مارکو گریگوریان

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
مارکو گریگوریان
استودیوی خیابان ۱۴ام، نیویورک سیتی، ۱۹۶۲
زادهٔ۵ دسامبر ۱۹۲۵
۱۴ آذر ۱۳۰۴ خورشیدی
تعمید شدهکروپتکین، کراسنودار اتحاد شوروی
درگذشت۲۷ اوت ۲۰۰۷ (۸۱ سال)
۵ شهریور ۱۳۸۶
ایروان ارمنستان
علت مرگایست قلبی
آرامگاهقطعه هنرمندان ارمنستان
محل زندگیایران
ایتالیا
ایالات متحده آمریکا
ارمنستان
دیگر نام‌هاگریگوری مارک
شهروندیایرانی ارمنی‌تبار
تحصیلاترشته نقاشی[۱]
محل تحصیلدانشگاه رم[۱]
پیشهنقاشی هنرشناسی و بازیگری
سال‌های فعالیتسینما: ۱۳۴۰–۱۳۵۵[۱]
سازمانمدرس رشتهٔ نقاشی در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران[۱][۲]
همسر(ها)فلورا آدامیان (‎۱۹۵۵–۱۹۶۰)
(به ارمنی: Ֆլորա Ադամյան)
فرزندانسابرینا (‎۱۹۵۶–۱۹۸۶)
(به ارمنی: Սաբրինա)
جایزه(ها)شهروند افتخاری ایروان
وبگاه

مارکو گریگوریان ارمنی: Մարկոս Գրիգորեան; با نام هنری گریگوری مارک (ارمنی: Գրիգորի Մարկ) زاده ۵ دسامبر ۱۹۲۵ – درگذشته ۲۷ اوت ۲۰۰۷) هنرمند، هنرپیشه سینما، معلم، صاحب گالری، و مجموعه دار ایرانی-ارمنستانی که در هنر مدرن ایرانی ایفا نمود.[۳]

ابتدای زندگی و خانواده[ویرایش]

مارکو گریگوریان در یک خانواده ارمنی در روز شنبه ۵ دسامبر ۱۹۲۵ (۱۴ آذر ۱۳۰۴) در کروپتکین، کراسنودار روسیه دیده به جهان گشود.[۴][۵] والدین وی باگرات گریگوریان و شوشانیک مانگویان (هر دو اصالتاً اهل قارص در ارمنستان غربی و زاده ۱۸۸۸ میلادی) نام داشتند.[۶]

مارکو کوچکترین در میان سه فرزند خانواده بود.[۷][۸] و یک خواهر به نام گوهاریک (زاده ۱۹۱۸) و یک برادر به نام آندرانیک (زاده ۱۹۲۰) داشت.[۹]

در سال ۱۹۳۰ (۱۳۰۹) همراه خانواده‌اش به ایران مهاجرت نمود.[۴][۲][۱۰] و در شهر تبریز سکونت گزید.[۴]

پس از فوت مادرش خانوادهٔ او به تهران عزیمت نمود.[۲][۴] و پس از چند سال به اصفهان رفت.[۴]

تحصیلات ابتدایی[ویرایش]

سفر به ایتالیا[ویرایش]

گریگوریان در سال ۱۹۵۰ (۱۳۲۹) عازم ایتالیا گردید[۴] و در آکادمی هنرهای زیبای رم به تحصیل پرداخت.[۴]

فعالیت‌ها[ویرایش]

نگارخانه استتیک[ویرایش]

پس از بازگشت از ایتالیا در سال ۱۹۵۴ (۱۳۳۳) اقدام به تأسیس نگارخانه استتیک[الف] در خیابان فردوسی تهران نمود.[۴][۱۰] و نمایشگاه‌های متعددی را برای نقاش‌های مختلف در آنجا برگزار نمود و به این ترتیب در محیط کوچک و در بسته، فضایی مناسب برای ارائه دستاوردهای هنر معاصر، بالاخص هنر مدرن به وجود آورد.[۴]

گردآوری نقاشی قهوه‌خانه‌ای[ویرایش]

یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های این هنرمند گردآوری آثار هنری سنتی ایران است. مخصوصاً جمع‌آوری تابلوهای نقاشی که به نقاشی قهوه‌خانه معروف شده‌اند.[۱۱] مارکو، تنها بازماندگان نقاشی قهوه‌خانه‌ای را در تهران یافت و از طریق سفارش پرده‌های نقاشی از آن‌ها حمایت نمود تا دوباره نقاشی را شروع کنند و به آن‌ها اسم نقاشان «دوره‌گرد» را داد.[۱۱] مارکو از ارزش و اهمیت نقاشی قهوه‌خانه‌ای و علی‌الخصوص جایگاه ارزشمند نخستین بانیان آن - حسین قوللر آغاسی و محمد مدبر - به خوبی آگاه بود و با گردآوری آثار استادان این شیوه نقاشی - از قهوه‌خانه‌ها و از گوشه و کنار کشور نمایشگاهی در «خانه ایران» پاریس ترتیب داد که سخت مورد استقبال قرار گرفت و سپس توسط موزهٔ نگارستان تهران خریداری گردید.[۱۱] بدین ترتیب نقاشی قهوه‌خانه به عنوان یکی از شاخه‌های هنرهای تجسمی در فرهنگ مردمی ما، توجه عموم را برانگیخت.[۱۱]

دوسالانه تهران[ویرایش]

دوسالانه تهران

مارکو در سال ۱۹۵۸ (۱۳۳۷) به عضویت هیئت داوری بین‌المللی دوسالانه ونیز برگزیده شد،[۱۲] در پی این امر، در سال ۱۳۳۷، پس از مراجعت به ایران، با نظر به دوسالانه ونیز، در فصل بهار اولین دوسالانه[ب] ایران را بنیاد نهاد که تا پنج دوره ادامه داشت. در همین سال با قید این که آثار مارکو شایستهٔ جایزه اول بینال بود، اما چون او در برپایی این نمایشگاه اصلی را داشته‌است کارهایش خارج از مسابقه قرار می‌گیرند؛ لذا جایزه اول - مدال افتخاری نصیب وی نمی‌شود.[۱۳]

در ادامه، به کوشش وی، و با همکاری اداره کل هنرهای زیبا، دوسالانه تهران برای نخستین بار شکل گرفت.[۱۲]

اقامت در ایالات متحده[ویرایش]

و در سال ۱۹۶۲ (۱۳۴۱) به نیویورک رفت.[۱۳] شهر نیویورک روی شخصیت هنری گریگوریان سرمایه‌گذاری نمود و حساب باز کرد و او تبدیل به یک استاد در کارهای بافت و ترکیبی شد.[۱۳]

هنرمندی به نام ایلسا گتز[پ] از او حمایت نمود[۱۳] و مارکو با کار شبانه‌روزی موفق شد تا تعداد قابل توجهی از آثار کاهگلی خود را خلق نماید[۱۳] و از این طریق بتواند نظر گالری داران را برای راه اندازی نمایشگاه جلب نماید.[۱۳]

مجموعه آشویتس[ویرایش]

تدریس[ویرایش]

در سال ۱۹۷۰ (۱۳۴۹) مارکو به عنوان استاد میهمان، به دانشگاه تهران دعوت و به هیئت استادان دانشکده هنرهای زیبا پیوست.[۱۴][۱۳]

گروه آزاد[ویرایش]

گروه آزاد نقاشان و مجسمه‌سازان در آبانماه ۱۳۵۳ (۱۹۷۴) تشکیل شد و اعضا گروه عبارت بودند از:'[۱۴]'[۱۰][۱۳] فرامرز پیلارام، میر عبدالرضا دریابیگی، مسعود عربشاهی، مارکو گریگوریان، سیراک ملکنیان، مرتضی ممیز و غلامحسین نامی.

