مدرسه نواب

مدرسه علمیه عالی نواب یا مدرسه صالحیه (تأسیس ۱۰۸۶ق) از مدارس علمیه مشهور مشهد است که در ضلع شمالی «بالا خیابان» (خیابان نادری سابق و شیرازی فعلی) و در نزدیکی حرم امام رضا (ع) قرار دارد. تاریخ تأسیس مدرسه به سال ۱۰۸۶ق بازمی‌گردد و دارای معماری خاص با حجراتی در دو طبقه است. کتابخانه این مدرسه به جهت وجود نسخه‌های خطی از گذشته مورد توجه محققان و علاقمندان بوده‌است.

تاریخچه

مدرسه علمیه عالی نواب
نام	مدرسه علمیه عالی نواب
کشور	ایران
استان	استان خراسان رضوی
شهرستان	مشهد
اطلاعات اثر
کاربری	مدرسه
کاربری کنونی	مدرسه علمیه تخصصی
دیرینگی	دوره صفوی
دورهٔ ساخت اثر	دوره صفوی
بانی اثر	ابوصالح رضوی
مالک فعلی اثر	حوزه علمیه خراسان
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت	۱۶۱۵
تاریخ ثبت ملی	۲۶ تیر ۱۳۵۷
اطلاعات بازدید
امکان بازدید	بله
وبگاه	http://h-navvab.ir

مدرسه نواب مربوط به دوره صفوی - دوره معاصر است و در مشهد، خیابان علیا (بالا خیابان)، خیابان شیرازی کنونی واقع شده و در تاریخ ۲۶ تیر ۱۳۵۷ با شمارهٔ ثبت ۱۶۱۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

درواقع این مدرسه در سال ۱۰۸۶ق در زمان شاه سلیمان صفوی به وسیله نواب مستطاب میرزا صالح رضوی از جمله اشراف و اعیان سادات رضوی در نزدیکی حرم امام رضا (ع) ساخته شد. از این رو مدرسه را صالحیه نواب می‌نامیدند. در سال‌های پیش از ۱۳۲۰ ش در تصرف وزارت فرهنگ و اوقاف قرار گرفت و مدتی به عنوان دبیرستان معقول و منقول مورد استفاده قرار گرفت تا پس از وقایع ۱۳۲۰ ش و سقوط حکومت رضاخان با سامان یافتن دوباره در اختیار حوزه علمیه قرار گرفت و توسط متولی پیشین آن، میرزا علی‌اکبر نوغانی مورد تعمیرات اساسی واقع شد. مدرسه نواب از زمان‌های گذشته، مرکز اجتماع و کلاس و درس طلاب بوده‌است. حوزه‌های درس ادبیات ادیب نیشابوری و دروس سطح عالی شیخ هاشم قزوینی هم در این مدرسه شکل می‌گرفت.

معماری

طاق جنوبی مدرسه علمیه عالی نواب؛ حجره شیخ هاشم قزوینی

این بنا که قدیم با نام صالحیه نواب شناخته می‌شد، دارای دو ایوان در شمال و جنوب بنا و حجرات متعدد در دو طبقه است. در گزارش‌های قدیمی‌تر دربارهٔ این بنا آمده‌است که در چهار طرف مدرسه ۷۵ اتاق تحتانی و فوقانی بنا گردیده و جلوی هر اتاق ایوانی قرار گرفته که پیشانی آن ایوان با کاشی الوان تزئین یافته‌است. درواقع مدرسه نواب شامل سه طبقه است با ۷۵ حجره می‌باشد که با کاشی‌های الوان مزین گردیده‌است.

وضعیت کنونی

مدرسه نواب اکنون نیز به عنوان یکی از مدارس علمیهٔ تخصصی حوزه علمیه خراسان فعال است و طلاب، پس از اتمام سطح یک حوزه از طریق آزمون ورودی برای تحصیل سطوح دو و سه در رشته‌های فقه و اصول، فلسفه و کلام اسلامی، ادبیات عرب، فقه و حقوق در این مدرسه انتخاب می‌شوند.

سردرب ورودی مدرسه علمیه عالی نواب در سال ۱۳۷۳ پس از بازسازی

کتابخانه

این مدرسه دارای کتابخانه‌ای است که همزمان با افتتاح مدرسه توسط واقف، تأسیس گردیده و به مرور زمان بر کتاب‌های آن افزوده شده‌است. کتابخانه مدرسه علمیه نواب با دارا بودن تعداد ۳۲۴۶۱ جلد کتاب در ۱۵۷۶۱ عنوان یکی از غنی‌ترین کتابخانه‌های حوزه علمیه مشهد است. میکروفیلم و تصویر تمام کتاب‌های خطی نیز توسط متخصصان کتابخانه آستان قدس رضوی تهیه شده و در معرض استفاده طلاب و اساتید حوزه قرار گرفته‌است.

کتاب‌های وقفی

برخی از عالمان خیّر با وقف تعداد زیادی کتاب، بر غنای آن افزودند که تعداد قابل‌توجهی از آن را نسخ خطی شامل می‌گردد. کاظم مدیرشانه‌چی که پس از سال ۱۳۲۰ش به‌دستور نوغانی (تولیت مدرسه) به سرپرستی کتابخانه منصوب شده بود در توصیف کتابخانه و تعداد کتب این‌گونه می‌نویسد که مخطوطات کتابخانه در سال ۱۳۲۸ش جمعاً ۶۷۴جلد می‌شد که با تصدی او ۲۲۳جلد دیگر به آن اضافه شد و به ۸۹۷جلد بالغ گردید. وی برخی از نسخ خطی را در ادامه نام می‌برد؛ مانند:

تصویری از حیاط مدرسه علمیه عالی نواب؛ قبل از احداث سقف

• امالی شیخ صدوق به خط شیخ حر عاملی در سال ۱۰۶۱ق کتابت شده.
• نهایة العقول فخر رازی که در سال ۶۲۲ق تحریر شده.
• کافی کلینی کتابت‌شده در سال ۶۷۵ق.
• دست‌خط شهید اول در کتاب غایة المراد.
• دست‌خط مجلسی اول و محقق سبزواری در نسخه من لا یحضره الفقیه.

جستارهای وابسته

• پایگاه اطلاع‌رسانی مدرسه علمیه عالی نواب
• فهرست آثار ملی شهرستان مشهد
• حوزه علمیه خراسان
• حوزه علمیه در گذر زمان