قطب شمال

این مقاله دربارهٔ عرض جغرافیایی ۹۰ درجه شمالی است. برای سرزمین‌های قطبی شمال، شمالگان را ببینید.

محل دقیق قطب شمال در نقشه کره زمین.

نگاره‌ای از چشم‌انداز قطب شمال.

قطب شمال به انتهای شمالی محوری گفته می‌شود که زمین به دور آن می‌چرخد و در اقیانوس منجمد شمالی واقع شده‌است. این نقطه در فاصله ۷۲۵ کیلومتری شمال جزیره بزرگ گرینلند قرار دارد.

قطب شمال جغرافیایی با قطب شمال مغناطیسی متفاوت است.

قطب شمال جغرافیایی در نقطه‌ای قرار دارد که عمق اقیانوس در آن به ۴۰۸۰ متر می‌رسد و با توده‌های عظیم شناور یخی پوشیده شده‌است. در این ناحیه در شش ماه از سال، کاملاً روشن و آفتابی و در شش ماه دیگر کاملاً تاریک است.

کاوشگر آمریکایی، رابرت پیری (Robert E. Peary) در آوریل سال ۱۹۰۹ مدعی شد که با سورتمه و به کمک سگ‌های خود که آنرا می‌کشیدند، موفق به رسیدن به قطب شمال شده‌است. سیاح آمریکایی دیگری به نام ریچارد برد (Richard E. Byrd) ادعا نمود که در نهم ماه مه ۱۹۲۶ با هواپیما به آنجا دست یافته است. هر دوی این ادعاها بعدها مورد تردید قرار گرفت. سه روز پس از اقدام ریچارد برد، در ۱۲ مه، محل دقیق قطب شمال توسط یک تیم بین‌المللی شامل روئال آمونسن، لینکلن السورت و آمبرتو نوبیل بوسیله هواپیما فتح شد. نخستین کشتی‌هایی که موفق شدند به قطب شمال برسند زیردریایی‌های اتمی آمریکا (در سالهای ۱۹۵۸ و ۱۹۵۹) بودند. یخ‌شکن آرکتیکا شوروی در سال ۱۹۷۷ نخستین کشتی سطحی بود که به این محل رسید.

منابع طبیعی

در سال ۲۰۰۸، سازمان زمین‌شناسی آمریکا تخمین زد که تا ۲۲ درصد منابع کشف نشده و قابل استخراج جهان در شمال مدار شمالگان (یکی از عروض جغرافیایی کره زمین در نزدیکی قطب) قرار دارد اما بعید است که خود ناحیه قطب شمال حاوی نفت خام یا گاز طبیعی زیادی در زیر آب باشد.

ادعاهای مالکیت

کانادا و روسیه قبلاً حاکمیت ملی خود بر ناحیه نفت خیز قطب شمال را اعلام کرده بودند. در سال ۲۰۱۴ دانمارک ادعایی را در بر ناحیه‌ای به وسعت ۸۹۵ هزار کیلومتر مربع ورای مرزهای دریایی گرینلند سازمان ملل متحد طرح کرده است که براساس آن استدلال می‌کند دریای اطراف قطب شمال به فلات قاره گرینلند وصل است که یک ناحیه خودمختار متعلق به دانمارک است. تیغه ۱۸۰۰ کیلومتری به نام تیغه لومونوسف که در اصل یک رشته‌کوه است و قطب شمال را دو قسمت می‌کند در کانون این اختلاف قرار دارد. یک زیردریایی روسیه در سال ۲۰۰۷ یک پرچم تیتانیومی ضدزنگ را در بستر آب‌های قطب شمال بر زمین نشاند که واکنش خشم آلود کانادا را به دنبال داشت.

حل اختلافات

کشورهای حاشیه قطب شمال با حل این اختلاف از طریق حکمیت یک هیئت سازمان ملل موافقت کرده‌اند. دانمارک در کنار روسیه، نروژ، کانادا و آمریکا در سال ۲۰۰۸ توافق کرده‌اند که این اختلاف سرزمینی باید از طریق کنوانسیون قوانین دریاهای سازمان ملل حل شود. هر کشور پس از تصویب این کنوانسیون ده سال وقت دارد ادعایی را برای تعمیم فلات قاره اش ورای ۲۰۰ مایل دریایی از مرزهایش تسلیم کند که کانادا سال ۲۰۱۳ این کار را کرده بود.

منابع

North Pole. (2009). Encyclopædia Britannica. Ultimate Reference Suite. Chicago: Encyclopædia Britannica