این گروه چهار نمایشگاه ترتیب داد و در هر یک از آن‌ها تجربه‌های جدید از هنرهای تجسمی را ارائه نمود که راه گشایی برای هنرمندان جوان گردید.[۱۵]

گروه آزاد نقاشان و مجسمه سازان اهداف خود را در کاتالوگ نمایشگاه، تحت عنوان «آبی» در موارد زیر برشمرده‌اند:[۱۶]

  • ایجاد مرکز هنرمندان هنرهای تجسمی. اعضاء این مرکز تمام هنرمندان را در تمام زمینه‌های ممکن و مختلف هنرهای تجسمی در بر می‌گیرد.
  • ایجاد امکانات تعاونی، انتشاراتی، فعالیت‌ها و تبادلات فرهنگی و هنری و معرفی آثار اعضاء این مرکز
  • همکاری نزدیک با سازمان‌ها، کمیته‌ها و گالری‌های هنری ایرانی و خارجی جهت به وجود آوردن امکانات مفید دیگر برای هنرمندان ایران.

گروه آزاد نقاشان و مجسمه سازان حداقل سه بار در هر سال آخرین تجربیات خود را همراه با آثاری از هنرمندان میهمان، به نمایش می‌گذاشت.[۱۶]

گالری آرشیل گورکی[ویرایش]

در سال ۱۹۷۸ (۱۳۵۷) در زمان افتتاح موزه هنرهای معاصر، نلسون راکفلر[ت] کارهای گریگوریان را تحسین و چهار اثر از وی خریداری نمود.[۱۶] راکفلر یک اثر کاهگلی دیگر از گریگوریان از گالری گورکی نیویورک خریداری کرد و به موزهٔ هنرهای مدرن نیویورک بخشید.[۱۶]

مارکو مجموعهٔ ارزندهٔ خود را که از ایران برده بود، در این گالری به نمایش گذاشت.[۱۶] این مجموعه دربرگیرنده طیف وسیعی از آثار هنری قدیم و جدید ایران، از ساخت‌های مفرغی تا تابلوهای زندیه و قاجاریه و تابلوهای شاهنامه‌ای آندره سوروگین (درویش) و نقاشی‌های عامیانه ایران و پرده‌هایی از نقاشان معاصر بود.[۱۶]

و در سال ۱۹۸۰ (۱۳۵۹) در نیویورک، «گالری گورکی» را به یاد نقاش ارمنی - آرشیل گورکی دایر نمود[۱۰][۱۶] و نمایشگاه‌های مختلفی از آثار کاهگل در این گالری بر پا نمود.[۱۶]

اقامت در ارمنستان[ویرایش]

پرونده:Marcos Grigorian 1.jpg
مارکو گریگوریان در حال بافتن قالی یکی از نقش‌های خود متأثر از نقش‌های اورارتو

بعد از آن مارکو گالری دیگرش را در منطقه ییلاقی گارنی[ث] با هدف دعوت از هنرمندان کشورهای مختلف برای خلق آثار خود دایر نمود.[۱۷] تا بحال هنرمندانی چند از کشورهای مختلف بدانجا رفت‌وآمد داشته‌اند و آثاری که در آنجا خلق شده به نقاط مختلف دنیا برده شده‌اند.[۱۷]

در روستای گارنی که در کوه‌های سر به فلک کشیده قرار دادر و زمانی شکارگاه خسرو پرویز بود با کمک مارکو گریگوریان کارگاه فرش‌بافی تأسیس گردید[۱۷] که طرح‌های فرش جدید او را که الهام گرفته از نقش‌های شوش و اورارتو است می‌بافند[۱۷] و به‌طور کلی با نقش‌های فرش ارمنی متفاوتند. برای او این فعالیت جدای از کارهای نقاشی و آثار تجسمی اوست.[۱۷]

آخرین فعالیت‌های هنری او به جز «موزهٔ خاورمیانه» که اصلی‌ترین فعالیت هنری اوست، شرکت در نمایشگاه‌های بینال گیومری (ارمنستان) و همچنین شرکت در «نمایشگاه گرجستان» بوده‌است.[۱۷]

آثار نقاشی[ویرایش]

مارکو دوره‌های مختلف فعالیت در زمینهٔ نقاشی داشته از جمله: تابلوهای پست‌امپرسیونیستی که پس از بازگشت از ایتالیا به وجود آورد، دورهٔ کوره‌های آدم‌سوزی اردوگاه آشویتس[ج]، دورهٔ مظاهر زندگی روزمره از قبیل دیزی، آبگوشت، نان سنگک، پسته و غیره، و در آخر دوره تابلوهای کاهگلی و آثاری که به آن تعلق دارند.[۱۷] به‌طور کلی وی فردی پیشروتر از زمانهٔ خود بود.[۱۷]

