مرورود (شهر تاریخی)
مَرْوْرود (به فارسی نوی آغازین: مَرْوْروذ، گاهی در عربی: مرو الروض) که در گونههای قدیمیترِ زبان محلی با نام «مَروارود» هم شناخته میشده است[۱] یک سکونتگاه، آبادی یا شهر در تاریخ سدههای میانهٔ خراسان بود. برای آنکه با مَروِ باستانی (مرو بزرگ، مرو شاهیجان) متمایز شود به مرو کوچک هم خوانده میشد.[۲]
این سکونتگاه در نزدیکی آبادیِ بالا مرغاب در افغانستانِ کنونی بوده است. در محلی که رودخانه مرغاب از کوههای غرجستان جدا شده و وارد استپ صحرای قرهقوم میشود. هرچند سکونتگاه امروزی مَروچَک یا مروِ کوچک، نام خود را از این سکونتگاه تاریخی گرفته است اما به نظر میرسد در محلی که سابقاً به نام «قصر احنف» شناخته میشده، واقع شده باشد.[۲]
این شهر پیش از اسلام نیز وجود داشته و گفته میشود که بنیان آن را بهرام گور، پادشاه ساسانی (حکومت: ۴۲۰–۴۳۸) گذاشته است. نام اصلی آن در فارسی میانه، مَرویرود (Marwirōd) یا مَرویرُت (Marvirot) بوده است که در ارمنی به مروت (Mrot) و در در نسبتهای عربی متأخر، در اشکال المروروذی (al-Marwarrudhi) و المروذی (Marrudhi) باقی مانده است.[۲] وجود یک اسقفنشین نسطوری در سال ۵۵۳ میلادی در آنجا گزارش شده است. در سال ۶۵۲ میلادی، در جریان فتح ایران توسط مسلمانان، فرماندار محلیاش به نام بدهام (Badham) تسلیم مسلمانان شد و به حاکمی دستنشانده تبدیل شد.[۲]
جغرافیدانان دوره عباسی گزارش میدهند که این شهر مرکز یک منطقهٔ کشاورزیِ پررونق با تعدادی حومهٔ وابسته مانند قصر احنف بوده است. به گفته مقدسی، که در حدودِ سال ۹۸۰ میلادی میزیست، مردم محلی از خویشاوندان مردم غرجستان بودند و این شهر تابع حاکمان یا شیران غرجستان بود.[۲] بخشی از ناحیه حربیه در شهرگرد بغداد، به دلیل اصالت مرورودیِ ساکنانش، مَروَردیة نام داشت.[۳] این آبادی در دوران امپراتوری سلجوقی، که احمد سنجر، دیوار جدیدی به طول حدود ۵۰۰۰ قدم برای شهر ساخت، به شکوفاییاش ادامه داد. [۲] این آبادی و مناطق اطراف آن در اواخر قرن دوازدهم میلادی، در جریان درگیریهای مداوم بین خوارزمشاهیان و غوریان آسیب دید و در سال ۱۱۹۰ میلادی، نبردی بین حاکم غوری، غیاثالدین محمد (حکومت: ۱۱۶۳–۱۲۰۲) و رقیب خوارزمی او، سلطان شاه (حکومت: ۱۱۷۲–۱۱۹۳)، در آنجا رخ داد.[۲] اگرچه به نظر میرسد این شهر از ویرانی مروِ شاهیجان توسط مغولها در امان مانده باشد اما در زمان تیموریان رو به ویرانی گذاشت و عمدتاً متروکه شد.[۲]
منابع
[ویرایش]- ↑ "مرورود" در لغتنامه دهخدا
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ ۲٫۴ ۲٫۵ ۲٫۶ ۲٫۷ Bosworth 1991, pp. 617–618.
- ↑ "BAGHDAD i. Before the Mongol Invasion – Encyclopaedia Iranica". Encyclopaedia Iranica Online (به انگلیسی). Retrieved 24 January 2018.
| مرکز |  | |
|---|---|---|
| ولسوالیها | ||
| شهرها و روستاها | آب باریک گودی • آبشار • آببخش • آبخدای • آبخور • بابولای • بازارتو • بالا بوکان • بالامرغاب • بایاه • بایبچه • بزبای • بهادرخان • بهادرخانی • بیدک • پاده لغری • پاده نوکداری • پایین بوکان • تخت غورمچ • تگاب رباط • جوکار • جوند • چشمه دوزخ • چشمه یانبلاغ • چکاو • چمن بید • خار بید • خواجه قلندر • خوش آسیا • خوش مرغ • خیرخانه • دره برنج قلعه • دره بوم • دره جوال • دهان کوکلان • دهستان • رباط • سخری • سنجیتک • سنگبر • سه کوشک • شرشره • شهر آرمان • علیگل • غارمه • قادس • قشلاق خاص • قلعه نواک • قلعه نیاز • قلعه ولی • کاریز زمان بالا • کاریز زمان پایین • کاریز زمان کلگندی • کوچه زرد • کوشک کهنه • کوکچایل • گلک • گله چغار • منگان • موریچاق • میرانزای | |
| نقاط دیدنی | ||
| مشاهیر | ||