کیفیت و هویت آنها تأیید نشده‌است.
- آزمایشگاه کشت سلولی نامیراسازی (Immortalization Lab): در این آزمایشگاه کشت سلولی، سطح بالاتری از امنیت زیستی تعریف و اجرا شده‌است تا انجام طرح‌ها و عملیاتی که به این شرایط نیاز دارند، امکان‌پذیر گردد.
- آزمایشگاه کشت اصلی (Propagation Lab): تکثیر سلولهایی که کیفیت آنها کنترل و هویت آنها تأیید شده‌است.
- آزمایشگاه تهیه مواد (Preparation Lab): تهیه کلیه مواد، محلول‌ها و محیط‌های کشت مورد نیاز در کلیه آزمایشگاه‌های موجود در مرکز
- اتاق شستشو (Washing Room): شستشو و استریل کردن وسایل شیشه‌ای و فلزی
- بخش مخازن (Storage Room): ذخیره‌سازی سلولها
بانک میکروارگانیسم‌ها[ویرایش]
استراتژی‌ها
- جمع‌آوری اطلاعات و شناسایی مراکزپژوهشی، افراد حقیقی و حقوقی در زمینه تنوع زیستی میکروبی
- جمع‌آوری اطلاعات مربوط به میکروارگانیسم‌های موجود درمراکز پژوهشی، دانشگاهی و صنعتی کشور
- اجرای طرحهای تصویب شده در مرکز در این زمینه وعقد قراردادهایی با مراکز فعال در این زمینه
- تأمین حداقل فضا و امکانات لازم از نظر دستگاه‌ها و مواد آزمایشگاهی برای انجام کلیه امور مربوط به جمع‌آوری، جداسازی، شناسایی، ذخیره‌سازی و کنترل کیفی میکروارگانیسم‌ها
- تأمین نیروی متخصص و اعضاء هیئت علمی
- تأمین نیازمندیهای نرم‌افزاری اطلاعاتی نیروهای متخصص و اعضاء هیئت علمی
- درج اطلاعات شناسنامه‌ای سویه‌ها در بانک اطلاعاتی
- انتشار کاتالوگ سویه‌ها
- مبادله سویه‌ها با دانشگاه‌ها، مؤسسات پژوهشی و خصوصی، کلکسیون‌های میکروبی داخل کشور و صنایع
- مبادله سویه‌های میکروبی با کلکسیون‌های میکروبی خارج کشور
- اخذ گواهینامه‌های ایزو و حفظ کیفیت لازم برای آن
- تهیه روش‌های استاندارد کار برای کلیه فعالیت‌های مورد انجام در بانک میکروارگانیسم‌ها
- برقراری سیستم نظارت بر کیفیت سویه‌های نگهداری‌شده
- ایجاد ذخیره پشتیبان از بانک‌های موجود در مراکز پژوهشی، دانشگاهی و خصوصی کشور و کنترل کیفی و تعیین هویت ذخایر میکروبی آنها
- گسترش بانک‌های میکروارگانیسم در سطح کشور با کمک به راه‌اندازی بانک‌های میکروارگانیسم تاکسون‌های خاص
- تدوین قوانین و دستورالعمل‌های مربوط به حفظ مالکیت معنوی
آزمایشگاه‌ها
- آزمایشگاه شناسایی: شناسایی، جداسازی و خالص سازی میکروارگانیسم‌ها
- آزمایشگاه نگهداری: نگهداری میکروارگانیسم‌ها به روش سرما، لیوفلیزاسیون و…
- آزمایشگاه محیط سازی و شستشو: شستشو و استریل کردن وسایل شیشه‌ای و فلزی و ساخت محیط‌های کشت میکروبی
- آزمایشگاه شناسایی کپک و مخمر: این آزمایشگاه که در واقع آزمایشگاه قارچ‌شناسی مرکز می‌باشد به مطالعه و شناسایی مولکولی، فنوتیپیک و کموتاکسونومیک قارچها اعم از کپک و مخمر می‌پردازد
بانک گیاهی[ویرایش]
استراتژی‌ها
- شناسایی و جمع‌آوری ذخایر توارثی در عرصه طبیعی
- شناسایی و دریافت نمونه‌های موجود در مراکز نگهداری ژرم‌پلاسم داخلی
- جمع‌آوری ارقام تجارتی و لاین‌های اصلاحی
- قرنطینه مواد گیاهی
- تجزیه و آماده‌سازی نمونه‌ها
- نگهداری نمونه‌ها در خارج از رویشگاه
- نگهداری نمونه‌ها در رویشگاه اصلی
- احیا و ارزیابی نمونه‌های جمع‌آوری شده برای صفات مورفولوژیک
- ارزیابی نمونه‌ها برای مارکرهای مولکولی
- ارزیابی نمونه‌ها برای صفت مهم افتصادی
- تشکیل بانک‌های اطلاعاتی