آثار کاهگلی[ویرایش]

موزه خاورمیانه[ویرایش]

موزه هنری خاور نزدیک

او می‌گوید:

«هنرمند طی سال‌ها با گردآوری مجموعه‌ای از با ارزش‌ترین آثاری هنری و با صرف مخارج زیاد به دنبال مامن اصلی می‌گردد. زمانی می‌رسد که احساس می‌کند مجموعه‌ای از فرهنگ و هنر یک ملت را با خود دارد و اینک باید این ودیعه به تاریخ هنر ملت بازگردانده شود تا نمایشگر ریشه‌های گمشده آن باشد.»[۱۷]

وی مجموعهٔ کم‌نظیر را که طی چهل سال گردآوری شده بود بالغ بر پنج هزار قطعه است را در سال ۱۳۷۲ ۱۹۹۳ به نام «موزه خاور نزدیک سابرینا و مارکو گریگوریان» در ارمنستان دایر نمود.[۱۶][۱۸]

آثار[ویرایش]

آثار گریگوریان در موزه ها و چندین مجموعه‌ شخصی و عمومی نگهداری می‌شوند از آن جمله اند:[۱۹][۲۰][۲۱][۲۲][۱۴][۲۳]

آثار او در موزه هنرهای مدرن[چ] نیویورک، موزه ملی ایتالیا در رم، موزه هنرهای معاصر تهران و موزه هنرهای معاصر کرمان، موزهٔ ملی ارمنستان، موزهٔ سردارآباد ارمنستان، موزهٔ هنرهای مدرن ارمنستان، موزهٔ پاراجانف ارمنستان و همچنین در مجموعه‌های شخصی نلسن راکفلر (شاهکارهای هنر مدرن نیویورک)، مجموعهٔ بانک مرکزی قبرس[ح] نیکوزیا و


