محمدصادق ناطق اصفهانی

با محمدصادق نامی اصفهانی اشتباه نشود.

محمدصادق ناطق اصفهانی
زادهٔ	نامعلوم اصفهان
درگذشت	۱۸۱۵م/۱۲۳۰ق یا ۱۸۲۰م/ ۱۲۳۵ق نامعلوم
پیشه	شاعر
شناخته‌شده برای	ماده‌تاریخ‌سرایی

محمدصادق اصفهانی متخلص و مشهور به ناطق (؟ – ۱۸۱۵م) شاعر ایرانی بود که برای ساخت ماده‌تاریخ‌هایش شهرت داشت.

زندگی

محمدصادق اصفهانی در سالی نامعلوم در اصفهان زاده شد. از سوی پدری ترک‌تبار و از سوی مادری عرب‌تبار اهل مدینه بود. به شعر گرایید و ناطق تخلص گزید. او در ساختن ماده‌تاریخ‌ها برجسته گشت، «بیشتر قصاید وی از اول تا آخر، هر مصراعش تاریخ است.» و اثری در این باره نگاشته که در دسترس نیست. در تاریخ تذهیب گنبد فاطمهٔ معصومه در قم به سال ۱۲۱۸ق/۱۸۰۳م که با دستور فتحعلی شاه انجام گرفت، قصیده‌ای سرود که شصت و دو بیت است و هر مصراع آن برابر است با تاریخ ۱۲۱۸؛ این قصیده به معجزیه شهرت دارد:

طراحی پاسکال کوست از آرامگاه و مسجد فاطمهٔ معصومه در قم به سال ۱۸۴۰م/۱۲۵۶ق.

این قبهٔ گلبنی است بزیور برآمده؟		یا پاک گوهریست پر از زیور آمده؟
این دوحه‌ای است کآمده از جنت العلا		یا کوکبی است سعد و نور برآمده؟
این زیب عرش یا که بود گوی آفتاب		یا نور حق که بر همهٔ اشیاعء برآمده؟
وین قبه راست جای، بجایی که پایه‌اش		از اوج مهر و ماه و زحل برتر آمده
وین قبهٔ رفیع بدانجا رسانده قدر		کز قدر با سپهر برین همسر آمده
وین قبه و زمین ز همین رفعت و جلال		عرش بدهر با فلکی دیگر آمده
وین صحن به ز صحن جنانست بهر آنک		آبش به از بقا و به از کوثر آمده
از دل سئوال کردم و گفتم مرا بگو		کین صحن از چه رو ز جنان بهتر آمده؟
دل در جواب گفت که اینک درین سئوال		عقل طویل قاصر و فهر اقصر آمده
بهتر بود بحُسن وعلو از جنان در آن		مسکن که بنت موسی بن جعفر آمده
زهرا عفاف فاطمهٔ بنت موسی آنک		بر وی شرف ز فاطمه و حیدر آمده

ناطق اصفهانی در دستگاه محمدعلی دولتشاه خدمت می‌کرد، در سال ۱۲۲۸ق/۱۸۱۳م مقدمه‌ای بر دیوان او نوشت.
تاریخ درگذشت او را ۱۲۳۵ق/۱۸۲۰م (هدایت در مجمع الفصحا) و ۱۲۳۰ق/۱۸۱۵م (مدرس تبریزی و دهخدا) ذکر کرده‌اند که همرأیی بیشتری با آن هست.

جستارهای وابسته

• فهرست شاعران فارسی‌زبان