- انتشار کاتالوگ نمونه‌ها
- توسعه تحقیقات کاربردی برای بهره‌برداری از منابع ژنتیکی
- مبادله مواد ژنتیکی با دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی
- مبادله مواد ژنتیکی با مراکز بین‌المللی حفاظت از منابع ژنتیکی
- جمع‌آوری دانش بومی استفاده از گیاهان
- ارزشیابی اطلاعات دانش بومی
- انتشار اطلاعات دانش بومی استفاده از گیاهان
آزمایشگاه‌ها
- آزمایشگاه تنش‌های زنده و قرنطینه (Quarantine and Biotic Stresses Lab): بررسی تنش‌های زنده شامل حشرات، ویروس‌ها، باکتری‌ها و بیماری‌های قارچی
- آزمایشگاه گیاه‌شناسی و هرباریوم (Herbarium and Botanical Lab): جمع‌آوری، شناسایی و تهیه نمونه‌های هرباریومی، مکانی آموزشی برای گیاه‌شناسی و نوشتن کتب فلور و غیره
- آزمایشگاه بذر (Seed Lab): ارزیابی ژرم پلاسم گیاهان، کشت جنین، بررسی قوه نامیه بذر، رفع رکود بذر
بانک مولکولی[ویرایش]
استراتژی‌ها
- ایجاد گروه پژوهشی
- نیازسنجی در کشور
- جذب و تربیت نیروهای انسانی ماهر و متخصص
- راه اندازی روش‌های استخراج مولکولی
- راه اندازی و توسعه روش‌های تعیین هویت مولکول‌ها
- جمع‌آوری نمونه‌های موجود بر حسب اولویت
- حفاظت از ذخایر مولکولی
- ثبت مولکول‌ها و ژن‌های جدید
- اطلاع‌رسانی مناسب
- برقراری ارتباطات علمی با محققین، مراکز تحقیقاتی و بانک‌های معتبر داخلی و بین‌المللی
- ارائه خدمات فنی و تخصصی تعیین هویت و کنترل کیفی و نگهداری نمونه
- ارائه آموزش‌های تخصصی و مشاوره‌های علمی به متقاضیان حقیقی یا حقوقی داخلی و خارجی
- انجام و حمایت از تحقیقات پایه‌ای و کاربردی
- ارائه مواد ژنتیکی و روش‌های مورد نیاز به متقاضیان
- انتشار مطالب علمی مرتبط
- تدوین مقررات مربوط به حفاظت از مولکول‌ها و دستاوردها
- تدوین مقررات اخلاق زیستی در ارتباط با کار بانک‌های زیستی مرتبط
- تدوین استانداردهای کنترل کیفی
- تدوین استانداردهای حقوق مالکیت معنوی
- تدوین و تصویب ضوابط، شرایط و تعهدنامه‌های مربوط به تهیه و نگهداری نمونه‌ها
- تهیه استانداردهای مربوط به اصول کار آزمایشگاه‌ها و مراکز ذخایر زیستی
- تهیه و پیشنهاد آیین‌نامه‌ها و قوانین لازم به مراجع قانونی ذیصلاح برای تصویب به منظور حفاظت و بهره‌برداری از ذخایر ژنتیکی کشور
- ایجاد تعامل با سایر گروه‌های داخلی مرکز ملی ذخایر زیستی و سایر مراکز تحقیقاتی داخل و خارج کشور
- ایجاد زیرساخت‌های سخت‌افزاری شبکه و ذخیره اطلاعات و تدوین پروتکل‌های مربوط به امنیت اطلاعات
- ایجاد آزمایشگاه بیوانفورماتیک
- مشارکت در پروژه‌های ژنومی ملی و بین‌المللی
آزمایشگاه‌ها
- آزمایشگاه مرکزی (Core Facility Lab): محل قرارگیری تجهیزات اصلی برای انجام آزمایشهای ارزیابی برای سایر گروه‌ها. این آزمایشگاه شامل اتاق‌های زیر است:
- اتاق تهیه مواد (Prep Room)
- اتاق الکتروفورز (Electrophoresis Room)
- اتاق تمیز جهت کشت میکروبی (Clean Room)
- اتاق تاریک جهت دستگاه ژل داک (Dark Room)
- اتاق سرد (Cold Room)
- بانک DNA: محل ذخیره‌سازی نمونه‌های DNA و انجام آزمایشهای کنترل کیفی
- آزمایشگاه بیوانفورماتیک (Bioinformatics Lab): آنالیز داده‌های مولکولی و تفسیر نتایج و تمامی موارد انفورماتیکی
- اتاق تجهیزات (Instrument Room): محل قرارگیری تجهیزات خاص جهت انجام آزمایش‌هایی که نیاز به تجهیزات سنگین مربوط به آن دارند.