متن عنوان متن عنوان مواد ابعاد مجموعه یا محل نگهداری سال
۸۰ * ۸۰ سانتیمتر Earthwork ۱۹۷۲
۱۸۳ * ۸۰ سانتیمتر ۱۹۸۲–۱۹۸۸
۶۳٫۵ * ۶۵ سانتیمتر ۱۹۷۹
۱۰۸ * ۶۱ سانتیمتر ۱۹۶۵
۵۸٫۵ * ۷۹ سانتیمتر ۱۹۶۳
سانتیمتر ۱۹۶۶
سانتیمتر دهه ۱۹۷۰
سانتیمتر دهه ۱۹۶۰
سانتیمتر ۱۹۶۱
سانتیمتر ۱۹۸۸
سانتیمتر ۱۹۸۸
سانتیمتر ۱۹۶۳
سانتیمتر ۱۹۶۸
سانتیمتر ۱۹۶۷
سانتیمتر ۱۹۶۸
سانتیمتر ۱۹۶۶
سانتیمتر ۱۹۶۳
سانتیمتر ۱۹۶۶
سانتیمتر ۱۹۶۴
سانتیمتر ۱۹۸۶
Portrait of Sohrab Sepehri روغن روی بوم ۱۱ * ۱۶ سانتیمتر کلکسیون خصوصی تهران ۱۹۶۷
Jacklin روغن روی بوم ۷۰ * ۶۰ سانتیمتر موزه خاور دور ایروان ۱۹۵۲
Rostam and Ashkbous series روغن روی بوم سانتیمتر کلکسیون خصوص تهران ۱۹۵۵
"The Never River" روغن روی بوم ۷۹ * ۶۳ سانتیمتر موزه خاور دور ۱۹۵۳
Spiral, Alfa Omega کاهگل روی بوم ۷۰ * ۷۰ سانتیمتر کلسیون هنرمند نیویورک ۱۹۷۳
Portait of Vartoush, Archile Gorky's sister روغن روی بوم سانتیمتر موزه خاور دور ۱۹۸۴
Homeward Bound روغن روی بوم ۶۰ * ۴۵ سانتیمتر موزه خاور دور ۱۹۵۳
Portait of Garlen Mouradian Archile Gorky's Nephew روغن روی بوم سانتیمتر موزه خاور دور ۱۹۸۴
i &ii) Untitled (Nude Couple) iii) Untitled... سانتیمتر ۱۹۵۹
Li Ling Ai “The Royal Look” سانتیمتر ۱۹۹۱
Nude Woman سانتیمتر ۱۹۷۴
FLUTISTA سانتیمتر ۱۹۵۳
Musician سانتیمتر ۱۹۵۳
Riposo سانتیمتر ۱۹۵۱
Earthwork سانتیمتر ۱۹۸۰
Portrait of Manijeh Tanavoli سانتیمتر ۱۹۶۲
Seated Woman سانتیمتر
Strain سانتیمتر ۱۹۹۱
Pistachio سانتیمتر ۱۹۶۸
Two acres land (Positive-Negative سانتیمتر ۱۹۷۱
Untitled سانتیمتر ۱۹۶۸
THE BASIS OF A ROAD سانتیمتر ۱۹۶۶
Seated Nude سانتیمتر ۱۹۵۳
PORTRAIT OF PATTI FLYNN سانتیمتر ۱۹۶۴
Heroshima سانتیمتر ۱۹۵۶
The Village سانتیمتر ۱۹۵۸
Summer of 1999 Garni سانتیمتر ۱۹۹۹
Untitled (Self-Portrait) سانتیمتر ۱۹۵۲
Pistachio سانتیمتر ۱۹۶۸
Untitled سانتیمتر ۱۹۸۰
Abgousht Dizi (Traditional Iranian Meal سانتیمتر ۱۹۷۱
QUATRO STAGGIONI سانتیمتر ۱۹۷۱
Untitled سانتیمتر ۱۹۶۸
Untitled (Tree of Life) سانتیمتر
Sans titre (from Earthworks) سانتیمتر ۱۹۹۸
Désert (from Earthworks) سانتیمتر ۱۹۷۲
Midsummer night dream (from Earthworks) روغن روی بوم سانتیمتر ۱۹۹۹
Sans titre (from Earthworks) روغن روی بوم سانتیمتر ۱۹۹۸
Creation of the planet سانتیمتر ۱۹۶۳
Untitled (triptych) سانتیمتر ۱۹۸۳
Earth work سانتیمتر ۱۹۷۹
Rebirth سانتیمتر ۱۹۶۵
Sans titre سانتیمتر ۱۹۵۳
Cracked earth سانتیمتر ۱۹۸۰
Untitled سانتیمتر ۱۹۶۴
Creation of the planet سانتیمتر ۱۹۶۳
The artist's wife and daughter سانتیمتر
Untitled سانتیمتر ۱۹۶۱
Midsummer Night Dream سانتیمتر ۱۹۹۶
Quadratura سانتیمتر ۱۹۷۱
Four in one سانتیمتر ۱۹۷۱–۱۹۷۴
Tree of life سانتیمتر ۱۹۶۱–۱۹۶۲
Sans titre سانتیمتر ۱۹۵۳
Dry farm سانتیمتر
Untitled سانتیمتر ۱۹۷۱
Rebirth سانتیمتر ۱۹۹۶
Quattro Quadri سانتیمتر ۱۹۸۹
The time machine سانتیمتر ۹۵۰–۱۹۵۹
12:30 noon سانتیمتر ۱۹۷۹
Tree of Life سانتیمتر ۱۹۶۳
Crossroads سانتیمتر
Spiral سانتیمتر ۱۹۶۷
Desert سانتیمتر the Earthworks series ۱۹۷۲

نمایشگاه‌ها[ویرایش]

طی این سال‌ها مارکو نمایشگاه‌هایی را در ایروان، قبرس، آلمان، گرجستان و اردن برگزار کرد.[۱۴]

نمایشگاه‌های انفرادی[ویرایش]

وی نمایشگاه‌های انفرادی نیز برگزار کرد که عبارتنداز:[۱۹]

