مردم کتول

کَتول قوم اصلی ساکن در منطقه علی آبادکتول و دشت کمالان در استان گلستان است که به زبان مازندرانی گویش می‌کنند. حد واسط بین منطقه فندرسک و مَلِک. ییلاق و قشلاق آن‌ها در دشت کمالان و روستاهای دهنهٔ محمد آباد کَتول و در دهنه زرین گل روستاهایی چون چه جا چینووافراتخته و شیرین آباد(دهنه به معنی دره سرسبز که رودخانه در ان جاریست می‌باشد) می‌باشد. از دیگر ساکنان کتول می‌توان به مازندرانی ها، آذری ها، خراسانی‌ها و شاهرودی هااشاره کرد.البته در زمان قاجار‌ لشکر سیستان که اکثر آنها‌ کتوالی یا کوتولی به معنای (قلعه بان)بودند به دستور ناصرالدین شاه برای مقابله باترکان مهاجم به علی آبادفراخوانده شدندوبعدازشکست آنها به کتوالی ها و به مرورزمان به کتول معروف شدند.

اقتصاد اصلی منطقه بر مبنای کشاورزی وباغداری و دامپروری می‌باشد ومحصولات که در منطقه کشت می‌شود در بخش کشاورزی گندم و پنبه و سویا، شالی، گوجه فرنگی، کلم، جو، ذرت، کلزا و در بخش باغی پرتقال، خرمالو، شلیل و هلو و آلو، در ارتفاعات فندق وگردو و در دامنه زیتون می‌باشد.

از مهم‌ترین محله‌هایی که در علی آبادکتول به گویش کَتولی صحبت می‌کنند محله خارکلاته، محله علی آباد و روستاهای آلوستان پیچک محله کتول، مزرعه کتول و محمد اباد کتول و برفتان و شیرنگ و سنگدوین... می‌باشد. مردم علی‌آبادکتول اکثرآ از بومیان استان و قومیت‌های کتولی، آذری وسیستانی،،نیشابوری،کاشمری،سبزواری و فندرسکی هستند که هرکدام دارای گویش‌های متفاوت خود هستند. کتولی گویشی از زبان مازندرانی است و گویش فندرسکی برگرفته از بخش فندرسک است.

در این شهرستان اقوام سیستانی هم زندگی می‌کنند که گویش آن‌ها نیز به زبان سیستانی و فارسی است.

موسیقی مقامی کتول: چاربیده (چهاربیته) کَله کَش، نی بید ( نِی بیت) منظومه عاشقانه طالب (مشترک با مازندران) و منظومه حماسی عباس گالش ( مشترک با منطقه ملک)

صنایع دستی: چادرشب بافی ( بُقبند) بقچه بند، سفره بافی، لباس سنتی چوپانی ( چوقا) و صنایع چوب قاشق، لگن (لاک)، چیقه

وجه تسمیه

کتول از دو واژه اوستایی کته (KATA) و اول (UL) تشکیل شده‌است. کته به معنای جا و مکان و اول به معنای شیب، دره و گودال می‌باشد؛ و کتول به مجموعه آبادیها گفته می‌شود که در درون دره و کوه قرار دارند. از این واژه نخستین بار در کتاب روضه الصفا (در سال۱۰۷۸ هـ. ق) یاد شده‌است. همچنین (۳۲۸ سال پیش) در زبان پهلوی نیز کلمه کتول از دو واژه کت KAT به معنای جا و مکان و اول UL به معنی به بالا یا سوی بالا و بلند بکار می‌رود و کتول به مجموعه آبادیهایی گفته می‌شود؛ که در درون دره و شیب واقع شده باشند؛ و این واژه دارای معانی و تعاریف گوناگونی است.

کتول همچنین در زبان مازندرانی به معنای «کسی که رسم چوپانی را نداند»، «کشاورز و زارع»، «گاو شیرده» و «غریب یا کسی که از وطن به دور افتاده» می‌باشد.

منابع

• «موسیقی کتولی».
• «آلبوم موسیقی کتولی».