قلعه کنگلو

برای دیگر کاربردها، قلعه کنگلو (ابهام‌زدایی) را ببینید.

قلعه کنگلو یا دژ کنگلو یکی از دور افتاده‌ترین و آبادترین قلعه‌های سواد کوه بوده و در ۲۰ کیلومتری جنوب شرقی دوآب، شرق شهر پل سفید و در اراضی دهستان راستوپی و خطیرکوه، نزدیک روستای کنگلو جای دارد. بلندای این دژ از تراز دریا ۱۸۱۱ متر است.

دژ کنگلو به فاصله تقریبی ۲۰ کیلومتری در جنوب شرقی دوآب در شهرستان سوادکوه در نزدیکی روستای کنگلو روی صخره‌ای قرار دارد. نمای خارجی دژ را یک باروی عظیم سنگی تشکیل می‌دهد که در قسمت میانی و طرفین آن، برج‌های دیده‌بانی تعبیه شده‌است. فضای داخلی این قلعه با توجه به بقایای آن، مدور و در دو طبقه ساخته شده‌بود که قسمت عمده آن از بین رفته و در حال ویرانی است. عمده مصالحی که در ساختمان قلعه به کار رفته عبارتند از؛ سنگ لاشه با ملات آهک و سنگ ریزه.

مسیر دسترسی به آن بعد از عبور از رودخانه آریم و دوراهی چاشم، ۱۶ کیلومتر طول دارد. محل ساخت آن نیز بر سر کوهی منفرد و سنگی بر لب آب آریم تنگه می‌باشد و اختلاف ارتفاع آن با راه آهن دوآب ۱۱۸۴ متر است.

معماری

دژ کنگلو زمانی در سه طبقه ساخته شده‌بود. اما با توجه به از بین رفتن بخش اعظمی از معماری طبقه سوم، کار کاوش در فضاهای طبقه دوم به روش ارگانیک آغاز شد. در این طبقه سه فضا، یکی در وسط به شکل مستطیل و دو دیگر به شکل نیم دایره در دو طرف آن کشف شد و حفاری آن ها تا روی کفی از جنس ملات گچ که در نتیجه پر نمودن طبقه اول احداث شده‌است، ادامه یافت.

عناصر معماری مکشوف شامل دیوارهای جدا کننده، طاق و قوس پنجره، طاقچه و ورودی‌ها، با چسباندن شماره‌های لوکس و شناسه‌های عمق و لایه مستند‌سازی و سپس اطلاعات و شناسنامه هر یک از عناصر پس از برداشت‌های فنی، مرقوم شده.

در قسمت میانی و طرفین بارو، برجهای دیده‌بانی را تعبیه کرده بودند. فضای داخلی دژ با توجه به آثار باقیمانده دایره شکل و در دو طبقه ساخته شده بود. پلان و شکل این بنا در میان دژهای ایران منحصر بفرد می‌باشد. برج‌های کناری برای استحکام بیشتر توپر ساخته شده اند تا بر استواری و استحکام باروها بیفزایند این دو برج به یک برج مدور بزرگ منتهی می‌شدند که ارگ اصلی قلعه بوده و ورودی کوچکی در پائین قرار داشت.

بیشتر قسمت‌های آن در طی زمان از بین رفته و در حال حاضر نمای بیرونی آن شامل دو باروی عظیم به شکل دو بازوی گشاده می‌باشد. نوع معماری آن طوری است که مانع ورود غریبه‌ها و مهاجمین به داخل می‌شد و تنها مسیر ورودی به این کوه کله قندی پر شیب را مسدود می‌کرد.

استفاده‌ها

در کنگلو نشانه‌هایی مانند اشیایی با علائم میتراییسمسی یافته‌شده که نشان می‌دهد این مکان نیایشگاه مهر (میترا) بوده‌است.

بعضی نیز به علت یافته‌شدن چربی در این مکان؛ عقیده دارند این قلعه نیایشگاه آناهیتا (الهه‌ی آب) بوده‌است.

دژ کنگلو به هنگام حملات و یورش ناگهانی دشمنان دارای کاربردی سپر مانند بود و در طراحی آن، جنبه تدافعی را در اولویت قرار داده‌اند. این بنا احتمالاً مربوط به قرون اولیه اسلامی می‌باشد و بدلیل نبود شواهد و مکتوبات تاریخی تاریخ دقیق آن تاکنون مشخص نشده است. (در یشتای به کنگ دژ اشاره شده که بر سر کوه بلندی ساخته شده است که احتمالا منظور آن قلعه کنگ می باشد.)

پیوند به بیرون

• خبرگزاری میراث فرهنگی
• ویکی‌پدیای مازندرانی: کنگلو
• طبرستان پارسی
• تارنگار شهرستان سوادکوه