  • ۱۹۵۱ - گالری، رم
  • ۱۹۵۳ - گالری، پاریس
  • ۱۹۵۳ - گالری، رم
  • ۱۹۵۳ - انجمن ایران-آمریکا، تهران
  • ۱۹۶۰ - نمایشگاه هولوکاست، استودیو فیلم میثاقیه، تهران
  • ۱۹۷۱ - انجمن ایران-آمریکا، تهران
  • ۱۹۷۵ - گالری لیتو، تهران
  • ۱۹۷۷ - گالری سامان، تهران
  • ۸۵–۱۹۸۱ - گالری گورکی، نیویورک
  • ۹۰–۱۹۸۹ - نمایشگاه‌های انفرادی مسکو و لنینگراد
  • ۱۹۹۱ -، توسط اتحادیه هنرمندان، ایروان ارمنستان
  • ۲۰۰۰ - گالری، تفلیس گرجستان
  • ۲۰۰۱ -، موزه خاورمیانه، ایروان
  • ۲۰۰۴ -، موزه ملی هنر، ایروان

نمایشگاه‌های گروهی[ویرایش]

  • ۱۹۵۲
  • ۱۹۵۳
  • ۱۹۵۶
  • ۱۹۵۶
  • ۱۹۶۳
  • ۱۹۶۴
  • ۱۹۶۶
  • ۱۹۷۴
  • ۱۹۷۵
  • ۱۹۹۴
  • ۱۹۹۹
  • ۲۰۰۰
  • ۲۰۰۱
  • ۲۰۰۱
  • ۲۰۰۱
  • ۲۰۰۲
  • ۲۰۰۶

هنرپیشگی[ویرایش]

مارکو در کنار نقاشی به هنرپیشگی نیز پرداخته‌است.[۱۳] وی با نام هنری گریگوری مارک به عنوان هنرپیشهٔ نقش اول در هشت فیلم ایرانی به نام‌های شهر بزرگ، آرامش قبل از طوفان، کلید، گرگ صحرا، طلای سفید، گذرگاه آخر، مردی در طوفان، و مأموریت امکان‌ناپذیر بازی کرده‌است.[۱۳][۱۴] در سال ۱۳۵۳، درست در زمانی که در ایران به عنوان هنرپیشه‌ای موفق شناخته می‌شد، از کار بازیگری در سینما کناره‌گیری کرد[۱۳][۲]

فیلمشناسی[ویرایش]

پوستر فیلم طلای سفید ()

خسرو پرویزی در سال ۱۳۳۹ مارکو گریگوریان به خاطر تیپ سینمایی و شباهتش به بازیگران معروف آمریکایی، ریچارد ویدمارک و گریگوری پک، برای بازی در فیلم جدیدش، آرامش در قبل از طوفان، انتخاب کرد و پای مارکو به سینما باز شد و شهرت یافت …[۲۴] او با نام هنری مارک گریگوری به عنوان هنرپیشه نقش اول در هشت فیلم ایرانی بازی کرده‌است.[۲۵]

سال تولید عنوان در نقش کارگردان
۱۳۳۹ (۱۹۶۰) آرامش قبل از طوفان نظام الدین خسرو پرویزی
۱۳۴۰ (۱۹۶۱) گرگ صحرا سعید نیوندی
۱۳۴۱ (۱۹۶۲) کلید جمشید محمود نادری
۱۳۴۱ (۱۹۶۲) طلای سفید اعتماد جمشید شیبانی
۱۳۴۱ (۱۹۶۲) آخرین گذرگاه حمید خسرو پرویزی
۱۳۴۴ (۱۹۶۵) شهر بزرگ روبرت اکهارت
۱۳۵۱ (۱۹۷۲) مردی در طوفان اکبر خسرو پرویزی
۱۳۵۵ (۱۹۷۶) حرفه‌ای قدرت‌الله بزرگی

زندگی شخصی[ویرایش]

مارکو گریگوریان در سال ۱۹۵۵ م به رم بازگشت و با فلورا آدامیان ازدواج کرد؟ و سال بعد تنها دخترش سابرینا به دنیا آمد.[۲۳] البته این ازدواج بیش از چند سال طول نکشید و به طلاق انجامید.[۲۳]

در ژوئن ۱۹۸۶ (خرداد ۱۳۶۵) تنها دخترش، سابرینا، به علت حمله قلبی درگذشت.[۱۶][۲۶]

[۱۴] این اتفاق شوم ضربه مهلکی به زندگی هنرمند وارد آورد.[۱۶]

درگذشت[ویرایش]

مارکو گریگوریان در روز ۶ اوت ۲۰۰۷ در اثر حمله دزدانی که به قصد ربودن اموالش به خانه‌اش در ناحیه آرابکیر شهر ایروان، ارمنستان حمله کرده بودند مدتی در بیمارستان بستری شد و سه هفته بعد در روز دوشنبه ۲۷ اوت ۲۰۰۷ (۵ شهریور ۱۳۸۶) اثر ایست قلبی، در سن ۸۲ سالگی درگذشت و در روز ۱ سپتامبر در آرماستان پانتئون به خاک سپرده شد.[۲۷][۲۸]

جوایز و افتخارات[ویرایش]

  • شهروند افتخاری ایروان[۲۹]
  • شهروند افتخاری گارنی[۳۰]

نظرات[ویرایش]

یادداشت[ویرایش]

  1. Esthetic
  2. دوسالانه نقاشی تهران، نمایشگاهی که در معرفی و به نوعی تثبیت هنر مدرن در ایران سهم مهمی داشته‌است[۱۰]
  3. Elsa Ghates
  4. Nelson Rockefellor
  5. Garni
  6. Auschwitz concentration camp
  7. Museum of Modern Art
  8. Central Bank of Cyprus

جستارهای وابسته[ویرایش]

پانویس[ویرایش]

منابع[ویرایش]

  1. ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ امید، فرهنگ سینمای ایران، ۳۹۵.
  2. ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ ارامنه و سینمای ایران، ۱۰۲.
  3. Fouladvand, 'Iranica'.
  4. ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ ۴٫۴ ۴٫۵ ۴٫۶ ۴٫۷ ۴٫۸ لازاریان، دانشنامه ایرانیان ارمنی، ۳۵۳.
  5. 'نقاشی که نخواست ستاره سینما باشد'.
  6. Grigorian, , 127.
  7. [[#CITEREFسال انتشار وارد نشده‌است|'Marcos Grigorian']].
  8. 'Armenian Artist: Marcos Gregorian - Caroun'.
  9. 'Armenian Artist: Marcos Gregorian - Caroun'.
  10. ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ ۱۰٫۲ ۱۰٫۳ ۱۰٫۴ زندگینامه: مارکو گریگوریان (1304 – 1386).
  11. ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ ۱۱٫۲ ۱۱٫۳ لازاریان، دانشنامه ایرانیان ارمنی، ۵۴–۳۵۳.
  12. ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ تجریان، زندگینامه مارکو گریگوریان.
  13. ۱۳٫۰۰ ۱۳٫۰۱ ۱۳٫۰۲ ۱۳٫۰۳ ۱۳٫۰۴ ۱۳٫۰۵ ۱۳٫۰۶ ۱۳٫۰۷ ۱۳٫۰۸ ۱۳٫۰۹ ۱۳٫۱۰ لازاریان، دانشنامه ایرانیان ارمنی، ۳۵۴.
  14. ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ ۱۴٫۲ ۱۴٫۳ ۱۴٫۴ ۱۴٫۵ یادبود نقاشی که از بازیگری فرار کرد.
  15. لازاریان، دانشنامه ایرانیان ارمنی، ۵۵–۳۵۴.
  16. ۱۶٫۰۰ ۱۶٫۰۱ ۱۶٫۰۲ ۱۶٫۰۳ ۱۶٫۰۴ ۱۶٫۰۵ ۱۶٫۰۶ ۱۶٫۰۷ ۱۶٫۰۸ ۱۶٫۰۹ ۱۶٫۱۰ لازاریان، دانشنامه ایرانیان ارمنی، ۳۵۵.
  17. ۱۷٫۰ ۱۷٫۱ ۱۷٫۲ ۱۷٫۳ ۱۷٫۴ ۱۷٫۵ ۱۷٫۶ ۱۷٫۷ ۱۷٫۸ لازاریان، دانشنامه ایرانیان ارمنی، ۳۵۶.
  18. Milani, 'Eminent Persians', 1001.
  19. ۱۹٫۰ ۱۹٫۱ 'نمایش آثار مارکو گریگوریان در نمایشگاه آهنگ آفتاب'.
  20. 'The Estate of Marcos Grigorian'.
  21. Navasargian, 'IRAN-ARMENIA: GOLDEN BRIDGES 20th Century Iranian-Armenian Painters', 117-113.
  22. 'Marcos Grigorian'.
  23. ۲۳٫۰ ۲۳٫۱ ۲۳٫۲ خواجه سری، مارکو گریگوریان.
  24. هواسپیان.
  25. Iranian Movie DataBase مارکو گریگوریان.
  26. 'Վաղամեռիկ արտիստուհի. Սաբրինա Գրիգորյան'.
  27. تجریان، مارکو، کیمیاگر خاک.
  28. Sarukhanyan, 'Marcos Grigorian Had Suspicions Regarding Those Around Him'.
  29. Sarukhanyan, 'Marcos Grigorian Had Suspicions Regarding Those Around Him'.
  30. Sarukhanyan, 'Marcos Grigorian Had Suspicions Regarding Those Around Him'.

منابع[ویرایش]

فارسی
  • امید، جمال (۱۳۷۷). فرهنگ سینمای ایران. تهران: موسسه انتشارات نگاه. ص. ۳۹۵. شابک ۹۶۴-۶۱۷۴-۸۹-۲.
  • پاکباز، رویین (۱۳۷۸). دایرةالمعارف هنر (نقاشی، پیکره‌سازی، هنر گرافیک). تهران: فرهنگ معاصر. شابک ۹۶۴۵۵۴۵۴۱۲.
  • لازاریان، ژانت د (۱۳۸۲). «نقاشان». دانشنامه ایرانیان ارمنی. تهران: انتشارات هیرمند. صص. ۵۶–۳۵۳. شابک ۹۶۴-۶۹۷۴-۵۰-۳.
  • هویان، آندرانیک (۱۳۸۸). «نقاشان ارمنی ایران». هنرمندان ارمنی ایران. تهران. ص. ۳۹-۴۱. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۲۳۲-۰۳۳-۲.
  • «نقاشی که نخواست ستاره سینما باشد». آلیک‌آنلاین. ۱۳۹۴.
  • «نمایش آثار مارکو گریگوریان در نمایشگاه آهنگ آفتاب». بانی‌فیلم. ۱۳۹۵.[پیوند مرده]
  • «Iranian Movie DataBase مارکو گریگوریان». سوره سینما.
  • ارامنه و سینمای ایران. تهران: انتشارات روزنه کار. ۱۳۸۳. ص. ۱۰۲. شابک ۹۶۴-۶۷۲۸-۴۴-۸.
ارمنی و انگلیسی
  • [۱] at Avproduction.am بایگانی‌شده در ۶ مارس ۲۰۱۶ توسط Wayback Machine
  • Armenian Soviet Encyclopedia. Yerevan.
  • Այվազյան, Հ. Մ. (2005). Ով ով է. հայեր (կենսագրական հանրագիտարան: Երկու հատորով). Vol. առաջին. Երևան: Հայկական հանրագիտարան հրատ.
  • Galstyan, Siranush (2016). Cinema of Armenia: An Overview. Mazda Publishers, Inc. ISBN 9781568593029.
  • Navasargian, Alice (1997). Iran - Armenia: Golden Bridges: 20th Century Iranian-Armenian Painters. Glendale: AAA Publishing House. p. 112-117. ISBN 978-0-9697620-0-3.
  • "E". pp. 997–1001. {{cite web}}: Cite has empty unknown parameter: |registration= (help)
  • "Marcos Grigorian". artnet =. {{cite web}}: Cite has empty unknown parameter: |registration= (help)
  • "THE ESTATE OF MARCOS GRIGORIAN".
  • Fouladvand, Hengameh. "GRIGORIAN, Marcos – Encyclopaedia Iranica".
  • "Վաղամեռիկ արտիստուհի. Սաբրինա Գրիգորյան". 168.am. 2013.

پیوند به بیرون[ویرایش]